Item gefilterd op datum: januari 2014

Dialectiek is een dialoog. Door de reactie van een ander denk je opnieuw. Je denkt dankzij de ander.
Hegel: dialectiek zit in de dingen zelf -> in de kop zit het ei en het ei zit in de kip. Je confronteert iets met wat het niet is en daardoor ontstaat het zijn.
vb. zijn – niet zijn – worden -> het zijn neemt het niet zijn in zich op en daardoor wordt het iets dat het is én niet is: het worden.
vb. natuur – mens – cultuur -> de mens is vervreemd van de natuur en wordt cultuur.
Álles is betrokken in een dialectiek.
Marx: Dialectiek speelt zich niet af in de geest, maar in de materie.( Bij Hegel juist niet in de materie maar in de geest). Hij heeft verder wel een soortgelijke redenering als Hegel.
vb. privaateigendom – proletariaat – revolutie -> Het kenmerk van het kapitalisme is het privaateigendom. Daartegenover staat het proletariaat: degenen die niets dan het vermogen om kinderen te krijgen, bezitten. En zelfs kinderen krijgen is een vorm van arbeid want je maakt kleine arbeidertjes. Deze tegenstelling leidt tot een revolutie: de klasseloze maatschappij.

Marx sluit zich aan bij Feuerbach maar geeft ook veel kritiek op hem. Feuerbach hecht teveel belang aan ideeën, alsof de mens op zichzelf bestaat en zichzelf kan uitvinden. Marx zegt echter: “Het menselijk wezen is geen in de afzonderlijke individuen wonend abstractum. In zijn werkelijkheid is het ’t geheel van de maatschappelijke verhoudingen.” De menselijke verhoudingen maken dus een mens. Je kunt dus niet vertrekken van de mens als individu. Met maatschappelijke verhoudingen bedoelde Marx voornamelijk economische verhoudingen (eigendomsverhoudingen). Een mens denkt vanuit de sociale klasse waartoe hij behoort. Vb. een proletariër denkt als een proletariër.

Het concept van zelfvervreemding komt vooral in zijn vroege geschriften voor.
Hegel zegt: als je wilt weten wie je bent, moet je ook weten wie je niet bent. (Fichte: ik kan maar ‘ik’ zijn indien ik tegenover een ‘niet- ik’ staat. De niet –ik is de wereld). Bij vervreemding sta je dus tegenover iets dat je niet bent, je vindt iets vreemd. Vb. je bent geen tafel, geen stoel, ….
De geest moet dus geconfronteerd worden met zijn tegendeel -> zonder vervreemding is er geen denken mogelijk. Mensen weten vb. na een wereldreis wat ze allemaal niet zijn, en weten daardoor ook wat ze wél zijn.
Marx zegt echter: vervreemding vind je vooral in het arbeidsproces. Je maakt dingen die niet van jou zijn, ze worden van je afgepakt. Vb. je haalt het ei onder de kip vandaan en vervreemdt daardoor de kop van zijn ei. Je vervreemd je dus van je product maar ook van je collega’s en zelfs van jezelf, want je arbeid is eigenlijk een koopwaar. Dit gebeurt volgens Marx in een kapitalistische economie.

Marx noemde zichzelf geen socioloog en distantieerde zich van Comte. Is hij echter een socioloog? Ja. Hij noemde zichzelf echter een filosoof, maar ook tegen de filosofie had hij wel kritieken. Hij was vooral voor de praxis: denken en handelen moeten samengaan (want anders gaat het fout). Hij ziet de mens als een arbeidend wezen en door te arbeiden kan de mens zichzelf groter maken. Hij gaf een lofzang op arbeid en productiviteit. Meer is altijd beter -> de crisis van 1930 heeft hij dan ook nooit voorspeld. Alles draait bij hem om productiviteit en hij neemt een achteloze houding aan tegenover natuur en ecologie. (In de Sovjet Unie namen ze deze houding van Marx over en is er dan ook veel natuur verwoest om meer te kunnen produceren).

Hij heeft zijn eigen opvatting over het kapitalisme. Het kapitalisme zal instorten want het is een zelfvernietigend systeem. Marx heeft wel een economisch systeem in zijn werken, maar niet een systeem zoals we dat op het unief gedoceerd krijgen.

Hij heeft zijn eigen visie op alle disciplines, zoals economie, geschiedenis, filosofie, … Hij noemt de ‘oude’ disciplines slecht want zij zouden burgerlijk zijn.

Thesen over Feuerbach. Feuerbach zei dat religie een vorm van zelfvervreemding is. Door een god te creëren maakt de mens zichzelf klein. Hij projecteert op deze god alle eigenschappen die hij zelf graag zou willen hebben. Feuerbach doet alles op het denkniveau. Volgens Marx zijn de sociale omstandigheden, de reële sociale verhoudingen echter veel belangrijker dan het denkniveau.

Communistisch Manifest. 1848. Dit is geschreven voor de partij waarin hij zetelde. Het was enerzijds een ode aan de bourgeoisie, dat het zo geweldig is wat ze hadden bereikt in het verleden. Anderzijds wordt er veel kritiek op hen geleverd, want ze remmen de ontwikkeling nu juist af. Er is een nieuwe revolutie nodig om de bourgeoisie af te zetten -> ‘’ proletariërs alle landen, verenigt u’’.

Zur kritik der politischen ökonomie. 1859. In de inleiding van dit werk geeft hij op 1 blad zijn visie op de geschiedenis weer.

Das Kapital. 1867. Bestaat uit 3 delen. Het eerste deel is door Marx zelf uitgegeven, de laatste twee zijn gecompileerd door Engels.

Verder heeft hij de statuten v/d internationale arbeidersassociatie geschreven en bestrijdt hij Proudhon en Bakoenin.

Marx was een beoefenaar van het wetenschappelijk socialisme. Hij zag socialisme als de noodgedwongen redden v/h kapitalisme. Hij wilde echter op een wetenschappelijke wijze bewijzen dat het kapitalisme aan zijn eigen tegenstrijdigheid ten onder zou gaan.

Ook dacht Marx dat hij de toekomst kon voorspellen, niet de details maar de grote lijnen -> messianistisch. Miljoenen mensen zagen een soort Messias in hem. Er zijn miljoenen mensen gedood door leiders die dachten dat zij de Marxistische voorspelde revolutie aan het leiden waren. Vb. communisme. Marx sprak zichzelf vrij van dit soort beschuldigingen door te zeggen: ‘’ als dát Marxisme is, ben ik geen marxist’’. Hij sprak zichzelf vrij van de interpretaties die andere mensen van het marxisme hadden.

Hij blijft redelijk actueel doordat zijn werk veel stof tot nadenken bevat.

Hij was van Duits-Joodse afkomst en kwam uit een (verlichte) rabbijnenfamilie -> minder orthodox dan bij Durkheim. Hij heeft geschiedenis en filosofie gestudeerd.

Als student was hij een links- Hegeliaans. Er zijn 2 interpretaties van Hegel.
1. Rechts-Hegeliaans: Zij stonden voor het establishment van Hegel. Pruisen was in die tijd de perfecte staatsvorm, kon niet verder worden ontwikkeld. Hier zag men Hegel als de verdediger van het status quo, het conservatisme.
2. Links-Hegeliaans: De wereld was in een voortdurend doorgaande ontwikkeling. Niets staat stil en veranderingen vinden plaats door een omwenteling. Dus waarom zou dan vandaag geschiedenis eindigen (zoals Pruisen bij rechts- Hegeliaans)? Dus met Hegel samen tégen Hegel indenken. Hegel werd op revolutionaire wijze gelezen. Er moest een revolutie komen. Deze stroming heeft verder meer aandacht voor de sociale klassen dan Hegel zelf had.

Na zijn studie is hij gaan werken als journalist. Hij spaarde niemand en ging tegen iedereen in, ook tegen de overheid. Door dit gedrag moest hij uitwijken naar Parijs waar in 1848 een revolutie uitbrak, welke mislukte. Hegel is naar Brussel doorgereisd en van daaruit naar Londen waar hij vooral in de British Library te vinden was. In Parijs ontmoette hij Friedrich Engels, een kapitalist. Engels was een fabriekseigenaar en verzamelde allerhande informatie over de sociale klasse. Engels en Marx hebben veel samen gewerkt.

Na de journalistiek ging hij de filosofie in. Het was een zeer invloedrijk man. Hij heeft voor revolutie gezorgd op verschillende continenten gezorgd en miljoenen mensen hebben naar zijn wil geleefd.

Marx leidde een armoedig bestaan en moest vaak verhuizen. Hij is in armoede gestorven.

Uitgewerkt in ‘le suïcide’

Zelfmoord: elke dood die het directe of indirecte gevolg is van een positieve of negatieve handeling van het slachtoffer zelf, die weet dat die handeling dit gevolg zal hebben.
Opvallende regelmaat in zelfmoordcijfers. Protestanten meer dan katholieken, alleenstaanden meer dan gehuwden,…
Hypothese van Durkheim: Zelfmoord kan veroorzaakt worden door het ontbreken van groepssamenhang.
Altruïstische zelfmoord: zelfmoord, zoals nationale heldhaftige zelfopoffering in de oorlog, die veroorzaakt worden door een te sterk collectief bewsutzijn. -> te sterke band met de groep is ook

Durkheim wees de economistutilitaristische visie (specialisatie doordat mensen inzien dat ze best kunnen specialiseren in activiteiten waarin ze beter zijn dan anderen) af. Er bestonden namelijk nog geen reële verschillen tussen mensen. Wél de oorzaak volgens Durkheim: De bevolkingsdichtheid steeg en de materiële hulpbronnen dreigden uitgeput te raken. Er dreigde een concurrentiestrijd voor de schaarse middelen. 2 manieren om deze te overwinnen:
1. Strijd wordt ten einde gevoerd -> mensen die verliezen trekken noodgedwongen weg of sterven. Bevolkingsaantal terug naar het oude peil.
2. Overleven door zich te specialiseren op een gebied waar men slechts concurrentie hoefde te dulden van mensen die ook op dit gebied gespecialiseerd zijn. Bevolkingsaantal blijft op het hoge pijl.
Dus alleen met optie 2 kan het bevolkingsaantal gehandhaafd worden.

Delen kunnen los van elkaar bestaan. Vb. worm.
De samenleving was veranderd van weinig specialisatie naar veel specialisatie, maar de manier van denken was nog niet volledig aangepast, nog niet organisch.

Uitgezet in: ‘ De la division du travail social’

Durkheim neemt aan dat er een correlatie bestaat tussen de sociale structuur (de mate van arbeidsverdeling) en de aard v/d solidariteit in een samenleving. Iedere maatschappij heeft een bij haar structuur passende vorm van solidariteit nodig om goed te functioneren. 2 vormen:
1. Mechanische solidariteit. In structureel eenvoudige samenlevingen lijken de individuen sterk op elkaar qua levenswijze en denkpatronen. Ze herkennen zich in mekaar, en de sociale integratie stoelt op het feit dat de leden zich aan elkaar spiegelen.
2. Organische solidariteit. Wanneer er meer verschillen tussen mensen zijn is er een solidariteit meer op grond van herkenning. Er is wel organische solidariteit die ontstaat wanneer mensen beseffen dat ze elkaar nodig hebben.

Hoe hebben sociale feiten effect op elkaar? 2 wijzen:
1. Causale verklaring. Het ene feit veroorzaakt het andere. Vb. De verbetering v/d hygiëne zorgt voor een daling v/h sterftecijfer.
-> de verklaring van sociale feiten moet gezocht worden in de voorafgaande sociale feiten.
2. Functionele verklaring. Een fenomeen draagt bij tot het voortbestaan van iets, maar andersom ook. Vb. Hart en longen: het hart is nodig voor de longen, maar de longen ook voor het hart.
-> men dient na te gaan welke functies sociale feiten vervullen voor de sociale entiteit waartoe ze behoren.

Er is vaak een samenloop van causale en functionele verbanden. Zie voorbeeld rituelen: begrafenis