Item gefilterd op datum: januari 2014

(oorzaak-gevolg) ≠ erklärend verstehen (betekenisverband leggen)
-Causaal verband geeft geen inzicht in een handelingsverloop. Het is niet omdat men kan vaststellen dat een bepaalde handeling (vb. nieuw parlement)altijd op een andere handeling volgt (stemmen tellen), dat men ook begrijpt waarom dat zo is.Enkel wanneer er een zinmatig verband bestaat tussen beide handelingen, kan men echt begrijpen wat daar gebeurt. Causale verklaringen gaan vaak niet verder dan het leggen van een uitwendig verband tussen handelingen.
-Hoe rationeler mensen handelen, hoe meer de verstehende methode ook causaal verklarende waarde krijgt.

Een ideaaltype beschrijft het gedrag niet, maar legt er de zin, de logica, van bloot.
Vb. ‘de geest v.h. kapitalisme’ – de mentaliteit v.d. kapitalistische ondernemer:
winst, doelrationeel handelen om zo winstmaximalisatie na te streven op legale manier, manier van handelen waarbij alles geïnstrumentaliseerd wordt vb: winst is een middel tot méér winst -> zo een kapitalisme bestaat niet. 19^de – 20^ste E; steeds meer beginnen lijken op kapitalisme, mensen gaan zich meer en meer rationeel gedragen.
vb. ideaaltype van een luierik: motieven, handelingen, …

+ Zie kader cursus ‘weber over ideaaltypes’

Sommige onderzoekers vergeten dat ideaaltypes door henzelf geconstrueerde modellen zijn en laten ze al snel doorgaan voor werkelijkheid.
! ideaaltypes schetsen niet meer dan een zinsamenhang, die voor de onderzoeker verhelderend kan zijn, maar die in het feitelijk gedrag soms maar marginaal aanwezig is.

! zware fout: ideaaltypes opvatten als ethische idealen, zodat het ideaaltype als een waardemaatstaf gaat fungeren om empirische verschijnselen te beoordelen.
-> Weber: ‘het is de elementaire plicht van de wetenschappen om de zelfbeheersing aan de dag te leggen en een haarscherp onderscheid te maken tussen ideaaltypen en idealen. Een ideaaltype in de hier bedoelde zin staat volledig los van een waarderende beoordeling, zij is slechts ideaal in de zin van ‘logisch volkomen’.’ -> Webers eis: sociale wetenschapper moet vrij zijn van waardering!

begrijpen van de ‘logica’, de zin, die handelenden volgen. In die zin is de verstehende methode rationalistisch. Irrationele elementen blijven vreemd en storend. Dit wil niet zeggen dat mensen altijd rationeel en consequent zinmatig handelen volgens Weber want er zijn veel toevalligheden en irrationele gegevens die het handelen sterk beïnvloeden.

ideaaltype = een zo helder en scherp mogelijke formulering van de zinssamenhang van een handeling; ‘het is een zinssamenhang van het zuivere type’. (Een idee, model, geheel van handelingen die onderling samenhangen omdat ze vanuit dezelfde motieven vertrekken.)
Het is een hypothetisch model, een gedachteconstructie die duidelijk maakt ‘hoe een specifiek soort menselijk handelen zou verlopen’ indien het volkomen consequent op een welbepaald doel gericht was of indien het volkomen consequent op een bepaalde waarde gericht was. Schetst dus geen feitelijk gedrag, maar enkel het volkomen consequent doelrationeel (of waarderationeel) handelen.
→Dus eerder verklarende i.p.v. empirische waarde.

- Positivisme (Comte): enkel rekening houden met feiten, zo wetmatigheden ontdekken.
Weber: feiten moeten geïnterpreteerd worden. Hij is tegen de gedachte dat feiten voor zich spreken.

- Historisme: ieder historisch feit is niet te herleiden tot iets anders.
Weber: ‘Je moet gaan Caesar zijn om Caesar te begrijpen’. Het volstaat om hun motieven te begrijpen. Je kan wel degelijk iets of iemand anders begrijpen uit de geschiedenis.

Weber: op methodologisch correcte manier iemands motieven achterhalen door jezelf weg te cijferen. Als je toegang hebt tot iemands motieven, kan je het ook begrijpen en zo de afloop v.h. handelen voorspellen.

Verschil handelen – gedrag:

GEDRAG: Al datgene dat mensen/organismen doen. Vb ademen, peper in gezicht => niezen
HANDELEN: Er is een MOTIEF. Vb. Cola zero want dorst lessen, je weet waarom je het doet.

Vb: zonnen: gedrag: zonder motief
sociaal handelen: doel = bvb bruin zien

Sociaal handelen
= zinvol en betrokken op anderen
je ziet verbanden en je bent je daar bewust van. Vb: slang in les- daar zie je de zin niet van in.
 Durkheim: sociale feiten kunnen op ons inwerken zonder dat we er ons bewust van zijn.

! Imitatie is zonder nadenken, nabootsen, pure reactie.. grens met sociaal handelen is niet duidelijk.

Vb. Concert ACDC: klappen, rechtveren, .. is imitatie, niet sociaal handelen.
-> Afhankelijk van wat er in het hoofd van de betrokkenen omgaat.
vb: cola zero om indruk te maken op anderen = sociaal handelen
cola zero domweg gekocht = gedrag

Sociologie is een wetenschap die
a) sociaal handelen (OBJECT)
b) interpreterend begrijpen wil en daardoor zijn verloop en gevolgen (HOE?)
c) oorzakelijk wil verklaren (DOEL)

1.1. Types handelen
- Gewoonte = traditioneel handelen
-> zo weinig beredeneerd dat het nauwelijks handelen is, zonder nadenken, wordt overgenomen omdat ze zo aangeleerd worden. vb: ’s ochtends eerst linkse sok aandoen

- Emotioneel (affectief) handelen: iets rationeler dan gewoonte.
vb: iemand pesten -> die wordt boos -> gepeste vermoordt pestkop
-> we begrijpen dit tot op zekere hoogte

- Waarderationeel handelen: handelen vanuit het geloof in de intrinsieke waarde van dit handelen vb. handelen uit plicht, religieuze of morele overtuiging.
→Eenmaal men de waarde kent die aan de basis van iemands handelen ligt, kan men daaruit gemakkelijk de handelingsconsequenties afleiden en begrijpen.

Waarde = streefdoel, maatstaf. Je weet waarom je het doet. Je handelt onafgezien vd gevolgen.
vb. waarde: eerlijkheid -> misschien soms kwetsen, je let dus niet op de gevolgen.
vb. moslim: x-aantal keer bidden per dag, wassen, …
-> we begrijpen waarom ze dat belangrijk vinden.

- Doelrationeel handelen: handelen gericht op weloverwogen eigen doeleinden, waarbij de beschikbare middelen zo efficiënt mogelijk worden ingezet.
→Kan begrepen worden zonder dat men zich ‘inleeft’ in de handelende.
-> welke middelen/beperkingen? Je kunt het tot op zekere hoogte berekenen.

Weber: in onze samenleving dominantie van doelrationeel handelen want meest efficiënt, meest rationeel, andere types zijn minder rationeel.

Vb: studenten doen alles in functie van CV. Staat dat goed op CV? Dan doen ze het, anders niet.
We gaan eigen ervaringen omzetten in wat we ermee knn doen. Kan je ook zien als beperking v. vrijheid, ondanks we denken dat we vrij zijn aangezien we rationeel bezig zijn.

1. Kant – neonkantianisme en methodenstreit
-> Heeft Weber geleerd om te zien wat wetenschap is

Kant: KENNIS is het gevolg van ZINTUIGEN en toevoeging van DENKVORMEN
bvb tijd en ruimte, zit in onze geest
Dus: we kennen de echte feiten niet!

Weber brengt orde in de chaos d.m.v. begrippen, .. we gaan ideaaltypes maken
Dus: wij construeren kennis!

Methodenstreit: Is het mogelijk om vanuit wetenschappelijke bevindingen politieke conclusies af te leiden? W: Wetenschap en politiek zijn 2 verschillende dingen.
M: Wetenschap leidt tot politiek inzicht dat er een revolutie moest komen, af en toe duikt die strijd op.

2. Marx
-> Weber staat positief tegenover M!
- economie is belangrijk!
- materiële belangen zijn belangrijk, MAAR Weber zegt: ook irreële belangen! Niet alle idealen zijn afgeleid van materiële belangen.

3. Nietzsche
-> Waarom doe je iets? Wat wil je?
Leven is strijden, pijn lijden, enz…

Leven bestaat uit tegenstellingen, je moet kiezen! Hij projecteert dit op het gehele leven.
Belang van motivatie (waarden) . Hij wil dat je alles weggooit, vernietigt om enkel te doen wat je ZELF wilt! Je maakt je eigen waarden? Andere waarden vernietigen om eigen waarden aan te nemen.
W: Waarderationaliteit.

1. Studies

Historische studies
Zur Geschichte der Handelsgesellschaften -> Hoe verklaar je de ondergang vh romeinse rijk? Verbanden economie en politiek

Die Sozialen Gründe des Untergangs der Antiken Kultur -> Hoe komt het dat de Romeinse cltuur is neergestort? Later: over de opkomst van de westerse cultuur.

Die Stadt

Sociaal-economische studies: landbouw, beurs, industrie, …

Godsdienstsociologische studies
Godsdienst is belangrijk! 1500: W-Europa achterlijk broertje van China. Hoe komt het dat dit plots veranderd is? Technologie, economie, politiek, …

Die protestantische Ethik und der Geist des Kapitalismus -> verband economie en godsdienst

Wintschaft und gesellschaft
= economie en maatschappij
= verzameling van alles: alg. sociologie, sociologie vh recht, enz.. (postuum uitgegeven, niet af)

Gesammulte

Politik als Beuf: wat is wetenschap beoefenen?

DUS: zeer verschillende werken

- Verhouding vader
(typisch 2^de helft 19^de E, Duitsland)
-> Conflicten -> Na één vd conflicten, vader gestorven -> Weber zenuwspanningen -> op achtergrond voor enkele jaren (‘half ziek’)

- Zenuwziekte

- Invloed van intellectuele aard
-> Marianne (zijn vrouw) in het salon met politieke geleerden

- Zeer gevoelig voor vrijheid individu -> Weber ziet onze samenleving als een geheel die ons individueel leven aan banden legt ó Marx over bourgeoisie

- Marianne: vrouw van Weber

Vergelijking Marx ↔ Weber

19^de E: Weber hield zich niet bezig met Marx
20^e E: Weber hield zich grondiger bezig met Marx
-> Houdt er rekening mee en geeft kritiek.

Gelijkenissen:
- Belang economie
- Denken op LT
- Hoe is het mogelijk dat het kapitalisme gekomen is in Europa?
-> gelijkaardig aan Marx, maar W beantwoordt deze vanuit andere invalshoek.

Verschillen:
- Weber gelooft niet in onder- en bovenbouw en vindt het belachelijk dat ieder idee onder te brengen valt tot iets economisch.
- M: godsdienst is afgeleid v onderbouw (=economie)
W: godsdienst is belangrijk, cultureel klimaat binnen kapitalisme
- W: neemt kennis erg serieus
- Politiek: M: socialist, grondlegger communisme
W: liberaal, bourgeoisie: hij verdedigt bourgeoisie, nadruk op individu

Betekenis van Webers werk: oeuvre is ontzaggelijk: arbeid, urbanisatie, muziek, politiek, enz…

Mensen creëren hun eigen geschiedenis. Wij creëren de sociale situatie en houden deze zelf in stand. We maken hem niet van scratch zelf, want er gelden wel historische voorwaarden zoals geslacht, klimaat en sociale klasse. Je kan het verleden ook niet veranderen. De geschiedenis is een sjaal: je breidt steeds voort op wat je hebt.

Niet het bewustzijn bepaalt ons zijn, maar het zijn bepaalt ons bewustzijn volgens Marx. Onze levensomstandigheden bepalen onze denkwijze. Denken is dus niet volledig vrij.

Onderbouw en bovenbouw. Wat is ‘zijn’? Volgens Marx waren dit de arbeidsvoorwaarden. Dus:
Zijn -> bepaalt bewustzijn
arbeidsvoorwaarden -> bepalen ons denken
onderbouw -> bepaalt de bovenbouw

De onderbouw bestaat uit de productieverhoudingen en de productiekrachten. De productiekrachten zijn de middelen die we bezitten om iets te maken, vb. een pijl en boog of de kennis om een vuur te kunnen maken. De productieverhouding zijn de verhoudingen tussen mensen die bepalen wie de productiekrachten bezitten -> eigendomsverhouding.

De economie bestaat uit zowel de productiekrachten als de productieverhoudingen. Er verandert niets in een maatschappij wanneer de onderbouw niet verandert.

De bovenbouw is afgeleid van de onderbouw en bestaat uit bewustzijnsvormen zoals kunst, recht, politiek,… Het is het bewustzijn van de maatschappij. De weerspiegeling van de economische situatie.