Sociale psychologie: hoe de echte of imaginaire aanwezigheid van anderen ons gedrag beïnvloedt
Het onderzoeksobject = de mens als sociaal dier
Bij sociale psychologie: belangrijk om te kijken hoe het onderzoeksobject het gedrag van iemand anders interpreteert construct: de manier waarop mensen de sociale wereld waarnemen, begrijpen, interpreteren
Er wordt een verklaring gegeven voor het gedrag van iemand aan de hand van de sociale context.
De kritiek wordt vooropgesteld=> de taal wordt in haar volle breedte gebruikt. Dit is een talige aangelegenheid
=> communicatief handelen staat centraal
Maar in de domeinen van de materiële reproductie, wordt de taal opgeschort. Er wordt niet gepraat. Je vraagt bv. enkel naar een brood. Er wordt gecommuniceerd door middel van geld.
De economie als subsysteem is efficiënt, want laat taal achter en ruilt dit voor geld. De taal en zijn kritiek wordt bevroren. (parson)
In de wetenschap is er wel mogelijkheid tot kritiek.
Ook in de politiek heb je dti ook. Je meet ons door middel van machtsverschillen. Je gaat de stemmen tellen. Je blijft niet praten. er wordt gestemd en geteld en we weten wie er aan de macht is.
De subsystemen politiek en economie zijn zo succesvol dat ze mss wel doordringen in de andere domeinen van de SL, dus wetenschap en moraal. Ze gaat heel onze dagelijks leven koloniseren.
=> kolonisering van de leefwereld door het systeem, door onderwerping aan geld en macht.
verschil tussen discours en gewone communicatie en herjasfei filosoof
Examen
begrippen kunnen uitleggen: ( 5 à 6)
vragen
reproductievragen
Bv. Hoe verklaart Blau macht uit ruil?
vergelijkingsvergelijking
Bv. vergelijking Blau en Elias over macht en eigen standpunt
je hebt twee kaartjes, waarbij je er eentje moet oplossen
Schriftelijk voor te bereiden!
=> combinatie schriftelijk en mondeling
Uur voorbereidingstijd
Teksten Durkheim en Weber: je moet wel begrijpen wat erin staat, niet blokken
Je krijgt de tekst erbij.
uit de differentiatie op de maat van structuur van de taal
In welke mate moet een SL deze opdeling maken
waarachtigheid => kunst: expressiviteit
moraal en recht
Welke normen moet je navolgen?welke onderwerpen
In de ME is er nog geen verschil tussen deze domeinen.
Bv. een kunstenaar maakte wel een kunstwerk, maar bevatte ook een moraal. De heersende normen en waarden zaten erin. Er was nog geen sprake van pure expressiviteit.
Religie is een voorstadium van een gedifferentieerde wereld. Kunstenaars, wetenschappers,..hebben moeten vechten om zich los te maken van de religie. De religie bindt waarheid, waarachtigheid en rechtvaardigheid tot één geheel.
In een rationale SL wel een onderscheid maken tussen de domeinen. Ze worden zelfs meer gespecialiseerd. Er ontstaan zelfs domeinen waar die ...praktisch worden toegepast.
=> symb reproductie van taal: een sl door te praten, symbolen produceren en uitwisselen en betekenissen. Maar er is ook nog een andere reproductie ( link symb interactionisme) nl. materieel. (marx) Je moet ze maken, er moet gearbeid worden.
Hoe linken symbolische reproductie met de materiele reproductie?
Deze materiele reproductie is gebeurd in het verlengde van de drie werelden en domeinen en claims.
claim van rechtvaardigheid: politiek
=> voortbestaan van het menselijke bestaan wordt hier besproken, wat je mag doen, wat niet,.
Dit komt omdat we nadenken over de moraal en wat mag en niet
claim van de wetenschappelijkheid: bezig zijn met praktisch handelen in de materiële zin
=> techniek economie (materiele productie) : materialisering van bepaalde inzichten, ideeën
Doordat we gespecialiseerd in een domein waar waarheidsclaim centraal staat, kunnen we hoogstaande ideeën ontwikkelen
claim van expressie: materiële reproductie, nl. seksualiteit, erotiek, liefde
a) alles wat mensen betrekt op elkaar zodat ze betrekking hebben.
Doordat er aparte domeinen ontstaan in de SL, krijg je aparte domeinen binnen de materiële reproductie. Deze hebben een systeemkarakter. Dit is van zeer groot belang in de economie en politiek.
Er bestaan een aantal claims, geldigheidsaanspraken. Deze zijn van verschillend karakter en kan gekoppeld worden aan de werelden. Een aanspraak kan je herkennen doordat je het in twijfel kan trekken, bewisten.
Wat is een aanspraak?
Bv. Dat paaltje staat te dicht bij mij, je moet het verder zetten
=> aansprakelijkheidsclaim: je betwist iets wat je doet. De persoon eist zijn stuk grond op.
In iedere zin dat je zegt, maak je drie aanspraken.
Bv. ik beloof u dat ik dat boek morgen terug breng.
objectieve wereld => er is een boek Je maakt aanspraak over iets in de objectieve wereld, een stand van zaken in de objectieve wereld.
Bv. JA maar ik heb je boek niet, ik heb je dvd.
Propositie => waarheid: geen waarheid zonder taal en geen werelden.
Bv. is er wel een boek?
=> overeenstemming met de realiteit, buiten de wereld
waarachtigheid: heeft met je gevoel te maken. Het stemt overeen met je gevoel.
Bv. je krijgt witloof maar je lust het niet....
Bv. ik beloof u dat boek te brengen...maar dat zal niet waar zijn...
rechtvaardigheid/normativiteit
Bv. je zit aan tafel en vraagt geef de appelmoes is door.
waarheid: dat is geen appelmoes, maar perenmoes=> betwisten
waarachtigheid: eigenlijk luist ik geen appelmoes, maar toch vraag ik het.
rechtvaardigheid: ondanks dat je vlakbij de appelmoes zit, toch vraag je de appelmoes.
Je vindt het ergens normaal dat men je bediend.
Als je taal gebruikt, dan ga je met die taal een hele batterij van mogelijkheden van kritiek meesleuren.
WRM? je stelt je door taal aansprakelijk voor kritiek en dus is er mogelijkheid tot verandering.
Vooraleer er sprake was van een uitgesproken taal, bestond er een taal die nog niet helemaal ontwikkeld was.
=> paleotaal
De drie aanspraken zitten hier heel nauw in elkaar versmolten, tenzij je er weet van hebt.
Bv. Als je in de vijver valt en je niet kan zwemmen=> help roepen
Waarachtigheid/expressiviteit: als je alsof doet dat je niet kan zwemmen
Rechtvaardigheid: je verwacht dat mensen je komen helpen. Het is hun plicht.
waarheid: Als er geen water is, dan kan je niet spreken van een feitelijke toestand waar je om hulp zoekt.
Gedurende vele jaren hebben de mensen gecommuniceerd via kreet. Dat was de manier waarop we angst, kreten,... signalen de wereld ingaan. Is dit taal?
De claims zijn niet helemaal van toepassing. Er is geen tijd tot redelijke overleg en kritiek. Je moet eerst handelen en dan pas praten. Als je niet handelt, dan verbreek je de communicatie. Ofwel ga je helemaal mee, ofwel stoot je hem af.
=> communicatie in deze tijd was onkritisch meegaan ofwel abrupt stoppen.
Doorheen de jaren zijn we op een genuanceerdere manier met elkaar omgegaan. Er blijft altijd een kritische distantie. Je gaat dus niet helemaal op. Je hebt niet de OF-OF situatie.
Men communiceerde in de paleotaal enkel via kreten.
Tegenwoordig is er nog wel gebruik van deze paleotaal symbolen.
Bv. vlaggen, banieren,... je schaart achter je achter dat land
Bv. iemand steekt de vlag van België: ofwel doe je mee...ofwel zeg je “nee”.
In de gevorderde SL is het mogelijk dat ondanks dat je lid bent, je ook kritiek kan uiten.
=> dat is de truc die taal ons mogelijk maakt => emanciperen => taal verbeteren.
- expressie: je drukt iets uit, je zegt iets te doen
- Bv. ik beloof, het regent
-altijd gericht tegenover iemand anders, soms is dit ook verzwegen als je tegen jezelf praat
Bv. u
=> illocutie: je probeert de andere te overtuigen van iets
Je geeft iets aan iemand, je zegt iets tegen iemand
- toestandomschrijving: je zegt iets over de stand van zaken in de wereld
=> propostie
Bv. morgen een boek te geven
=> Iedere zin heeft dit!
Soms zijn de drie componenten niet zo duidelijk
Bv. het regent: toestand overheerst, maar toch druk je hetzelf uit en je zegt dit tegen iemand.
De volgende stap: de taal dwingt ons t.g.v drieledige structuur, de wereld op te splitsen in drie!
Als je iets uitdrukt, dan wil dat zeggen dat er een innerlijke wereld bestaat bestaande uit stemmingen, ideeën, gevoelens. Je hebt daar enkel toegang toe.
=> subjectieve wereld
Bv. gevoelens, emoties, ideeën, gedachten,...
Deze wereld ontspringt aan de taal. Dit is een gevolg van de taal. Het is een gevolg dat mensen tala hebben. Door de taal ontstaat deze wereld. Wezens die geen taal hebben, hebben geen subjectieve wereld. Je krijgt dit pas als je kan spreken.
De taal roept de subjectieve wereld op. Habermas draait de stelling om dat er eerst de wereld was en dan pas de taal. Maar Habernas is van mening dat de wereld er gekomen is door de taal.
=> ontstaan uit expressie.
De objectieve wereld = geheel van voorwerpen, die ontstaat omdat je erover kan spreken.
Dit ontstaat uit propositie. het is een lichamelijke uiting. de wereld erbuiten.
Bv. Het is omdat je over de maan kan spreken, dat dat verschijnt over de objectieve wereld.
Bv. aap die steen werpt, zal die steen niet denken aan een verschil tussen obje en subjectieve wereld.
De taal gaat vooraf aan de wereld en doet deze ontvouwen in drieën.
Je spreekt je uit t.o.v iemand anders. Dit is de gemeenschappelijke wereld. Dit is de sociale wereld. Dit ontstaat uit de illocutie. Een wereld die van ons is.
Het wereldbeeld bestaat pas als je er van vervreemd wordt. (Hegel)
De taal heeft iets scheppend!Eerst was er de taal en die heeft alles gecreëerd.
Wanneer we ons bezighouden met de theorie van de SL, dan kunnen we dit pas doen als we een grondig inzicht hebben van de taal. (invloed taalfilosofie)
De eerste sociologen hadden niet veel interesse in de taal, maar de linguistic term zorgde voor een verandering.
Wat is taal?
Je hebt taal en spraak als woorden voor taal. Maar ook de rede.
=> Er zijn verschillende benamingen voor taal.
Rede en taal zijn relevant!
taal = opsomming van woorden, een lexicon, een geheel van grammaticale regels
rede = dat is niet de taal die er is buiten ons, maar als een bepaald doel, nl tot rede komen. Dit wil zeggen een verstandhouding te bereiken
=> bevat een utopie, nl van de universele verstandhouding. Dankzij de taal is het mogelijk dat mensen met elkaar standhouden en contact onderhouden en uiteindelijk tot wederzijds begrip komen.
=> kern normatieve ingesteldheid van Habermas
Er schuilt een thelos in de taal. Dit woord is van Aristoteles. Er zit in de dingen in de bepaald doel.
Bv. een appelzaadje => appelboom
Dat wil dus zeggen...naar zijn doel toegaan.
Bv. de mens heeft een thelos en ik moet dit enkel vinden en dan valt alles in de plooi.
Ook de taal heeft een thelos. De taak kan uitgroeien tot een algemene verstandhouding. Dit hoeft echter niet.
Als je een studie wilt maken van de SL, dan moet je rekening houden dat de mensen ook een utopie willen realiseren. Je mag deze dimensie niet uitsluiten.
Communicatief handelen = handelen gericht op wederzijds begrip. SL is pas mogelijk als dit wederzijds begrip is.
Het antoniem is strategisch handelen, handelen om een bepaald doel te verwezenlijken, uit eigen belang.
Bv. reclame => doel: mensen dingen laten kopen.
De bevat een thelos, maar ook een structuur!
Als de taal zich ontvoud, dan kan je er vanalles uithalen. Als de taal inwerking treedt, dan zal dit vanalles mogelijk maken.
Bv. Ik beloof u, morgen dit boek terug te brengen.
=> Iedere taalhandeling kan opgevat worden als een speech-act. Zin heeft bepaalde consequenties als je iets zegt. Je doet iets met de taaluitingen. Woorden zijn soms regelrechte daden.
Bv. ja ik trouw met u! De taal heeft soms handelingsconsequenties.
Iedere zin heeft het karakter van een taaldaad.
Bv. het regent..er zit een taaldaad in.
Habermas
=> trouw aan de Frankfurterschule
stroming van het marxisme te situeren
- verschilpunt: hij geeft blijk van een aandoenlijk optimisme. De moderniteit zit wel op een verkeerd spoor, maar is niet gedoemd om te mislukken.
- Hij is begonnen als filosoof en gaat later meer naar de sociologie
De oversprong is gemaakt via de studie van Marx. Tegen eind jaren 60: meer studie van communicatie.
=> theorie van het communicatieve handelen. (jaren 80)-l aantal intu¨ties gebaseerd (Duits, Marxisme) en ook aspecten afkomstig van de Angelsaksiche filosofie (GB)
op dat ogenblik was deze taalfilosofie zeer dominant
=> combinatie conintentale en marxistische
■ gevolg: wereldveroverend
- publiek figuur: onderwerpen schrijven in krant en mengt zich in het publieke debat
=> hoog theoretisch en logisch, want Sl is een plaats waar je argumenten uitwisselen
= traditie menswetensch en sociolgie
eind jaren 20 in Frankfurt opgericht door een kapitalist met een slecht geweten.
Hij had veel geld en vond dat er vanalles mis ging in de SL....
=> Institutie voor sociaal onderzoek
Dominantie door marxistisch geïnspireerde personen.
Het moest een interdisciplinair geheel zijn.
Bv. Fromm, Horkheimer,... => kritische theorie
kerngedachte: onmogelijk om over de SL iets te zeggen zonder normatieve uitspraken
Dit druist in tegen: je moet een onderscheid maken tussen wat je belangrijk vindt, moreel nodig is,... en de objectieve wetenschap. Je moet je subjectiviteit kunnen uitschakelen.
=> dit is zeer moeilijk om binnen de SW te streven nr neutraliteit en objectiviteit.
Deze kritische theorie zegt net het tegenovergestelde. Je kan slechts iets zeggen over de SL als je er moreel mee betrokken bent. Ze gaan uit Marxistische standpunt. ...
WRM?De sl bestaat niet uit feiten, maar wordt in stand gehouden door de mensen nu. Het is een weefsel van morele daden. Je mag dus niet veronderstellen dat de Sl feiten zijn.
Je moet aan kritische theorie doen. Je moet geen beweringen formuleren hoe de SL eruit ziet, wat mensen doen,...Maar schetsen hoe het is versus hoe het had kunnen zijn.
=> dat is sociologie beschrijven.
Je moet bepaalde aspecten onder de loep nemen en tegelijkertijd zeggen wat er fout is gegaan.
In de jaren 30: kent Instituut problemen door machtsovername van Hilter die deze kritische ingesteldheid niet konden hebben.
Men had een deel van het kapitaal overgeplaatst waardoor men redelijk gemakkelijk een nieuw instituut ergens anders oprichten.
=> instituut in New York
Horkheimer en Adorno schrijven hun belangrijkste werk: dialectiek der Verlichting. Ze gaan hier zo ver in dat ze het kritische denken op de korrel nemen. Er schuilt nl. een gevaar in de verlichting, dus de doorbraak van de wetenschap, moderne denken... Er zit een gevaar van onzijdigheid. Dit leidt tot een instrimuntele rede. Deze heel slim, maar ondergeschikt en inzetbaar is voor andere doelen.
De rede is wel een vernunftig middel, maar je kan het ook heel slecht gebruiken.
Bv. je kunt heel slim zijn en 6 miljoen mensen vermoorden.....
De rede is geen verlichting, maar kan leiden tot destructie. Dit pessimistische karakter is ergens te begrijpen. Je moet het situeren in de tijd.
De negatieve dilactiek
=> versteende zwartgalligheid
De meeste leden van deze school blonken uit in zwartgalligheid.
Wederzijdse relatie: het veld bepaald de habitus, maar omgekeerd houdt de habitus het veld in stand. Vb. Tennisser kan de bal precies op de achterlijn slaan omdat hij zich kan oriënteren op de baan en dit veld verinwendigd heeft. Het spel bestaat echter alleen maar om er mensen zijn die er weet van hebben. Zonder hen is er geen spel meer.
Conditioneringsrelatie: het veld structureert de habitus, die het product is v/d inlijving v/d immanente noodzaak van dat veld, of van een reeks min of meer overeenkomende velden. Gebrek aan overeenkomst kan leiden tot een verdeelde, zelfs verschuurde habitus.
Het is ook een kennisrelatie: de habitus draagt bij tot de totstandkoming v/h veld als een wereld die betekenisvol, zinvol en waardevol is, en waarin het de moeite waard is energie te investeren.
Het veld van de televisie
Stelling: ‘veld tv’ is onderworpen aan de commerciële logica + logica van het televisiemaken dringt door tot ver daarbuiten.
‘50/60: paternalistische vorm van tv-productie, volksopvoedende taak.
’80: commercialisering tv-bedrijf, vrije markt-logica, programmatie afgestemd op kijkcijfers. Omgekeerd effect: homogenisering en verschraling aanbod (ipv betere kwaliteit en meer keuze voor consument) want productiekosten hoog dus groot publiek noodzakelijk.
Hoog gewaardeerd
Laag gewaardeerd
Autonoom Heteronoom
Ieder veld wordt gekenmerkt door eigen logica, werkt maar als gedifferentieerd is van andere velden en relatief autonoom. Tv dringt wetten op aan andere velden en die kunnen opdracht niet meer vervullen, worden aanhangsels van tv-bedrijf.
Vb krantenjournalistiek: afgestemd op wat op tv gebeurt, kijkcijferlogica, qua opmaak en inhoud afkooksels van tv-journaal, ook wetenschap, literatuur en politiek: wijziging criteria oiv tv.
Tv zorgt voor ‘onzichtbare censuur’ (amusementswaarde).
Habermas
Niet toegankelijk deel van de leerstof: enkel de leerstof in de les
situering
