Item gefilterd op datum: januari 2014

Bij het nemen van beslissingen zijn mensen niet altijd (of bijna nooit) rationeel, hoe ga je beslissen welke gedragsopties je gaat stellen?:

• Rationeel: afwegen van alle alternatieven door voor elk alternatief de kosten en de nuttigheid na te gaan. Bv. Studiekeuze, trouwen,…
• Heuristieken: mentale binnenweg, wel gebaseerd op voorgaande ervaringen, die we nemen om snel en (redelijk) accuraat de moeilijke berekening uit de weg te gaan. Het zijn snelle beslissingsregels, mentale aanname die mensen gebruiken om snel en efficiënt te kunnen oordelen.
  • Gebruik bij de afwezigheid van schemata want een schemata stippelt helemaal uit hoe het moet, een heuristiek is geen leidraad maar een hulp.
  • Efficiënt maar vatbaar voor fouten

• Een belangrijke bron van onze schema’s bestaat uit de cultuur waarin we opgroeien. Schema’s zijn een heel belangrijke manier waarmee culturen hun invloed uitoefenen, namelijk door ons mentale structuren in te prenten die invloed hebben op de manier waarop we de wereld begrijpen en interpreteren. Hierdoor is het voor ons soms moeilijk gewoonten en gedragingen in een andere cultuur te begrijpen.
• Dat gaat ook voor een stuk op binnen één bepaalde hoofdcultuur:
  • Vroegere hoge vs. lage klasse: andere praktijken die maken dat de twee in aparte werelden leven
  • Cultureel verschillend schema tussen ouders en hun kinderen: ze delen veel maar er komt vaak een punt waarbij toch bepaalde zaken niet over de generatiegrens heen begrepen worden. (bv. Muziek)

Self-fulfilling prophecy: situatie waarbij mensen 1) een verwachting hebben over hoe iemand is, die 2) van invloed is op de manier waarop ze zich tegenover die persoon gedragen, waardoor 3) die persoon zich consistent met deze verwachtingen gaat gedagen, waardoor hun verwachting uitkomt.

• Bij alle kinderen wordt een IQ-test afgenomen. De onderzoeken vertellen aan de leerkrachten dat sommige leerlingen zo goed gescoord hadden dat ze het komende jaar zeker zouden uitblinken. Dit was willekeurig gekozen, er was niet echt reden om dit te zeggen op basis van de IQ-test. Aan het einde van het schooljaar doen de onderzoekers bij alle kinderen opnieuw een IQ-test. Merkwaardig is dat de IQ’s van de kinderen die bestempeld werden als uitblinkers ook effectief meer is gestegen dan de IQ’s van de andere leerlingen. De verwachtingen van de leerkrachten waren realiteit geworden.
• Het gedrag van de leerkrachten is helemaal niet bewust maar een voorbeeld van automatisch denken, nl. self-fulfilling prophecy

• Deelnemers moesten een taak uitvoeren, ze kregen daar feedback over. Later bleek dat die feedback willekeurig was. Na dit gezegd te hebben en de deelnemers er effectief ook van hebben proberen te overtuigen, moesten de deelnemers een vragenlijst invullen over hoe ze dachten dat ze het werkelijk gedaan hadden. De meeste die positieve feedback gekregen hadden, dachten dat ze het beter hadden gedaan dan in de werkelijkheid, diegenen met negatieve feedback dachten dat ze het slechter hadden gedaan dan in de werkelijkheid. (= perseverance effect)
• Perseverance-effect: de bevinding dat de opvattingen van mensen over zichzelf en de sociale wereld aanhouden ondanks bewijzen van het tegendeel.

• Opdracht: woorden die te maken hadden met vijandigheid of neutrale woorden een fractie van een seconde op een computerscherm laten zien, zo snel dat mensen alleen een lichtflits zagen. Vervolgens moesten de proefpersonen een tekst lezen waarin iemand beschreven werd die zich op een manier gedroeg die zowel vijandig, als niet-vijandig geïnterpreteerd kon worden. Ook hier interpreteerden de proefpersonen Donald’s gedrag aan de hand van kenmerken die hen middels priming ingeprent waren.

De hardnekkigheid van weerlegde schema’s

• Zelfs als een schema fout is en de persoon het beseft, kan het doorwegen in zijn gedrag.

• Opdracht: mensen moesten woorden memoriseren in het eerste deel, daarna moesten ze een tekstje lezen over Donald.
• Dekmantel: deelnemers kregen te horen dat ze deel zouden nemen aan twee afzonderlijke onderzoeken. Het eerste, een onderzoek naar perceptie, het tweede een onderzoek naar begrijpend lezen.µ
• Onafhankelijke variabele: positieve of negatieve trekwoorden
• Afhankelijke variabele: Impressie van een persoon na het lezen van een ambigue beschrijving
• Resultaat: de mensen die positieve trekwoorden hadden gememoriseerd, hadden een positief van Donald ze vonden hem avontuurlijk,…. De mensen die negatieve trekwoorden hadden gememoriseerd vonden hem eerder roekeloos,…. Enkel als de trekwoorden toepasselijk zijn, hebben ze een invloed op de impressie!

• We hebben talloze schemata beschikbaar
• Voor een gegeven situatie kunnen er ook meerdere beschikbaar zijn
   Sommige zijn chronisch beschikbaar (omwille van gewoonte) bv. Verschil tussen mannen en vrouwen

Anderen zijn tijdelijk beschikbaar (omwille van priming). Zij drukken minder hun stempel maar soms wel tijdelijke activatie, tijdelijke verhoging gebruik van de schema’s = priming

• We gebruiken steeds de meest beschikbare

• Priming: het proces waarbij recente ervaringen de toegankelijkheid van een schema, kenmerk of concept verhogen. Activatie van een mentaal construct.

• Meestal vergeten we details van een ervaring, maar niet het schema-gerelateerde verloop
• We herinneren ons soms ook andere informatie die er helemaal niet was maar die we zonder het te weten later hebben toegevoegd.

• Nuttig: ze helpen ons de wereld te organiseren en te begrijpen, en om de gaten in onze kennis op te vullen, het werkt als hulpmiddel zodat veel van wat rondom ons gebeurt, voorspelbaar is.

Vergelijken met mensen die lijden aan het syndroom van Korsakov: mensen met deze stoornis verliezen het vermogen om nieuwe herinneringen te vormen waardoor ze elke situatie moeten benaderen alsof ze die voor het eerst meemaken. Zelfs als ze die in de werkelijkheid al een paar keer hebben meegemaakt.

Bij beide onderzoeken waren de fouten te wijden aan het feit dat proefpersonen maar heel even mochten nadenken over wat ze gingen doen. Reacties die snel en ongecontroleerd waren. Ze waren dus het gevolg van automatisch denken dat mss geworteld is in de typisch Amerikaanse stereotypen over Afro-Amerikanen en geweld, vele Amerikanen zien afrikaanse amerikanen (meer) crimineel.
Spontane reacties worden gevoed door allerlei bronnen/ervaringen uit het verleden bv.misdaden.

Opmerking: zie ook IAT- test (Implicit Association Test)

Meten van impliciete attitudes t.a.v. “objecten” door middel van de sterkte van associatie met positieve en negatieve evaluatie.