Item gefilterd op datum: mei 2014

Het verband tussen wat we zelf willen en onze verlangens.

In veel gevallen is onze wil voor een belangrijk deel het product van allerlei invloeden waar we ons helemaal niet bewust van zijn.

We kunnen zeggen dat iedereen wel een eigen identiteit heeft, maar die eigen identiteit niet bij alle mensen even vaak tot uitdrukking komt. Bovendien is het misschien niet zo zwart- wit in de zin dat elke uiting ofwel helemaal een uitdrukking is van iemands eigen identiteit ofwel helemaal niet.

Misschien is vrijheid wel iets gradueel, iets wat in verschillende gradaties voorkomt

Wanneer onze eigen identiteit in de praktijk slechts gedeeltelijk tot uitdrukking komt, dan zouden we zelfverwerkelijking kunnen zien als een soort ideaal van de vrijheid: in de praktijk is het misschien onmogelijk om altijd volledig authentiek en bereflecteerd te handelen, maar we zouden er wel naar kunnen streven om zoveel mogelijk te proberen onze eigen identiteit in ons gedrag tot uiting te laten komen

Vier aspecten van zelfverwerkelijking: herkenbaarheid, authenticiteit, reflexiviteit en zelfkennis.

Herkenbaarheid: we kunnen onze identiteit niet helemaal herleiden tot een herkenbare stijl of herkenbaar karakter. In de eerste plaats omdat je als individu met een eigen wil ook de vrijheid hebt om juist expres van dat herkenbare karakter af te wijken. Een herkenbaar karakter is ook zeker geen garantie voor een eigen identiteit.

Het herkenbaar karakter moet ook een bepaalde authenticiteit hebben: het moet echt van jou zijn en niet van iemand anders. Moet origineel zijn. In het geval van je mening betekent dat je er zelf over moet hebben nagedacht. De vraag is of dit ook van belang is voor het hebben van een vrije wil. Als je iets alleen maar wilt omdat iemand anders het ook wil, wat voor rol speelt je eigen identiteit dan nog?

Authenticiteit betekent niet klakkeloos iets van iemand anders overneemt, maar dat wil nog niet zeggen dat je je helemaal niet door anderen laat beïnvloeden.

Je kunt namelijk nadenken over de manier waarop je zelf denkt. : reflecteren, In de filosofie spreek je van reflexiviteit wanneer iets op zich zelf betrokken is, wanneer iets over zichzelf gaat. Als we reflecteren over de manier waarop we beïnvloed worden, dan kan het dus een weloverwogen keuze worden dat we ons op die manier laten beïnvloeden.

Reflexiviteit roept vragen op: wat zijn goede redenen om te besluiten dat je iets zelf wilt?, is het wel mogelijk om je bewust te zijn van alle manieren waarop je wil wordt beïnvloedt? Zijn er niet altijd invloeden op je wil waar je je niet van bewust bent? Als je echt goed wilt reflecteren, moet je dan ook reflecteren op de manier waarop je reflecteert? En kun je dan niet eeuwig door blijven gaan.

Reflectie is geen garantie tot succes. Het feit dat je er zelf voor kiest, betekent niet automatisch dat het ook de keuze is die het best bij jou past. En welke keuze het best bij je past, hangt weer af van je eigen identiteit: zelfkennis: Hoe meer inzicht je hebt in wie je bent, hoe beter je in staat bent om keuzes te maken die daar goed bij passen, en hoe meer je eigen identiteit dus tot uitdrukking komt in je handelen.

Je bent immers pas echt vrij om te doen wat je wilt wanneer je ook echt weet wat je wilt

Zelfverwerkelijking: een handeling uit vrije wil is een handeling waarin tot uitdrukking komt wat de handelende persoon zelf belangrijk vindt. Om een vrije wil the hebben, moet je een individu zijn met een eigen mening over wat belangrijk voor je is en wat niet. Met vrije wil bedoelen we dus het vermogen om op basis van je eigen mening beslissingen te nemen.

Als je een eigen stijl en een eigen smaak hebt en je hebt zelf nagedacht over wat je wilt, dan zegt dat iets over de specifieke persoon die jij bent (identiteit).

Als je daar vervolgens ook naar handelt, dan wordt datgene wat je zelf belangrijk vindt werkelijkheid in de manier waarop je leeft.

We gaan ervanuit dat we een onderscheid kunnen maken tussen gedrag waarin de eigen identiteit tot uiting komt en gedrag waarin iets anders tot uiting komt. Sommige mensen zeggen dat ze op zoek gaan naar zichzelf. Blijkbaar gaat jezelf dan niet vanzelf.

Derk Pereboom: Probeert de vrije wil niet te redden, beschouwt het idee dat mensen eigenlijk nooit straf verdienen als iets positiefs. We verdienen volgens hem alleen straf als we totale controle hebben maar mensen hebben geen totale controle. Pereboom noemt zichzelf een hard incompatibilist, hij meent te zeggen dat niemand een vrije wil heeft, het doet er niet toe of het determinisme waar of onwaar is.

We kunnen mensen nooit tot verantwoording roepen, uit zijn hard incompatibilisme volgt dat mensen nooit een straf verdienen (sterke aanrekenbaarheid) maar dat wilt echter niet zeggen dat je mensen niet tot verantwoording mag roepen (zwakke aanrekenbaarheid).

Pereboom is van mening dat het gerechtvaardigd is om criminelen op te sluiten wanneer zij een bedreiging vormen voor de samenleving (of andersom), maar minder om criminelen op sluiten met vergelding als reden.

Thomas Nagel: Wanneer een belangrijk aspect van wat iemand doet afhankelijk is van factoren buiten zijn controle, terwijl we hem in dat opzicht toch blijven beschouwen als object van morele oordelen, dan kunnen we spreken van morele mazzel of pech.

Is het eerlijk om iemand zwaarder te straffen dan een ander, terwijl het veroorzaken van een ongeluk bijvoorbeeld voor een groot deel berust op pech?

We doen dit ook als bijvoorbeeld een moord mislukt door toeval en het een poging tot moord wordt. Dit wordt minder zwaar gestraft dan als de moord geslaagd was.

Immanuel Kant oordeelt dat het onterecht is om mensen verschillend te veroordelen op basis van verschillen die een kwestie zijn van mazzel en pech. Hetgeen dat ze verkeerd hebben gedaan is eigenlijk het enige dat te verwijten valt.

Indien het determinisme waar is, was de beslissing om iets verkeerds te doen een noodzakelijk gevolg uit verschillende factoren.

Volgens Fischer zijn we slechts verantwoordelijk als we de totale controle hebben over het handelen, onze oorzaken kunnen slechts vrij zijn van pech en geluk als ze de ultieme oorzaak zijn.

Peter Strawson: In sommige gevallen van ontoelaatbaar gedrag van anderen raken we meer verontwaardigd of boos dan in andere situaties. Deze reacties op gedrag van anderen noemt Strawson reactieve attitudes.

Onze reactieve attitudes zijn volgens hem de basis op grond waarvan we elkaar verantwoordelijk houden waar het determinisme weinig aan kan veranderen.

Volgens Strawson hebben we normaal gesproken twee attitudes (houdingen) die we tegenover personen innemen.

1. Reactieve attitudes: je houding als je iemand benaderd als een moreel verantwoordelijk persoon.

2. Objectiverende attitudes: een meer afstandelijke houding die we innemen als iemand verminderd moreel

verantwoordelijk is.

Iedere menselijke handeling is vanuit de objectiverende houding te bekijken, maar in de praktijd ervaren we de reactieve houding het meest tegenover de mensen om ons heen. Als we steeds de objectiverende houding zouden hebben en dus voor iedere handeling de oorzaken zou zoeken, dan zou je niks meer waarderen en nooit verontwaardigd zijn. Maar Strawson gelooft hier niks van. Volgens hem zitten we zo in elkaar dat we sowieso reactieve attitudes voelen, alleen in speciale gevallen zullen we die uitschakelen.

Het onderscheid dat Strawson maakt tussen de beide houdingen valt te vergelijken met het onderscheid dat Kant maakt tussen de wetenschap en de praktische rede. De praktische rede die kant voorstelt vooronderstelt het bestaan van een vrije wil die de ultieme oorzaak is van het handelen. Strawson gaat weliswaar niet dermate ver, het feit dat je verontwaardiging voelt leidt er niet automatisch toe dat een andere filosofische theorie geaccepteerd dient te worden.

Bij Strawson is verontwaardiging slechts een emotie die deel uitmaakt van onze natuur en die ook prima bestudeerd kan worden door de wetenschap. Verantwoordelijkheid maakt deel uit van de natuurlijke wereld en het is mogelijk dat die deterministisch is.

We mogen volgens Strawson dus niet automatisch iemand verantwoordelijk voor iets houden als we ons (reactieve attitude) verontwaardigd voelen.

John Martin Fischer: Vrije wil heeft volgens Fischer alles te maken met controle. We hebben ons eigen gedrag onder controle als we uit vrije wil handelen, we zijn dan verantwoordelijk. Volgens het Ultieme oorzaakprincipe kunnen we uit het niets een handeling veroorzaken, zonder invloeden van eerdere gebeurtenissen. Dit noemt

Fischer totale controle.

Volgens het principe van alternatieve mogelijkheden handelen we uit vrije wil als we iets anders hadden kunnen doen.

Volgens Fischer is onze keuze om één bepaalde handeling uit te voeren een regulatieve controle.

Volgens hem kunnen we deze controle echter niet hebben, dit voert hij aan door middel van het consequentie argument.

Maar voor verantwoordelijkheid hebben we geen regulatieve controle nodig.

Voor verantwoordelijkheid hebben we besturingscontrole nodig. Deze controle verschilt van regulatieve controle.

Besturingscontrole wilt zeggen dat we controle hebben over wat we zelf doen, we besturen onszelf als we uit vrije wil handelen. We zijn dan ook alleen verantwoordelijk voor ons handelen als we besturingscontrole hebben.

Een demente oude vrouw die een tas steelt is dus niet verantwoordelijk omdat ze geen besturingscontrole over zichzelf heeft. Dit heeft de dementie overgenomen.

Volgens Fischer vereist besturingscontrole dat je voor rede vatbaar bent. Je bent voor rede vatbaar als je beschikt over de geestelijke vermogens die nodig zijn om te begrijpen waarom je iets wel of niet had moeten doen.

Harry Frankfurt: Voorbeeld dokter black -> geen alternatieve mogelijkheden. Handelde meneer Jansen in het voorbeeld van dokter black uit vrije wil? De mogelijkheid om de bank niet te beroven lag namelijk niet tot zijn beschikking, hij had geen alternatieve mogelijkheid. Toch heeft dr. Black niet ingegrepen handelde mr. Jansen dus uit vrije wil. Harry Frankfurt laat hiermee zien dat vrije wil niet vereist dat voldaan wordt aan het principe van alternatieve mogelijkheden.

G.E. Moore: Wijst erop dat ook als het determinisme waar is we nog steeds een onderscheid kunnen maken tussen wat dingen die we niet hadden kunnen doen en anderzijds dingen die we niet hebben gedaan maar, die we wel hadden kunnen doen.

Het gaat er volgens hem om of iets anders zou hebben gedaan in een vergelijkbare situatie waarin je iets anders had gewild. Dit is de conditionele analyse van alternatieve mogelijkheden.

Definitie: als iemand iets anders had kunnen doen, als, onder de conditie dat hij iets anders had gewild.

Volgens een conditioneel compatibilist moet er aan twee voorwaarden moeten voldaan als iemand uit vrije wil handelt.

De eerste is dat de persoon doet wat hij wilt doen. Dit mag gedetermineerd zijn zodat het ultieme oorzaakprincipe te verwerpen is. Daarnaast moet het ook zo zijn dat als de persoon iets ander had gewild dat hij dan ook iets anders zou hebben gedaan. Maar het feit dat de persoon niks anders deed mag ook gedetermineerd zijn. In deze context is het principe van alternatieve mogelijkheden dus niet in strijd met het determinisme.

Het consequentie-argument van Peter van Inwagen poogt om het principe van alternatieve mogelijkheden te verbreken met met het determinisme. Dit argument berust op het principe dat het determinisme waar is en alles al voor de geboorte vastligt. We hebben dus geen keuze omdat alles volgens natuurwetten vastligt.