Item gefilterd op datum: mei 2014

Een compatibilist hoeft per definitie te beweren dat het determinisme waar is. Hij hoeft slechts aan te tonen dat we een vrije wil hebben, of het determinisme nou waar is of niet.

Compatibilisten verwerpen het ultieme oorzaakprincipe omdat dit stelt dat we alleen uit vrije wil kiezen als we zelf de ultieme oorzaak van onze keuzes zijn. Maar volgens compatibilisten doet het er niet toe of we wel of niet gedetermineerd zijn dus verwerpen zij dit.

Hume en Hobbes: Iemand is vrij als hij onbelemmerd kan doen en laten wat hij of zij wil.

Dit idee is compatibel met het determinisme en zegt in tegenstelling tot de libertariërs, die zeggen dat om te kunnen handelen uit vrije wil je vrij moet zijn om te bepalen wat je wilt, dat zolang je fysiek niet belemmerd wordt je altijd uit vrije wil handelt. Onder vrijheid verstaan zij dus slechts de macht om een daad te stellen of niet te stellen overeenkomstig met de wil.

De eerder genoemde hacker is geen geketende gevangene, hij staat niet onder een fysieke belemmering geforceerd door de criminelen. De criminelen zorgen er slechts voor dat de alternatieve keuze voor de hacker vervelende gevolgen heeft. Compatibilisten zouden zeggen dat de hacker uit vrije wil handelde.

Immanuel Kant verdedigt de positie die ervan spreekt dat je binnen de wetenschap niet kunt spreken van een vrije wil, maar er tegelijkertijd ook vanuit gaat dat het wetenschappelijke beeld beperkt is en de wereld niet weergeeft zoals hij op zichzelf is.

Volgens Kant moeten we een onderscheid maken tussen hoe dingen op zichzelf zijn en hoe ze aan ons verschijnen.

De dingen die aan ons verschijnen, worden gevormd door ons, door hoe wij de wereld ervaren. Het verschijnt door een filter van ervaring, kant noemt dit de fenomenale wereld. Fenomeen staat voor een waarneembaar verschijnsel. De wetenschap baseert zich op waarnemingen, we nemen alleen de fenomenale wereld waar dus levert de wetenschap ons slechts kennis van de fenomenale wereld en van de dingen op zichzelf.

De dingen van zichzelf, dus los van de waarneming, noemt Kant de noumenale wereld. Deze wereld kan niet door ons zintuiglijk worden waargenomen.

Kant gaat er vanuit dat de wetenschap waarnemingen deterministisch kan verklaren en voorspellen, maar hieruit valt alleen te concluderen dat de fenomenale wereld deterministisch is, maar niet dat de noumenale wereld deterministisch is. In deze beperking van de wetenschap zag kant ruimte voor de vrije wil.

Vrije wil is volgens kant een noodzakelijke vooronderstelling die we gebruiken om morele vragen te beantwoorden en om te beslissen hoe we handelen. Hij noemt dit de praktische rede.

Kant verdedigde een plichtethiek, dit wilt zeggen dat we een morele verantwoordelijkheid hebben waaraan we moeten gehoorzamen. Als iemand hulp nodig heeft, dien je hem te helpen. De plichtethiek stelt dat je vrij bent met het principe van alternatieve mogelijkheden. Je hebt alleen plicht om iets te doen wanneer je een keuze hebt.

Het ultieme oorzaakprincipe is volgens kant ook een veronderstelling van de praktische rede. Als een persoon (moreel of immoreel) handelt dan laat hij zijn keuze bepalen door zijn wil (om moreel of immoreel te handelen). Dit kan alleen als we zelf de ultieme oorzaak zijn van het handelen.

Volgens Kant betekent dit dus dat Kuklinski zelf de ultieme oorzaak is van zijn moorden. Ook al verschijnt dit in de fenomenale wereld als een noodzakelijk gevolg van zijn verleden. Kant geeft de wetenschap verassend genoeg geen ongelijk. De wetenschap vertelt ons immers niks over de werkelijke oorzaken die in de noumenale wereld liggen.

Maar volgens Kant hebben we zeker een vrije wil omdat we anders geen ethiek zouden kunnen hebben.

Het alternatief van kant roept echter ook een moeilijke vraag op. Indien ieder mens een ultieme oorzaak van zijn handelingen is, is het dan niet opmerkelijk dat we onze keuzes allemaal op zo’n manier maken dat onze handelingen kunnen verschijnen als gebeurtenissen die deel uitmaken van een deterministisch geheel? Stel dat

Kant gelijk had en Kuklinski een vrije wil had. Als hij ervoor gekozen zou hebben om niet te moorden, hoe zou dit dan moeten verschijnen in de fenomenale wereld? De natuurwetten zouden immers niet meer kloppen als hij niet zou moorden.

Personen kunnen onnoemelijk veel combinaties van handelingen en keuzes maken, maar hoe komt het dan dat deze keuze uit vrije wil precies passen in de fenomenale wereld zoals de wetenschap hem beschrijft?

Filosofen na kant vonden het antwoord hierop in de vorm van dat wanneer je sterke regelmatigheden vindt in de natuur en in het gedrag van mensen je je niet meer kunt loskoppelen van de filosofische aannames over vrije wil.

Immanuel Kant verdedigt de positie die ervan spreekt dat je binnen de wetenschap niet kunt spreken van een vrije wil, maar er tegelijkertijd ook vanuit gaat dat het wetenschappelijke beeld beperkt is en de wereld niet weergeeft zoals hij op zichzelf is.

Volgens Kant moeten we een onderscheid maken tussen hoe dingen op zichzelf zijn en hoe ze aan ons verschijnen.

De dingen die aan ons verschijnen, worden gevormd door ons, door hoe wij de wereld ervaren. Het verschijnt door een filter van ervaring, kant noemt dit de fenomenale wereld. Fenomeen staat voor een waarneembaar verschijnsel. De wetenschap baseert zich op waarnemingen, we nemen alleen de fenomenale wereld waar dus levert de wetenschap ons slechts kennis van de fenomenale wereld en van de dingen op zichzelf.

De dingen van zichzelf, dus los van de waarneming, noemt Kant de noumenale wereld. Deze wereld kan niet door ons zintuiglijk worden waargenomen.

Kant gaat er vanuit dat de wetenschap waarnemingen deterministisch kan verklaren en voorspellen, maar hieruit valt alleen te concluderen dat de fenomenale wereld deterministisch is, maar niet dat de noumenale wereld deterministisch is. In deze beperking van de wetenschap zag kant ruimte voor de vrije wil.

Vrije wil is volgens kant een noodzakelijke vooronderstelling die we gebruiken om morele vragen te beantwoorden en om te beslissen hoe we handelen. Hij noemt dit de praktische rede.

Kant verdedigde een plichtethiek, dit wilt zeggen dat we een morele verantwoordelijkheid hebben waaraan we moeten gehoorzamen. Als iemand hulp nodig heeft, dien je hem te helpen. De plichtethiek stelt dat je vrij bent met het principe van alternatieve mogelijkheden. Je hebt alleen plicht om iets te doen wanneer je een keuze hebt.

Het ultieme oorzaakprincipe is volgens kant ook een veronderstelling van de praktische rede. Als een persoon (moreel of immoreel) handelt dan laat hij zijn keuze bepalen door zijn wil (om moreel of immoreel te handelen). Dit kan alleen als we zelf de ultieme oorzaak zijn van het handelen.

Volgens Kant betekent dit dus dat Kuklinski zelf de ultieme oorzaak is van zijn moorden. Ook al verschijnt dit in de fenomenale wereld als een noodzakelijk gevolg van zijn verleden. Kant geeft de wetenschap verassend genoeg geen ongelijk. De wetenschap vertelt ons immers niks over de werkelijke oorzaken die in de noumenale wereld liggen.

Maar volgens Kant hebben we zeker een vrije wil omdat we anders geen ethiek zouden kunnen hebben.

Het alternatief van kant roept echter ook een moeilijke vraag op. Indien ieder mens een ultieme oorzaak van zijn handelingen is, is het dan niet opmerkelijk dat we onze keuzes allemaal op zo’n manier maken dat onze handelingen kunnen verschijnen als gebeurtenissen die deel uitmaken van een deterministisch geheel? Stel dat

Kant gelijk had en Kuklinski een vrije wil had. Als hij ervoor gekozen zou hebben om niet te moorden, hoe zou dit dan moeten verschijnen in de fenomenale wereld? De natuurwetten zouden immers niet meer kloppen als hij niet zou moorden.

Personen kunnen onnoemelijk veel combinaties van handelingen en keuzes maken, maar hoe komt het dan dat deze keuze uit vrije wil precies passen in de fenomenale wereld zoals de wetenschap hem beschrijft?

Filosofen na kant vonden het antwoord hierop in de vorm van dat wanneer je sterke regelmatigheden vindt in de natuur en in het gedrag van mensen je je niet meer kunt loskoppelen van de filosofische aannames over vrije wil.

Volgens sommige kwantummechanici gedraagt de wereld zich volgens kansverdelingen. Als er een experiment gedaan wordt in het domein van de kwantummechanica dan is er niet precies te zeggen wat de uitkomst zal zijn. In plaats daarvan kan hij wel de verwachte uitkomst geven op basis van kansen.

Volgens deze interpretatie is het van tevoren niet gedetermineerd wat de uitkomst zal zijn, niet alle gebeurtenissen volgen noodzakelijk uit eerdere gebeurtenissen in combinatie met de natuurwetten. Hieruit volgt dat het determinisme onwaar is en daarbij ook het harde determinisme, dat zegt dat we vanwege het determinisme geen vrije wil hebben, ook onwaar.

Staat de wetenschap dus aan de kant van de libertariërs, kunnen we op basis van de wetenschap concluderen dat we een ongedetermineerde vrije wil hebben? Er zijn veel filosofen die hieraan twijfelen, levert een kansverdeling wel een vrije wil op? Als het uitvoeren van een handeling het resultaat van een kans is, in hoeverre is het dan eigenlijk wel onze keuze, een handeling lijkt dan eerder toevalligerwijs op te treden.

Voorbeeld 3: Leopold en Loeb vermoorden Franks. Hun belangrijkste motief was het uitvoeren van de perfecte misdaad. Ze werden hiertoe gedreven door de filosofie van Nietzsche, de moraal van de Übermensch is er om de driften niet te onderdrukken maar voluit te leven. Hun advocaat redde hen van de doodstraf door in zijn pleidooi uiteen te zetten dat de jongens door allerlei factoren gedetermineerd waren. Ook speelde hun verkeerde interpretatie van Nietzsche mee.

Leopold en Loeb waren intelligente, rijke en welopgevoede jongens. Dit in tegenstelling tot Kuklinski. Hadden zij juist niet beter moeten weten? De officier van justitie was ook van mening dat ze ervoor gekozen hadden om de moord te beramen en uit te voeren, zij alleen waren dus verantwoordelijk voor de moord. Dit valt te onderbouwen met het libertarisme, mensen worden beïnvloed door factoren maar die invloeden zijn niet dermate groot dat we een speelbal hiervan zijn. Uiteindelijk hebben Leopold en Loeb er uit vrije wil voor gekozen om, ze hadden alternatieve mogelijkheden waar ze geen gebruik van hebben gemaakt. De oorzaak van hun misdaden is niet te herleiden in hun verleden. Ze hebben de keuze zelf begaan. We handelen uit vrije wil als onze keuzes de ultieme oorzaak van het handelen zijn. De keuzes zijn zelf ook zonder eerdere gebeurtenissen veroorzaakt. Dit is het ultieme oorzaakprincipe Definitie: Als iemand uit vrije wil handelt, dan is zijn handeling veroorzaakt door zijn keuze om zo te handelen, zonder dat die keuze zelf weer is veroorzaakt door eerdere gebeurtenissen.

Libertariërs staan zowel voor het principe van alternatieve mogelijkheden als het ultieme oorzaakprincipe. Het ultieme oorzaakprincipe volgt namelijk min of meer uit het principe van alternatieve mogelijkheden, als we namelijk iets anders hadden kunnen doen, dan is onze keuze de ultieme oorzaak. Als dit niet het geval was en alles dus voorbepaald was hadden we niks te kiezen. Het ultieme oorzaakprincipe gaat ook in tegen het determinisme, volgen het determinisme zijn al onze keuze veroorzaakt door eerdere gebeurtenissen en niet door de keuzes. In de praktijk blijkt het libertarisme gevoelsmatig te kloppen, we twijfelen en maken afwegingen, waarna we keuzes maken.

De filosofen die het hard determinisme verwerpen zijn in twee groepen op te delen.

1. De libertariërs, zij zijn het eens met het incompatibilisme maar beweren dat het determinisme onwaar is en dat we goede redenen hebben om te beweren dat we een vrije wil hebben.

2. De compatibilisten, zij beweren juist het tegenovergestelde. Ze verwerpen het incompatibilisme en beweren dat determinisme en vrije wil verenigbaar zijn en dat we redenen hebben om te geloven in de vrije wil, daarbij maakt het niet uit of het determinisme waar of onwaar is.

Het determinisme is het idee dat alles wordt voorbepaald uit gebeurtenissen uit het verleden.

We leren van ouders en alle mensen om ons heen. We worden geprikkeld om bepaalde dingen wel en niet te doen. Het idee dat sociale interacties bepalend zijn voor ons toekomstige gedrag, noemen we sociaal determinisme.

Sociaal determinisme verklaart moeilijk al het menselijk gedrag. Mensen met vergelijkbare sociale achtergronden kunnen heel verschillend zijn. Bovendien vertonen we ook gedrag waarin erfelijkheid de basis is, dit gedrag hebben we nooit aangeleerd en we kunnen hierbij spreken over genetisch determinisme. Gedrag wordt bepaald door onze genen. Hiernaast zijn er nog vele andere factoren als gezondheid en voeding. Hoe meer factoren we bestuderen, hoe beter we het gedrag van iemand kunnen begrijpen en verklaren. Maar het gedrag van mensen blijft altijd deels onvoorspelbaar. Deterministische filosofen verdedigen het idee dat elke gebeurtenis een gevolg van eerdere gebeurtenissen is. Het universum is volgens hen een groot mechanisch systeem waarin niets gebeurt zonder dat het een gevolg is van iets anders.

Stel dat de natuur zich volgens bepaalde wetten gedraagt, wetten die precies weergeven hoe de bouwstenen van het leven zich gedragen. In dat geval zou elke gebeurtenis in deze wereld een noodzakelijk gevolg zijn van eerdere gebeurtenissen in combinatie met natuurwetten. Deze opvatting heet het natuurwetmatig determinisme. Indien het determinisme waar is, is ook je wil gedetermineerd. Alles volgt immers uit eerdere gebeurtenissen. De inhoud van je wil ligt eigenlijk al vast voordat je het wilde. Ook ben je noodzakelijk wie je bent. In dit geval is zijn de daden die Kuklinski beging volledig bepaald door zijn verleden. De uiterste consequentie hiervan is dat alles dat we doen al volledig bepaald is door gebeurtenissen die plaatsvonden voordat we zelf geboren werden.

Volgens verschillende filosofen betekent het determinisme gewoon dat we feitelijk niks anders kunnen dat datgene dat vastligt. We kunnen dus geen vrije wil hebben.

Als het determinisme waar is, dan hebben we geen vrije wil. Het determinisme is incompatibel met een vrije wil. Deze opvatting heet het Incompatibilisme.

En als we zowel het determinisme als het incompatibilisme accepteren dan moeten we concluderen dat niemand een vrije wil heet. Deze opvatting staat in de boeken als het hard determinisme, deze opvatting beweert dat alles voorbepaald is.

Als harde deterministen gelijk hebben, zijn mensen nooit verantwoordelijk voor hun daden. Je bent net zo min verantwoordelijk als je liegt dan als je iemand helpt. Wat je ook doet, je keuze lag al voor je geboorte vast.

Veel mensen zullen zeggen dat de hacker niks anders kon doen omdat hij onder dwang stond. Maar het in het eerdere voorbeeld van het meisje met de fiets zijn we ernaar geneigd om te zeggen dat zij er wel iets aan kon doen. Zij had

immers ook gewoon kunnen gaan lopen. Volgens sommigen is het hebben van keuzemogelijkheden een voorwaarde voor vrije wil. Dit heet het

Principe van alternatieve mogelijkheden. Principe van alternatieve mogelijkheden:

Handelen uit vrije wil vereist dat je ook iets anders had kunnen doen.

Volgens dit principe handelen we dus niet uit vrije wil als we ook iets anders hadden kunnen doen. We zijn ook niet verantwoordelijk als we niets anders hadden kunnen doen, want een vrije wil is noodzakelijk voor verantwoordelijkheid. Kuklinski was een gevaar voor de samenleving. Kuklinkski werd gestraft door de rechtbank en dat lijkt zo op het eerste oog niet meer dan terecht.

Op grond van de levensloop van Kuklinski kun je zeggen dat hij geen makkelijke start heeft gehad van zijn leven zonder liefde en een beperkte opvoeding. Ook werd Kuklinski mishandeld door zijn ouders en er zijn aanwijzingen dat zijn psychische stoornissen al vroeg in zijn leve begonnen. Ook was zijn broer ook uitgegroeid tot moordenaar, hetgeen de suggestie wekt dat het al vroeg is misgegaan in zijn jeugd.

Als de gebeurtenissen in zijn jeugd, waar Kuklinski zelf niet voor verantwoordelijk was bepalend zijn geweest voor zijn ontwikkeling tot crimineel, had hij dan eigenlijk wel de alternatieve mogelijkheid om geen crimineel te worden?

Maar aan de andere kant zijn er ook mensen met soortgelijke traumatische gebeurtenissen in hun verleden die geen moordenaars zijn geworden, waarin verschillen zij dan van Kuklinski? Hebben zij er uit vrije wil voor gekozen om anders met traumatische ervaring om te gaan en heeft Kuklinski ervoor gekozen om zich te ontwikkelen tot moordenaar? Of hangt alles af van andere omstandigheden?

In de manier waarop we denken over straffen speelt morele verantwoordelijkheid een belangrijke rol. Het lijkt redelijk om te zeggen dat iemand alleen gestraft moet worden als hij ook moreel verantwoordelijk is.

We vinden het vanzelfsprekend dat er allerlei vormen van gedrag strafbaar zijn. De volgende vier redenen om te straffen worden genoemd.

1. Opvoeding -> het gedrag van een misdadiger veranderen.

2. Afschrikking -> voorkomen dat de wet overtreden wordt

3. Bescherming van de samenleving

4. Vergelding -> een misdadiger moet boete doen voor zijn misdrijf

5. (Bescherming van de crimineel)

De eerste drie redenen zijn pragmatisch, het is nuttig om en wenselijk om criminaliteit te verminderen en de maatschappij er voor te beschermen.

De vierde reden, vergelding is meer principieel van aard en gaat meer volgens het idee van criminelen schuld laten inlossen of boete te laten doen. Het idee dat het rechtvaardig is om mensen te straffen om boete te doen staat bekend als retributieve rechtvaardigheid.

Het principe hiervan is duidelijk, als iemand een ander iets aandoet, dan verdient hij het toch ook gewoon om gestraft te worden? Het zou niet rechtvaardig zijn om mensen zomaar weg te laten komen terwijl ze iets begaan hebben.

Als we hierbij naar de vrije wil kijken dan is dat hetgeen dat het verschil uitmaakt of iemand een straf verdient of niet.

Stel dat een hacker met de dood bedreigd wordt om het computersysteem van een bank te hacken. Van hem kunnen we zeggen dat hij niet uit vrije wil handelt, omdat hij onder dwang staat.

Inleiding

De vraag is: Wanneer doen we iets uit vrije wil en wanneer niet. Als een bejaarde vrouw je tas steelt uit verwarring, zul je haar niet verantwoordelijk houden. Maar is het meisje dat de fiets steelt (vb 2) wel verantwoordelijk?

We houden iemand moreel verantwoordelijk als we hem/haar kwalijk nemen wat hij gedaan heeft (slechte daad) of wanneer we hem bewonderen in het geval van een goede daad.