Inzichten uit Culturele studies beïnvloeden de verschuiving van een enkelvoudige definitie van kunst naar een meervoudige invulling van wat we onder cultuur verstaan. Culturele studies roepen de vraag op wat telt als cultuur en wie in dit debat mag spreken of moet zwijgen. Ze kanten zich tegen de elitaire invulling van de culturele geletterdheid. Matthew Arnold schreef dat cultuur een zoektocht impliceert naar „het beste wat er in de wereld wordt gezegd en gedacht‟. Raymond Williams, een grondlegger van de culturele studies, sprak dit tegen door te zeggen „culture is ordinary‟. Deze uitspraak is zowel politiek, een tegenkanting tegen de bestaande machtsstructuren, als cultureel, de aandacht voor de (populaire) cultuur. Cultuuranalyse betekent het verhelderen van betekenissen van waarden die impliciet en expliciet behoren tot een manier van leven. Stuart Hall vestigt de aandacht op het feit dat cultuur niet alleen verenigt maar ook scheidt door verschillen te creëren qua klasse, gender en etniciteit.

Het gevolg van de kritiek van de culturele studies was een stroom van publicaties over culturen, multiculturaliteit, globalisering, het belang van culturele constructies als gender en de andere, macht van de massamedia, lifestyles en digitalisering. Het begrip “cultuur” wordt ruim opgevat en de aandacht voor de boekencultuur wordt steeds verder verruimd tot de aandacht voor de massamedia. Een eenzijdige kritische benadering van de massacultuur steunt op de gedachte dat mensen passieve consumenten of slachtoffers van de massamedia zijn, denkers binnen de culturele studies menen echter dat mensen ook actief betekenis zoeken bij deze massamedia. Men zag vroeger de populaire cultuur als ‘hen’, maar nu begint men meer zelf deel uit te maken van deze cultuur en wordt het ‘ons’.

Literatuur heeft lang een uitverkoren plek gehad in het (taal)onderwijs maar deze vanzelfsprekende functie staat steeds meer ter discussie. Vanuit multiculturele perspectieven, minderheden en feminisme wordt de traditionele cultuur aan kritiek onderworpen. Dit zijn enerzijds terechte kritische bedenkingen, maar anderzijds menen sommigen dat het kind met het badwater is weggegooid. Dit in tijden waarin cultuur eigenlijk zou moeten verdedigt worden tegen commercie en onverschilligheid. De begrippen ‘elite’ en ‘canon’ zijn gewogen en te licht bevonden.

Enkele cultuurwetenschappers die aan de basis stonden van de deconstructie van de elitaire cultuur (o.a. Bourdieu en Said) zouden zich later bezinnen over de gevolgen van deze culturele ontluistering en zelfs op de barricades klimmen om hun bezorgdheid over de nieuwe ontwikkelingen te ventileren. Said, die de elitaire cultuur te engwesters vond, klaagde over het verdwijnen van cultuur uit het curriculum en over de gefragmenteerde kennisgebieden die daarvoor in de plaats kwamen. Bourdieu, die de oorspronkelijke cultuur te machtsgebonden vond, verdedigde het belang van de Europese traditie. Hij geeft aan dat zijn oorspronkelijke kritiek vooral het „esthetische geloof‟ betrof: een religie van de kunst waaraan alle intellectuelen deelnemen.

Alle perspectieven over geletterdheden vindt men terug in het werk van ‘The New London Group’. Ze combineerden een maatschappelijke analyse met een plan voor de toekomst. Ze schreven over de richting die onderwijs moet volgen, indien het wil aansluiten bij maatschappelijke ontwikkelingen (digitalisering, globalisering en de nieuwe economie).

‘The New London Group’ wil het begrip over geletterdheid verbreden. Ze staan lijnrecht tegenover de Back-to-Basics benadering met hun enkelvoudige betekenis van geletterdheid. Een veelheid aan discoursen wordt beïnvloed door globalisering (confrontatie met meerdere teksten en talen), digitalisering (variëteit aan media(woord,beeld,klank) die ons langs een drager bereiken en elkaar gerelateerd worden) en mediatisering (deelt realiteit op in lifestyles, subculteren, …).

Vandaag hebben we daarom multigeletterdheden nodig om betekenis te creëren op drie terreinen van ons bestaan, die grondig aan het veranderen zijn, namelijk werk, publiek leven en het privé leven. De rode draad doorheen die veranderingen is het toenemende belang van diversiteit en de verschillen waarover moet worden onderhandeld. Het geletterdheidsonderwijs zou jongeren moeten in staat stellen om die noodzakelijke onderhandeling tot een goed einde te brengen door hen multigeletterd te maken, zodat zij op een positieve manier kunnen omgaan met verschil.

De mythe van geletterdheid is het Westerse idee dat geletterdheid enkel een positieve connotatie heeft en dat geletterdheid datgene is dat ons beschaafd maakt, ons onderscheid. Geletterde mensen worden als hoger ingeschat en geletterde samenlevingen worden als meer beschaafd en ontwikkeld gevonden. Geletterdheid wordt onder meer gezien als iets dat alleen maar leidt tot een hele waslijst van 'goede dingen'.

In het debat rond de mythe van geletterdheid wordt heel veel gesproken over Pygmalion en my fair lady. Het bekende toneelstuk en zijn latere verfilming is voor een deel gebaseerd op een Griekse mythe waar de Stuvia.com - De Marktplaats voor het Kopen en Verkopen van je Studiemateriaal beeldhouwer Pygmalion verliefd wordt op zijn eigen creatie Galathea. Venus vervult de wens van Pygmalion en blaast het meisje leven in.

In My Fair Lady leert Higgins, een professor, het bloemenmeisje Eliza hoe ze moet praten en bewegen om zich te integreren in de hogere klassen. De schrijver van de roman, George Bernard Shaw, analyseert de relatie tussen geletterdheid en klasse en reflecteert over de sociale meerwaarde van geletterdheid. Men mag het belang van het romantische aspect niet onderschatten. De verschillende geletterdheden trekken elkaar aan: de intellectuele, afstandelijke geletterdheid van de professor en de spontane, emotionele geletterdheid van Eliza blijken complementair. Er is een romantisch-erotisch perspectief van de meester-leerlingverhouding.

Enkele tegenstellingen bij het traditionele beeld van geletterdheid: standaardtaal -> dialect, mentor -> leerling, schepper-> creatie, subject -> object, man -> vrouw, rijk -> arm, luxueus -> schamel, rein -> vuil, kleurrijk -> grauw, verfijnd -> grof, mondain -> volks, gecultiveerd -> ruw, hoge (dominante) cultuur -> lage (populaire) cultuur, beschaafd -> primitief.

De verschillende geletterdheden roepen positieve en negatieve connotaties op. De linkerzijde (hoge cultuur) wordt gezien als meerwaarde. Veel verschillende auteurs namen variaties van het oorspronkelijke pygmalionverhaal op in hun verhaal (cf. Educating Rita, Finding Forester,Pretty Woman … ). Een mentor introduceert zijn/haar leerling in een bepaalde geletterdheid en veroorzaakt daardoor een botsing tussen verschillende culturen, klassen of milieus. Binnen deze verhalen vinden we een „cultural clash‟ over verschillende perspectieven en over de problemen die het vinden van een identiteit met zich meebrengt. Samenvattend kunnen we stellen dat onze data films zijn met als hoofdthema of belangrijk motief: een mentor die als een Pygmalion-figuur in een informele leeromgeving een „leerling‟ kneedt tot een nieuwe, „ideale‟ creatie door hem/haar in te wijden in geletterdheden (Discourses) die grondig verschillen van diegene die hij/zij heeft meegekregen door sociale afkomst en cultureel milieu.

Er zijn 2 paradoxen:

1) de zoektocht naar verhalen over een traditionele geletterdheid worden vooral ingevuld door films

2) het bekijken van films en het bespreken hiervan bleek motiverend om te reflecteren en te discussiëren over de literaire cultuur

Er zijn dus twee opvattingen over geletterdheid namelijk de basale vaardigheden en het lezen van hoogstaande literatuur. Als gewone mensen de geletterdheid verwerven, zouden ze het ver kunnen schoppen. Ze gaan echter meestal uit van een enkelvoudige geletterdheid. Literatuur behoord dan tot de hoogstaande cultuur die enkel door de elite bereikt is, en als superieur wordt ervaren. Met als gevolg dat de cultuur van de massa als minderwaardig wordt gezien. De mythe wordt gekoesterd in het Westen en ook in de fictie verspreid. (Cfr. Educating Rita,…) (literatuur willen studeren en daardoor zogezegd slim genoeg worden om de pil te nemen, man wil dat ze met studies stopt). Deze mythe wijst ook op de verborgen agenda van de traditionele geletterdheid. Specifiek taalgebruik en kennen van bepaalde inhouden creëren een kloof tussen elite en massa. Voorbeeld: toen de volkstaal op school werd gegeven, creëerde de elite een standaardtaal om zich te distantiëren. Taal en inhouden zijn dan vormen van symbolisch kapitaal.