Dit zijn interventies die worden toegepast om mensen te helpen de vaardigheden en motivatie te verkrijgen die nodig zijn voor een zo effectief mogelijk management van de aandoening. Het doel is te zorgen dat het effect van de aandoening op de patiënt minimaal is.

Informatieverstrekking

Door voorlichting kan de kennis over of de zorg voor een aandoening voor een patiënt worden verbeterd (op korte termijn). Toch komt uit onderzoeken naar voren dat er maar een geringe relatie bestaat tussen voorlichtingsprogramma’s en gedragsverandering. Het beste type schriftelijke informatie geeft niet alleen informatie over de aandoening en de behandeling daarvan, maar betrekt de lezer ook bij een programma voor het veranderen of plannen van de zelfzorg.

Internet vormt tegenwoordig voor veel patiënten een belangrijke bron van informatie. Doordat er een overvloed aan informatie te vinden is, kan de patiënt baat hebben bij toegang tot deze informatie. De informatie kan echter ook verwarrend of schadelijk zijn. Zorgverleners zetten tegenwoordig hun eigen informatie op internet. Deze informatie is voor patiënten gemakkelijk toegankelijk en heeft de juiste inhoud.

Training in zelfmanagement

Hierbij wordt patiënten geleerd hoe ze op zodanige wijze met hun ziekte kunnen omgaan dat ze maximaal controle krijgen over de symptomen en de kwaliteit van leven. Dit type training is gebaseerd op de sociale cognitietheorie (bijv. van Bandura). Volgens deze theorie kunnen patiënten vaardigheden voor zelfmanagement aanleren door te oefenen en door anderen te observeren. Vervolgens leidt succes bij het verkrijgen van controle tot een groter vertrouwen en een voortgezette toepassing van nieuwe vaardigheden (locus of control). De kern van de training in zelfmanagement is vaak een gestructureerd, progressief programma voor vaardigheidstraining waarbij telkens wordt vastgesteld dat een vorige fase met succes is afgesloten alvorens naar een volgende fase over te gaan.

Training in zelfmanagement gebeurt steeds vaker via internet. Blz. 455 t/m 457 over internettherapie even doorlezen (blauwe stuk).

Sociale ondersteuning en ondersteuning van het gezin

Voorbeeld van programma met sociale ondersteuning: gebruik maken van lotgenoten om mensen te helpen met een chronische aandoening om te gaan. Hierbij worden meestal ervaringsdeskundigen betrokken die laten zien hoe het best met een specifieke aandoening kan worden omgegaan. Een andere vorm is een interventie waarbij de patiënten met hun beste vrienden deelnemen aan een groepsinterventie -> meer steun van de vrienden. Het kan ook nuttig zijn om partners bij de interventies te betrekken. Hoeft niet altijd zo te zijn, omdat de zelfredzaamheid van de patiënt hierdoor kan afnemen.

Informatieverstrekking of praktische hulp?

Psychisch lijden kan worden verminderd door verschillende typen informatie, die niet altijd specifiek op het psychisch lijden is gericht, zoals informatie over:

• De aard van een ziekte en/of de behandeling ervan.
• Hoe om te gaan met de ziekte en/of de behandeling ervan.
• Hoe het gedrag te veranderen om het risico op ziekte of verergering van de ziekte te verkleinen.

Een eenvoudigste vorm van informatieverstrekking bestaat er uit dat de patiënt voortdurend op de hoogte wordt gehouden over de progressie van de aandoening en de behandeling daarvan. Door onzekerheid kan het psychisch lijden worden verergerd, door informatie te geven kan deze worden verminderd. Dit is niet in alle gevallen zo. Sommige patiënten ervaren meer controle door informatie, anderen hebben meer baat bij vermijdende coping en troost.

Een eenvoudige strategie is ook om een geluidsbandje mee te geven van het consult/gesprek, zodat mensen dit thuis terug kunnen luisteren. Zo kunnen ze de informatie makkelijker onthouden. Ook kunnen ze zo hun familie en vrienden met meer zelfvertrouwen inlichten over de ziekte en prognose.

Het gunstige effect van informatieverstrekking over de aard van de procedures die mensen zullen ondergaan, kan worden verstrekt door ze informatie te geven over de wijze waarop ze emotioneel met medische ingrepen kunnen omgaan. Voorlichtingsprogramma’s met als voornaamste doel mensen te helpen met een ziekte om te gaan en het risico op verergering van de ziekte te verkleinen, kunnen eveneens op de stemming van invloed zijn.

Training in stressmanagement

Bij training in stressmanagement wordt mensen direct geleerd hoe ze met stress moeten omgaan, via strategieën als:

• Probleemoplossing: om externe problemen waardoor stress wordt verergerd, te voorkomen of te minimaliseren.
• Cognitieve herstructurering: voor het identificeren en onderzoeken van gedachten die stress veroorzaken.
• Ontspanning: om fysiologische arousal te verminderen die deel uitmaakt van de stressreactie

Het werken met een individu is altijd beter dan geen interventie, maar de effectiefste interventie bestaat het uit het werken met beide leden van een paar. Een verklaring hiervoor is mogelijk sociale steun.

Adjuvante psychotherapie: een korte gerichte therapie waarbij belangrijke problemen worden geïdentificeerd en cognitieve en gedragsmatige strategieën worden aangeleerd om deze op te lossen. Hierbij wordt geprobeerd om ‘vechtlust’ te ontwikkelen -> d.w.z. een positieve en actieve benadering voor het omgaan met de ziekte en met de problemen die hierdoor zijn ontstaan.

Sociale ondersteuning

Zelfhulpgroepen: opgezet door mensen met verwante gezondheidsklachten om sociale ondersteuning te bieden. Veel van deze worden door professionele hulpverleners geleid. Deze groepen hebben onder meer elementen van groepstherapie en werken in de richting van een gezamenlijk doel. Dit is een actieve interventie. Problemen die aan de orde komen zijn bijv.:

• Het opbouwen van sterke, ondersteunende relaties.
• Het uiten van emoties.
• Directe confrontatie met de angst voor de dood.
• Het verbeteren van relaties binnen de familie.
• Actieve betrokkenheid bij beslissingen over de behandeling.

Vergeleken met passieve interventie (voorlichtingsmateriaal) hebben patiënten veel meer baat bij de actieve interventie. Deze mensen geven melding van sterkere afname van traumatische stressymptomen en van een betere stemming.

Werkzame bestanddelen van zelfhulpgroepen zijn onder meer gelijkwaardigheid, herkenning, praktische en sociale steun, hoop en informatievoorziening.

Een chronische ziekte stelt de patiënt voor een aantal taken. Bijv. dagelijks geneesmiddelen innemen, uitvoeren van uiteenlopende oefeningen, voeding wijzigen, enz. Er zijn een aantal interventies die worden toegepast om mensen te helpen het psychisch lijden dat ze ervaren, te helpen verminderen, om met hun aandoening om te gaan en om te voorkomen dat deze zich verder ontwikkelt. Elk type interventie heeft verschillende voordelen. Bij hartpatiënten bijv. kan een verandering van de stemming er toe leiden dat de kans toeneemt dat de patiënt deelneemt aan een programma voor lichaamsbeweging. Sociale ondersteuning wordt geboden om mensen te helpen emotioneel met een ziekte om te gaan. Het psychisch lijden dat met ziekte gepaard gaat kan d.m.v. stressmanagementtraining worden verminderd.

Tegenwoordig bieden veel ziekenhuizen behandelingen specifiek voor mensen met chronische pijn, ongeacht door welke oorzaak de pijn is ontstaan. Bij deze behandeling kunnen onder andere de volgende mensen betrokken zijn: artsen, fysiotherapeuten, ergotherapeuten, gespecialiseerde verpleegkundigen en psychologen.