·Volgens postmoderne filosofen is toegang tot het verleden onmogelijk: er is geen oorspronkelijk verleden waarnaar het geschiedverhaal (de representatie) verwijst, of die de historicus moet of kan reconstrueren.

·Geschiedschrijving is slechts een verzameling van teksten (dat is: bronnen, archiefstukken evenals geschiedwerken) die naar elkaar verwijzen: ‘il n’y a pas de hors-texte’. Het verleden is niets anders dan een kunstmatig geconstrueerde tekst. Voorbeeld: de verhalen die wij horen over de Tweede Wereldoorlog en de jaren zestig: er is een soort standaardverhaal ontstaan, maar er zijn veel verhalen die wij niet horen, of die vergeten zijn. ·Deze opvatting leidt tot:

–Aandacht voor de conventies en gewoonten waar geschiedverhalen vanuit gaan. Volgens Haydn White impliceert de structuur van een geschiedverhaal een bepaald verklaringsmodel en een bepaalde politieke ideologie (roman structuur – idiografische verklaring – anarchistische ideologie; komedie – organicistische – conservatief; tragedie – mechanistisch – radicaal; satire – contextualistisch – liberaal).

–Opgeven van het streven om het verleden precies te reconstrueren zoals het was. Geschiedschrijving gaat meer op fictie lijken. Volgens Simon Schama moet de historicus de lezer duidelijk maken dat het verleden complex, amorf en ontoegankelijk en dat geschiedschrijving onherroepelijk beperkt is door de vooroordelen van de historicus/verteller.

Met dat doel voor ogen schrijft hij bewust onsamenhangende verhalen.

·De constatering van postmoderne wetenschapsfilosofen dat historici slechts verhalen schrijven, is geen rechtvaardiging voor historici om dan maar verhalen te verzinnen: een constatering gedaan in de context van onderzoek naar de uitspraken van historici (in de ‘context of justification’) kan niet dienen als instructie voor historisch onderzoek (voor de ‘context of discovery’).

·De postmoderne toestand houdt volgens Lyotard in het einde van de ‘grote verhalen’, metadiscours. Een metadiscours is een stelsel van uitspraken dat van boven af het nut van wetenschap aangeeft.

·In het verleden zijn er twee belangrijke metadiscours geweest:

–het verhaal van de Verlichting: kennis is gebaseerd op objectieve rede en draagt bij aan de vooruitgang en emancipatie van de gehele mensheid. Twee varianten van dit verhaal: een liberale en een marxistische variant.

–het ‘Bildungs’-verhaal: kennis is gebaseerd op een subjectieve geest en draagt bij aan de spirituele en morele ontwikkeling van individuele volken.

·Deze twee verhalen hebben hun gezag verloren. Het ‘Bildungs’-verhaal door de shoah, het marxistisch verhaal door de Gulag en het liberale verhaal door kolonialisme, excessen van de vrije markt en milieuvervuiling.

·Radicaler nog dan het gezagsverlies: de idee dat wetenschap gerechtvaardigd kan worden door een metadiscours is door de opkomst van de moderne technologie onmogelijk gemaakt. Technologische ontwikkelingen hebben geleid tot specialisatie en de fragmentatie van kennis. Die fragmenten kunnen verhandeld worden. Kennis gaat deel uit maken van allerlei maatschappelijke, economische, politieke processen die gestuurd worden door particuliere ‘verhalen’. In de plaats van de grote verhalen zijn talloze lokale verhalen gekomen.

·De taak van de filosofie in het postmoderne tijdperk is het accepteren (verandering, verbetering is niet mogelijk) en expliciet maken van de vervlechting van wetenschappelijke, maatschappelijke, economische en politieke belangen.

·Derrida radicaliseerde de opvattingen van Saussure.

·Volgens Saussure ontleent een teken zijn betekenis niet aan een relatie met de werkelijkheid, maar in oppositie tot andere tekens (zie fig. 2). Volgens Saussure is die relatie statisch: gegeven in de structuur van de ‘langue’ op één moment.

·Volgens Derrida is er op één moment niet alleen sprake van één stel opposities, van wat hij ‘différence’ noemt, maar ook van ‘différance’ (opschorting): elk teken draagt tegelijkertijd de sporen van andere opposities met zich mee.

·Derrida breekt met de veronderstelling dat er een ideale interpretatie van een tekst is; interpretatie is een geval van machtsuitoefening van de interpretator die: aangeeft welke opposities gelden (bijvoorbeeld: ‘persoon’ interpreteren binnen de oppositie van man/vrouw, subject/object, blank/zwart of jong/oud) ; en de polen van de betreffende oppositie hiërarchisch waardeert.

·Deconstructie is een strategie om de onhoudbaarheid van vaststaande opposities aan te tonen (destructie) en om andere impliciete hiërarchieën in een tekst expliciet te maken (constructie). Derrida is niet bewogen door de hoop op bevrijding (c.q. vooruitgang, verbetering): het denken kan niet zonder opposities. De enige hoop is die expliciet te maken en verder te fragmenteren, zodat niet één systeem van tegenstellingen dominant wordt.

·Consequenties:

–De auteur is niet de oorsprong van betekenisverlening (dood van de auteur). Teksten ontlenen hun betekenis aan een samenspel tussen ‘différence’ en ‘différance’.

–Een tekst kan niet uit een reële (geografische en historische) context verklaard worden: ‘il n’y a pas de hors-texte’. Teksten en tekens verwijzen uitsluitend naar een hele reeks opposities in andere teksten (intertekstualiteit).

·Het werk van Derrida is een inspiratiebron voor cultural studies: onderzoek naar de rol die representaties spelen in het uitoefenen en verbergen van macht.

·Rorty verwerpt de opvatting van de menselijke geest als een spiegel van de wereld en de daarmee verbonden gedachte dat kennis bestaat uit correcte mentale afbeeldingen van de objectieve buitenwereld.

·Rorty ontleent aan Quine de gedachte dat kennis, ook natuurwetenschappelijke kennis, geen ‘plaatje’ van een objectieve buitenwereld, maar door een geheel van uitspraken (theorie) gekleurd is.

·Buiten de theorie van een groep is er geen ahistorische, niet-menselijke, objectieve, natuurlijke fundering van kennis. Dit betekent dat de traditionele tegenstellingen in de filosofie zoals die tussen subject en object, waar en onwaar, geest en materie, analytisch en synthetisch, geestes- en natuurwetenschap niet vastliggen, maar toevallig en veranderlijk zijn.

·Waarheid is, wat bruikbaar is voor de gemeenschap. Er is geen objectiviteit, alleen maar solidariteit. Rorty noemt zichzelf een pragmatist.

·Filosofie moet de zoektocht naar objectieve waarheid opgeven en streven naar begrip van de ander. De positie van Rorty houdt in dat wederzijds begrip niet mogelijk is op grond van een gedeelde rationaliteit of iets dergelijks. De enige weg is om vanuit je eigen traditie te beginnen en die op te rekken om de positie van de andere in te sluiten in je eigen web van uitspraken. In de woorden van Rorty: ‘[f]or pragmatists, the desire for objectivity is not the desire to escape the limitations of one’s community, but simply the desire [...] to extend the reference of ‘us’ as far as we can’.

·De taak van wederzijds begrip die Rorty aan de filosofie stelt, is een vorm van hermeneutiek. Zijn opvatting van hermeneutiek is ontleend aan Gadamer en Kuhn: hermeneutiek is een gesprek vanuit je eigen ‘horizon’ (Gadamer) tussen incommensurabele tradities (Kuhn).

·Het doel van Rorty’s hermeneutiek is vorming (edification): een beter mens worden door andere mensen en tradities beter te begrijpen in een opbouwend gesprek (edifying conversation).

·Rorty’s notie van ‘edification’ lijkt op Humboldts notie van ‘Bildung’: beide noties verkondigen het ideaal van ‘een beter mens worden’. Humboldts notie van Bildung rustte echter nog op een fundamenteel onderscheid tussen natuur en geest. Het verschaffen van

‘Bildung’ zag hij als de voornaamste taak van de geesteswetenschappen. De natuurwetenschappen bestudeerden daarentegen op een objectieve manier de levenloze natuur. Zoals gezegd, verwierp Rorty zulke onderscheidingen: het onderscheid tussen de natuur- en de geesteswetenschap is toevallig en veranderlijk en berust niet op een onwrikbaar fundament, maar op wat een bepaalde gemeenschap op een bepaald moment bruikbaar acht.