Thomas van Aquino (1225-1274) speelde voor het Westen de rol die in de Oudheid voor het laatst door Aristoteles gespeeld was. In zijn werk werd de hele filosofie van Aristoteles zo overtuigend met de christelijke leer verbonden, dat nog in 1879 de katholieke kerk het neothomisme tot de officiële filosofie van alle katholieken kon uitroepen.

Thomas doceerde in Keulen, Bologna, Rome en Napels. Hij trachtte als eerste een scherpe grens te trekken tussen geloven en weten. Door de Openbaring (de Bijbel) en de leer van de kerk leren we de eeuwige waarheden kennen, waaraan we moeten geloven.

Voor de geschiedenis van de filosofie is Thomas vooral belangrijk door zijn systematisatie van alle wetenschap en door de grote plaats die hij inruimt voor het kritisch denken.

tot ver in Europa (Wenen, Boedapest, Joegoslavië) ontstond een Rijk dat zowel militair als economisch en cultureel tot de belangrijkste van de geschiedenis behoort.

Door hun openheid ten opzichte van de andere tradities, gepaard gaand met de ontwikkeling van de Arabische cultuur op zich, ontstaan overal centra van hoogontwikkelde cultuur, die één van de stromen gevoed hebben, die de moderne westerse beschaving hebben mogelijk gemaakt: wiskunde, meetkunde, algebra en architectuur, literatuur (poëzie, minnezang), erotiek, stedenbouw en filosofie.

In de filosofie hebben Arabische denkers onder meer de volgende tradities voortgezet: het stoïcisme, het neoplatonisme, het aristotelisme, de verhouding theologie-filosofie, de mystiek,…

Islamitische filosofen

(1) Avicenna (980-1037)

• trachtte Aristoteles en het neoplatonisme te verbinden
• hij was zowel natuurwetenschapper (dokter) als filosoof
• hij heeft het geneeskundig standaardwerk voor Europa geschreven dat gezag hebbend was van de 12^e tot de 17^e eeuw
• zijn encyclopedie (het boek van de genezing der ziel) werd in orthodox islamitische kringen verdacht van ketterij (te rationeel), maar had grote invloed op West-Europa, vooral op het denken van Albertus de Grote en Thomas van Aquino.
• Hij legt grote nadruk op het menselijk denken

(2) Averroes (1126-1198)

• Studeerde medicijnen, wiskunde, theologie, rechten en filosofie
• Verwerkte de filosofie van Aristoteles en legde zoveel nadruk op het kritische denken dat ook hij als ketter veroordeeld werd en dat zijn boeken op de brandstapel vlogen

De joodse traditie is zowel religieus als filosofisch. Religieus heeft het jodendom de grondslagen uitgewerkt, waarop later het christendom en de christelijke westerse cultuur gebouwd zijn. Zonder een inzicht in de joodse fundamenten is het christendom onbegrijpelijk, en zonder een grondige kennis van het christendom en zijn evolutie kan men niet zinnig over westerse filosofie praten.

Na 70 na Christus werden de joden over het hele Midden-Oosten, Noord-Afrika en Spanje verspreid en ze begonnen pas opnieuw cultureel tot bloei te komen in het rijk van de islam.

De islam beschouwde de joden en de christenen als voorlopers van hun godsdienst en preekten daarom een politiek van respect en tolerantie voor de joodse en christelijke minderheden in hun midden. In de praktijk is dit soms wel anders verlopen en moeten we een onderscheid maken tussen:

• christenen en mohammedanen die aanspraak maakten op de bekering van de wereld (kruistochten, de Heilige Oorlog)
• joden die niets meer verlangden dan het recht hun godsdienst en gewoonten midden in de vreemde omgeving te kunnen behouden

Joodse filosofen

(1) Gabirol (1020-1069): ontwikkelde zijn denkbeelden vanuit de neoplatoonse traditie

(2) Maimonides (1135-1206): zet de filosofie van Aristoteles voort en heeft een directe invloed op Thomas van Aquino en andere westerse filosofen

→ deze joodse filosofen hebben, samen met de Arabische denkers, niet alleen de Griekse traditie bewaard, ze zijn zich vragen beginnen te stellen over de verhouding tussen hun godsdienstige overlevering en het rationele denken, vragen die de hele middeleeuwen door het denken zullen beïnvloeden.

Men zou nooit inzichten tot deze Griekse filosofie gehad hebben, zonder de joodse, noch de moslimcultuur. De periode tussen de 3^e en de 13^e eeuw was dus de tijd waar deze wetenschap doorgegeven werd, dit waren de Dark Ages. De tijd heeft hier echter wel niet stilgestaan, de kennis werd in stilte doorgegeven.

De verspreiding van het jodendom doorheen de wereld, onder andere in Spanje. Dankzij de aanwezigheid van een moslimcultuur in Spanje, alsook door hun tolerantie, zijn de joden gebotst op een samenleving waar zij hun gedachtegoed konden verder zetten.

Het was de moslimcultuur die het toegelaten heeft om de vrijheid van het denken uit te werken. In vele plaatsen was dit niet toegelaten. Het is dus foutief te beweren dat de moslimcultuur enkel de Koran volgt.