• Demografische effecten: moeilijk in te schatten. Relatief weinig burgerslachtoffers.
• In de actieve adel: veel doden (grote veldslagen maakten veel slachtoffers).
• Na 1450: langzaam demografisch herstel. Per land verschilde de snelheid van aangroei enorm.

=> Deze faseverschillen zijn te wijten aan verschillen in huwelijksvruchtbaarheid, cultuurverschillen en aan economische structuren

De opvatting hierover met het meeste krediet: demografische crisis van 1300 zette een lange fase van economische contractie in gang

• middeleeuwse samenleving = overwegend agrarische samenleving die werd beheerst door een cyclische afwisseling van seculaire trends. (Gaat terug op Malthus’ “ Essay on the Principle of Population” uit 1789)
• David Ricardo had een theorie die steunde op 2 economische wetmatigheden:

- de wet van de afnemende meeropbrengsten

- grondrentetheorie

=> Ricardo tov Malthus: eerste vorm van kritiek van neomarxisme (surplusextractie) tegen neomalthusiaanse visie.

Pest 1347-1351: ruim 1/3 van de bevolking stierf.

Kenmerken

- veroorzaakt door de bacterie Yersinia Pestisà bevindt zich in het maag- en darmkanaal van vlooien die weer parasiteren op knaagdieren, bv ratten.

- Gevaar voor de mens ontstaat wanneer de knaagdieren uitsterven en de vlooien op mensen overspringen..

- Er bestaan 3 vormen: Builenpest, longpest en septische pest.

Oorsprong

- kent een pandemische vormà dit wil zeggen dat de bacterie eeuwenlang op het Euraziatische continent blijft bestaan.

- pest in 1347 was overgebracht van de Krim naar het mediterrane gebied.

- In de zomer van 1348 was het hart van Europa besmet.

- 1350: Rusland is getroffen.

Opvallend

- dunbevolkte gebieden werden net zo hard getroffen als dichtbevolkte metropolen.

- Toch landstreken gespaard gebleven. Sommige steden deden veel om de pest tegen te gaan: maatregelen als quarantaines en sanitaire maatregelen.

Pre-industrieel tijdperk à voedselschaarste is een met regelmaat terugkerende nachtmerrie.

1315 – 1317

beruchte hongersnood. De oorzaak hiervan was de reeks ernstige misoogsten in drie opeenvolgende seizoenen:

- Hardst getroffen: de stedelijke bevolking die voor aankoop van voedsel op de markt aangewezen waren.

- Enorme stijging van de graanprijzen.

- Ook het platteland kende schaarste en de boeren zelf leden ook honger => Gevolg: boerderijen werden verkocht of boeren leenden geld tegen woeker.

- Er ontwikkelde zich in deze periode een sterke staatsmacht.

• Het effect van de hongersnood is duidelijk: een extra sterfte van 7 %.
• de hongersnood is gevolgd door een kleine babyboom. De effecten op lange termijn zijn echter moeilijk te schatten.

Opvatting W.C. Jordan

de verzwakte kinderen waren extra vatbaar voor de pest. Deze stelling kan echter verworpen worden: In Zuid-Europa ook zo veel doden, terwijl de pest daar niet is toegeslagen.