Maatregelen tegen speculatie:
o Senaatsbesluit 45/46 n.C.: niemand mag een gebouw kopen met als enige doelstelling
het voor meer geld verder te verkopen (motivatie : iets doen aan de talloze ruïnes die er
overal te vinden waren) (CIL 14,45/46
o Stadswet van Irni (Spanje) §75: niemand mag alleen of samen met anderen dingen
kopen en/of oppotten om de prijzen de hoogte in te jagen
o …
Vastgelegde prijzen:
o Tijdelijke maatregelen
o Edict van Diocletianus op de maximumprijzen (301 n.C.)

Internationale verdragen t.v.v. Romeinse zakenlieden
o vrijstelling havenrechten voor Romeinse handelaars (bv. Ambracia 197 v.C.)
o ° vrijhaven van Delos
bescherming van Romeinse burgers + militaire expedities tegen bedreigingen voor handelaars en
geldleners
troepen ter beschikking van particuliere ‘zakenlieden’

63 v.C. uitvoer van goud en zilver wordt verboden bij senaatsbesluit
⇒ gecontroleerd door de quaestores
Overgenomen in sommige provincies (Asia)
Lijkt ad hoc maatregel te zijn gebleven
Vanaf Augustus: grote hoeveelheden goud uitgevoerd naar Indië

4e e. v.C. totaal verbod op interest => blijft bestaan, maar niet effectief
51 v.C. maximum 1% per maand (12% per jaar)
Uitzondering: zeeleningen (als compensatie omdat kredietverstrekker het risico van schipbreuk
overneemt)
Blijft hele oudheid van kracht, maar gemakkelijk omzeild
Andere beperking:
Caesar: niemand (?) mag meer dan 1/3 van zijn vermogen investeren in interestdragende
leningen
o Blijft bestaan, maar meestal niet afgedwongen