Item gefilterd op datum: januari 2014

• Geloven = erbij horen

Het al dan niet geloven in de leer is onwrikbaar verbonden met het al of niet behoren tot de groep van gelovigen.

• Excommunicatie = wie de leer niet of niet volledig aanhangt, wordt publiek uit de groep gestoten
• Abnegatie = wie een afwijkend inzicht heeft, kan uit vrees voor excommunicatie zijn eigen mening verloochenen en zich onderwerpen
• Hypocrisie = in plaats van zich echt te onderwerpen geeft men naar buiten toe de indruk dat men zich aan het geloof houdt

• Andere interpretaties

Afvallige meningen die aangehangen worden door groepen: als ketters beschouwd en vervolgd OF leidt dit tot godsdienstoorlogen

• Zwart – wit manier van denken

“Op het einde der tijden zullen de goeden van de kwaden worden gescheiden en zal de ene groep eeuwig gelukkig zijn, de andere voor eeuwig gefolterd”

 MAAR: grote massa van de mensen ligt ongeveer rond het midden en de extremen in positieve of negatieve zin vormen kleine aantallen = Gauss - curve

• Westerse versie

(ontwikkeld door Zarathoestra = Perzische profeet, 9^de eeuw aCn)

- Dualistisch wereldbeeld: wereld van het goede en wereld van het kwade

- Onophoudende strijd: iedere mens moet een kant kiezen, maar op het einde der tijden zal het goede overwinnen en zullen de kwaden gestraft worden

 Droevige toestand van de wereld wordt begrijpelijk gemaakt door een reden te geven voor het tijdelijk succes van de bozen en het mislukken van de goeden

 Strijd tussen goed en kwaad binnen in de mens wordt verhelderd: hij wordt nu een door een engel benaderd, dan weer door een duivel bekoord

Manicheïsme: Goede = het geestelijke

Kwade = het materiële

(>>> nu: mancheïstisch = in zwart – wit tegenstellingen denken)

• Indische versie

Leer van de zielsverhuizing (= transmigratie / palingenese / samsara / reïncarnatie / wedergeboorte of metempsychose)

De gedachte is dat er een ziel bestaat (of tenminste een schuldenlast / karma) die na de dood verder blijft bestaan en herboren wordt in andere levende wezens. Het goed en kwaad van een bepaald leven geeft aanleiding tot een beter of slechter bestaan in het volgend.

 er bestaat een mogelijkheid zich te bevrijden van deze cyclus van wedergeboorte!

• ‘Geluk van de bozen’

Dit knelpunt wordt ‘opgelost’ door te stellen dat het ware geluk op aarde niets anders is dan het beoefenen zelf van de deugd dan dat bijgevolg het succes van de bozen slechts schijn is.

 Diesseits: “aan deze zijde van de dood” ; dit is niet het enige, het laatste, het definitieve

 Jenseits: “aan gene zijde van de dood”; een ander leven in het hiernamaals waarin het onrecht van dit bestaan zal worden goedgemaakt

• Beloning en straf

Idee van beloning en straf na de dood ≠ kenmerk van elke godsdienst

(bv. Babyloniërs en Grieken kenden dit fenomeen niet)

 komt slechts tot uiting op een beschavingsniveau dat voldoende complex is opdat het probleem van ‘het geluk van de bozen’ zou kunnen opduiken

• Neolitische Revolutie  vorming grote rijken

gevolg: ontstaan van rechtsregels !

bv: “Gulden Regel” = Doe een ander niet aan wat je niet wenst dat jou zou worden aangedaan

>> aansporingen tot verdraagzaamheid, respect voor armen en zwakken, algemene naastenliefde

• Onrechtvaardigheid

Men begint te beseffen dat de wereld onrechtvaardig is. (De ethische normen gaan in tegen de neiging van de mens tot egoïsme en agressiviteit.)

 nood aan zingeving! “Wat kan de zin zijn van een leven in gerechtigheid, wanneer de wereldorde zelf onrechtvaardig is?”

2 mogelijke reacties:

• Zich aanpassen aan de onrechtvaardigheid en aanvaarden dat er lijden is
• Ontstaan van wereldgodsdiensten: (brengen ook een grotere stabiliteit binnen het rijk)

verlossing van de onrechtvaardigheid in het hiernamaals

OF

Zielsverhuizing: reïncarnatie met een cyclus van levens

· Het boek Job en het lijden

Vraag naar het waarom van het lijden = pseudo – vraag: tot op heden is nooit aangetoond dat het lijden een dergelijke ‘zin’ of ‘doel’ heeft

• Universaliteitsaanspraak

(itt mythes: waren karakteristiek voor een bepaald volk) De openbaringsgodsdiensten richten zich in principe tot alle mensen

• Openbaring

Waarheden van een godsdienst vinden hun oorsprong bij God / hoogste werkelijkheid en worden geuit in boeken of in prediking van een profeet

 heilige boeken waarvan de tekst niet voor discussie vatbaar is (interpretatie van de tekst leidt vaak tot een afscheuring)

• Hindoeïsme: de veda’s

- Uitspraken die door God aan de wijzen uit de oudheid zijn geopenbaard

- Ultieme realiteit = Brahman (‘macht van de illusie’ zorgt ervoor dat de wereld echt lijkt)

- Ziel is onverwoestbaar

- Toekomstig bestaan van de ziel wordt bepaald door het karma

- Cyclus van een aantal levens = samsara

• Boeddhisme: de tripitaka

- Verzameling van legenden en gedichten, toegevoegd aan een historische kern, die samen een model vormen voor de zoektocht naar verlichting

- Leven is onvolmaakt, onbevredigend en vol lijden

- Oorsprong van het lijden is hebzucht en verlangen

- Het nirvana kan de cyclus van zielsverhuizingen doorbreken

• Jodendom: de thora

- Pentateuch: Genesis, Exodus, Leviticus, Numeri, Deuteronomium

- Boeken van Mozes, die de joden uit de Egytische slavernij heeft weggeleid

• Christendom: nieuwe testament

- Handelingen van Jezus en zijn apostelen

• Islam: koran

- Openbaringen van de aartsengel Jibril aan Mohammed

- Koran > Quara = het gereciteerde

• Dogmatisme

Dogma’s zijn stellingen die men moet aannemen om als gelovige van een godsdienst te worden beschouwd

• Verlossing

Vertrekpunt openbaringsgodsdiensten: mens bevindt zich in een droevige situatie op aarde

 toetreden tot de godsdienst biedt de mogelijkheid aan zonde en ellende te ontkomen

= verhaal dat aan de menselijke fantasie ontspruit en waaraan men een zeker geloof hechtte, niet omdat het echt gebeurd is, maar omdat het structuur geeft aan een ongeordende wereld of betekenis aan zinloze / betekenisloze zaken en bieden zo een verklaring voor bepaalde beangstigende fenomenen en door deze te verklaren ze ook te legitimeren (bv. Positie van de vrouw)

· Mythen

- Religieus karakter

- Kosmos / goden

- Relaties tss God en mens

• Volksvertellingen

- Sprookjes en fabels

- Verhalend aspect

- Minder verheven karakter

• Legenden en sagen

- Fictieve gebeurtenissen

- Min of meer historische figuren / objecten

• Definitie

(dient om zich te reinigen van een bezoedeling)

= geheel van stereotiepe handelingen of uitspraken waarmee men bepaalde doeleinden meent te kunnen realiseren, steunend op wetmatigheden die volgens de rationeel denkende mens totaal onbestaande zijn

 Stereotiepe handelingen = riten

Formules = bezweringen

• Drie functies van magie
• Afweermagie: moeten gevaren afweren en vooral de gevaren die gepaard gaan met taboe – overtreding
• Productieve magie:belangrijke menselijke noden moeten bevredigd worden (Bv. Regen maken)
• Destructieve magie: kwaad berokkenen aan de vijand door er een vloek over uit te spreken

• Magisch denken

= geheel van opvattingen over de werkelijkheid waarbij een aantal wetmatigheden worden verondersteld die men via riten en bezweringen meent te kunnen gebruiken

 simpel vertrouwen in associaties (bv: alruin = mens)

 karakteristiek voor pre – wetenschappelijke en niet – geïndustrialiseerde maatschappijen

• Verband taboe - magie

Getaboeëerde voorwerpen en handelingen zijn angstwekkend, dus zijn ze machtig. Wie de moed bezit een taboe te overtreden kan dan ook macht verwerven.

Met deze term worden objecten aangeduid die men niet mag aanraken of handelingen die men niet mag stellen. Onderwerpen die taboe zijn en zo de basisstructuur van de maatschappij aantasten:

- Associatie met gevaar

- Vreemd / uitzonderlijk karakter

- Onrust of angst verwekken

 contact met een taboe geldt als een bezoedeling

(Er is geen reden om te veronderstellen dat leven alleen uit de ons bekende moleculaire structuren kan ontstaan)

• Mens kan over zinvragen nadenken

Deze eigenschap is puur menselijk!

vraag: “Wat voor een wezen is de mens?”  kunnen we deze vraag stellen? Het is de mens die de kennis naar voren brengt en is dus bevooroordeeld

De ontwikkeling van de mens verliep heel grillig, er was dus geen rechte lijn in de evolutie tot aan het ontstaan van de mens  “het leven op Aarde is niet ontstaan met als einddoel de mens voort te brengen”

• Mens is een artistiek wezen

Vraag: “Waar om zijn mensen aan kunst / artistieke expressie gaan doen?”

Bv: - zichzelf versieren (juwelen, kralen, lichaamsschilderingen)

- wapens verfraaien

- grotschilderingen

- …

 dit vermogen is UNIVERSEEL !

• Mens heeft gevoel voor technologie en vernieuwing

Mens kan zaken uitvinden en gaat op deze nieuwe zaken heel vlug variëren om ze nog te verbeteren  we leren deze nieuwe vondsten ook aan elkaar !

• Mens beseft dat hij bestaat

“Als ik vanavond ga slapen, dan ga ik ervan uit dat ik morgen wanneer ik opsta nog altijd dezelfde persoon ben.”

 de mens is zelfbewust en beseft dat hij uniek is en anders dan alle anderen

• Natuurlijke taal

We zijn in staat info over te brengen aan andere mensen zonder dat we daar veel moeite voor moeten doen: we zijn de enige soort die precies kan uitdrukken wat ze wil tot in de kleinste details

• Mens is een moreel wezen

De mens heeft de spontane neiging om handelingen van andere mensen / onszelf te beoordelen in termen van “goed en kwaad”

≠ moreel besef waardoor we weten wat we moeten goedkeuren en wat niet (de legitimatie hiervan is het gebied van de ethiek!)

 dit besef in INDIVIDUEEL

• Mens is een economisch en spelend wezen

cf. ruilhandel cf. “homo ludens”

• Context: Neolitische Revolutie

= de belangrijkste stap die de mens ooit heef gezet: ca. 7000 – 10 000 jaar geleden: ontwikkeling van landbouw en veeteelt

Hiervoor: jager – verzamelaars  groepjes van 50 tot 100 mensen (als er meer mensen per groep zouden zijn, was er te weinig voedsel)

DUS: niet sedentair

Revolutie: - sedentair

- meer voedsel  meer mensen

- arbeidsdifferentiatie

Gevolg: ontstaan eerste steden  opsplitsing tussen cultuur / beschaving (=mens) en natuur

>>> POINT OF NO RETURN: er is geen terugkeer naar leven van jager - voedselverzamelaars !

Ontstaan van mythes in deze context:

Cf. Genesis; de zondeval  “de tuin” = periode voor de Neolitische Revolutie

 “vervloeking” = na de Revolutie: boeren en boerinnen

 Reflectie: waarom is het leven zo moeilijk?

• Fundamentele vraag = “Waarom zijn wij hier?”
  • heeft doorheen de geschiedenis veel invloed gehad: alles wat de mens ooit ged aan heeft, stond in feite in functie van het zoeken naar dit antwoord
  • reden van de vraag: gevoel van zinloosheid en alhoewel het misschien een pseudo – vraag is, is het geen belachelijke vraag

• Pogingen van de mens om deze vraag te beantwoorden
  • Grotschilderingen (??)
  • Mythen: geven blijk van een wereldwijde behoefte om de vraag te verklaren door uit te leggen HOE we hier gekomen zijn, in de hoop zo het ‘waarom’ te verklaren (cf. Genesis)
    • Moderne wetenschap: kan verklaren waar we vandaan komen (evolutie)

 deze pogingen geven nog altijd hét antwoord niet: de vraag is existentieel; je kan blijven doorvragen en het raakt het diepste van de mens

• Blaise Pascal

“De eeuwige stilte van deze eindeloze ruimte vervult me met angst”

(uit: Gedachten, XVII)

 Je weet niet goed wat je hier loopt te doen; de steeds betere kennis van het heelal toont ons onze eigen nietigheid en onbegrip.