Item gefilterd op datum: december 2012

Greenspan: ‘de geschiedenis van het kapitalisme en de concurrerende markt is in zekere zin het wel en wee van de ideeën van Adam Smith.

Onzichtbare hand geleidt tot rijkdom, eigen positie versterken, geen overheidsbemoeienis of werking vrije markt belemmeren.

Objectivisme: Ayn Rand, eigen geluk als hoogste doel.

Smith: productie voor de markt centraal. Hayek&Friedman aanhangers van Adam Smith. 2 aartsvaders van het neoliberalisme.

Smith zag drie taken voor de overheid regulatie: nationale defensie, rechtspraak en onderhouden publieke diensten en instituties. Smith pleitte voor een streng toezicht op de banken (kredietcrisis). Greenspan & Friedmann is dit ontgaan.

Adam Smith: iedereen handelt uit eigen belang (WoN), waar de concurrentiestrijd van de vrije markt in toom wordt gehouden door het eigenbelang van de andere deelnemers.

Mandeville (fabel van de bijen) laat zien hoe een veelheid van persoonlijke ondeugden tot voorspoed en rijkdom van de gehele maatschappij kan leiden. Wealth of Nations: onzichtbare hand werkt alleen op de markt (theorie van de markt)

Theory of Moral Sentiments: onzichtbare hand gaat over de gehele maatschappij (moral theorie)

Verklaring: Smith wist dat er nog veel meer was dan de markt. Er is marktsfeer en een familie/vriendenkring sfeer (mutual symphaty).

Adam Smith versmalde de mens nog niet tot een homo economicus, maar dat Bentham met zijn filosofie voor utilisme pas een belangrijk stap zette in de richting van dit mensbeeld.

In moderne samenleving gerealiseerde utopie(=onmogelijke werkelijkheid). Centrale plaats van arbeid (verplicht om te werken, nuttig maken) en arbeid ook om het land dat zij bewerken in bezit te nemen (land goed gebruiken, vruchtbaar maken en daarvan kunnen leven).

John Locke:

1. volgens natuur wet ieder mens ‘zijn eigen persoon tot eigendom heeft’ (individualisme)

2. iemands arbeid is volgens deze formule dus ook individueel eigendom. ( natuur bewerken – eindproduct ook eigendom.

Locke breekt met de traditionele opvattingen en gaat uit van een arbeids-, eigendoms-, en kolonisatie theorie. De mensen die werkten hadden geen of weinig eigendommen en bezitters van eigendom verrichten geen arbeid.

Heilbroner& Polanyi benadrukken dat er met de verhandelbaarheid van grond en arbeid als vrije eigendommen van de mens zich twee nieuwe markten openen naast de (productie) markt: de arbeids (loon) en grond markt (landgoed met een marktprijs).

Rand: recht om te denken, te werken en de resultaten hiervan te houden, dus recht op eigendom. Deze institutie van het privé eigendom ontstaan is in het kapitalisme.

Polanyi vindt Rand’s ideeën een totale dystopie. Dit is volstrekt onleefbaar en overal waar vrije markt zich manifesteerde, maatschappelijke tegenbewegingen op gang kwamen die vrije arbeidsmarkt reguleerden eb rechten van het grondgebied inperkten. Zo ontstond langzaam een vorm van gemengde economie.

Traditionele en hedendaagse marken. Overeenkomst: tijdelijke gebeurtenissen waarbij goederen van eigenaar veranderden. Verschil: traditionele markt geen geïntegreerd onderdeel uitmaakte van de maatschappij, maar slechts bestond uit losse fenomenen die ook onderling niet geïntegreerd waren. Polanyi: 3 markten lokaal, extern en intern

Lokaal: producten uit directe omgeving die van eigenaar wisselden. Ruilhandel was belangrijker dan geld (=waardemaatstaf) en wederkerigheid speelde grote rol. Verder beperkt, aanvullend en geïsoleerd karakter.

Extern: rondtrekkende kooplieden. Laag in aanzien door hoofdzonden van hebzucht en begeerte. Externe markten waren nog niet nauw geïntegreerd en lokale markten en economie bleven los van externe handel.

Intern: De opkomst van een maatschappelijk geïntegreerde markt (staatshuishouding) en de rechtvaardige prijs. Bij winstoogmerk van de handelaar kon dit tot protest en verzet leiden.

Antwoord die zowel liberalisme als vrije markt kenmerkt: laissez faire. Schaf regeringspolitiek af en vanuit de politiek de economie te sturen. ‘Rechtvaardige prijs’ maakte plaats voor ‘de marktprijs’. Dit is het gedachtegoed van Adam Smith en Friedrich von Hayek

* Inzicht verwerven in de aard van wetenschappelijke theorieën, in dit geval economische theorieën, als constructies die bepaalde elementen uit de werkelijkheid er uit lichten en andere elementen wegdrukken (reductionisme). Centraal aandachtspunt hierbij is de zg. ‘homo economicus’.

* Inzicht verwerven in morele, culturele en levensbeschouwelijke oriëntaties die het moderne kapitalisme hebben geïnspireerd.

* Inzicht verwerven in de theoretische tekorten van het klassieke economische paradigma, met name in relatie tot de analyse van problemen, contradicties en crises in het laatkapitalisme.

* Kennismaken met diverse manieren waarop alternatieve paradigma’s van economische orde en van bedrijfsvoering zich momenteel manifesteren

Volgens Dick Swaab loopt het bewustzijn achter de beslissingen van de hersens aan. Verder is deze paragraaf niet echt relevant, slechts een aantal kanttekeningen op het experiment van Libet.

1. Verkeerde conclusie
2. Afwijking van dagelijks leven in de opzet van het experiment
3. Wellicht is bewuste aansturing niet zo direct en precies

Voorbeeld: Man belt luidruchtig in de trein, alvorens hem aan te spreken bedenk je je eerst dat je hem aan wilt spreken. Na een tijdje spreek je hem pas aan.

Uit dit voorbeeld blijkt dat er een verschil is tussen het voornemen om een handeling te verrichten en de beslissing om met de handeling te beginnen.

Volgens de identiteitstheorie is de bewuste gedachte ‘en nu ga ik hem aanspreken’ gelijk aan een hersentoestand. Als dit klopt dan valt het moment waarop de bewuste gedachte ontstaat samen met een hersenactiviteit die ervoor zorgt dat je lichaam in beweging komt. Hersenonderzoekers zijn hersenactiviteiten gaan meten. Het is ze gelukt om vast te stellen dat een lichaamsbeweging wordt voorbereid in de hersenen. Op het moment dat de activiteit te meten is, is in de hersens al vastgesteld dat het tijd is om met de lichaamsbeweging te gaan beginnen. Op grond van de identiteitstheorie

kunnen we denken dat deze voorbereidende activiteit een gevolg is van de hersentoestand die samenvalt met de bewuste gedachte.

1. Bedenken dat je met beweging wilt beginnen

2. Voorbereiding op beweging

3. Beweging

Uit experimenten van Benjamin Libet bleek echter het omgekeerde, hij kwam tot de conclusie dat voordat je je berhaupt bewust bedenkt dat je een beweging wilt beginnen de hersens al werken aan voorbereiding op de beweging die je nog moet bedenken.

1. Voorbereiding op beweging

2. Bedenken dat je met de beweging wilt beginnen

3. Beweging

Uit de causale geslotenheid van het natuurkundig domein zouden we ook kunnen halen dat de activiteit van de geest, inclusief zijn vrije wil in het natuurkundig domein moet liggen. We moeten dan substantiemonisme of kortweg monisme accepteren.

Monisme: er is maar één substantie, de geest valt op de een of andere manier samen met het lichaam.

J.J.C Smart: de gedachte is identiek aan de desbetreffende activiteit i de hersenen: het is één endezelfde gebeurtenis.

Al onze gedachten en ervaringen zijn hersentoestanden.

Identiteitstheorie: alle gedachten en ervaringen zijn identiek aan hersentoestanden.

Deze theorie zegt dat bewuste gedachten hersentoestanden zijn, hersentoestanden kunnen ons lichaam in beweging brengen. Maar hoe kan een bewuste gedachte hetzelfde zijn als een hersentoestand?

Het is kenmerkend voor een gedachte dat hij ergens over gaat, maar kunnen we ook zeggen dat hersentoestanden ergens over gaan? En ook kunnen mensen over hetzelfde denken zonder dezelfde hersentoestand te hebben, hoe valt dit dan te rijmen?

Als het natuurkundig domein causaal gesloten is, dan kunnen lichaamsbewegingen niet veroorzaakt worden door iets buiten dat domein (een geest). Sommige filosofen maken hieruit op dat er sprake is van eenrichtingsverkeer, het lichaam heeft invloed op de geest, maar de geest heeft geen invloed op het lichaam. De geest heeft dan dus zelf een oorzaak, maar kan niks veroorzaken. Dit heet een epifenomeen. Epifenomenalisme: bewuste ervaringen en gedachten worden wel door het lichaam veroorzaakt, maar hebben zelf geen invloed op het lichaam.

Volgens Isaac Newton is de beweging van materie te verklaren door te achterhalen welke krachten er worden uitgeoefend. Volgens de krachtenleer van Newton hoeft er geen fysieke aanraking te zijn voor krachten om te kunnen werken. Filosofen zagen in deze leer een oplossing voor het interactieprobleem, ze kwamen met het idee van bovennatuurlijke krachten. Men beweerde dat er niet alleen natuurkrachten zijn die op materiële objecten werken, maar ook bovennatuurlijke krachten waarmee de geest invloed kan uitoefenen op het lichaam.

Op grond van deze theorie is de vrije wil te zien als een vermogen van onze geest om een bovennatuurlijke kracht uit te voeren op ons lichaam. Ook is het idee van paranormale verschijnselen aantrekkelijk voor sommige mensen, het idee dat er bovennatuurlijke krachten zijn is wijdverbreid, het geeft ons een oplossing voor het interactieprobleem.

Maar is dit een reden om in bovennatuurlijke krachten te gaan geloven.

Als het idee van bovennatuurlijke krachten klopt, dan zitten er in onze natuurwetten, waar geen rekening gehouden wordt met bovennatuurlijke krachten, gaten, ze zijn onvolledig. De reden waarom er niet meer in bovennatuurlijke krachten wordt geloofd in de wetenschap is omdat er vele ontdekkingen zijn gedaan die daarmee in strijd zijn.

Zo werd de wet van behoud van energie ontdekt. De hoeveelheid energie die ergens verbruikt wordt, komt altijd ergens weer vrij. Maar als de geest bewegingen in de natuur veroorzaakt, dan moet de energie in de natuur toenemen.

Er zijn in alle onderzoeken die er gedaan zijn in de geschiedenis, ook de laatste jaren met de nieuwe technieken geen processen gevonden die niet verklaarbaar zijn op basis van natuurkrachten. Het is niet nodig om bovennatuurlijke energie ter veronderstellen. En bovendien zijn natuurkundigen er in geslaagd om alle natuurlijke krachten te herleiden tot 4 fundamentele krachten. Deze fundamentele krachten laten geen ruimte open voor bovennatuurlijke krachten.

Causale geslotenheid van het natuurkundig domein: Iedere gebeurtenis binnen het natuurkundig domein die een oorzaak heeft wordt volledig veroorzaakt door gebeurtenissen binnen het natuurkundig domein.

Het gevolg van deze causale geslotenheid is dat we het substantiedualisme nooit kunnen oplossen, beide substanties vallen immers in een ander domein.

Volgens Descartes was het verschil tussen mensen en dieren dat mensen niet alleen een lichaam hebben, maar ook een geest, die verbonden is met het lichaam maar ook zonder het lichaam zou kunnen bestaan. De geest is volgens hem een substantie, iets dat op zichzelf bestaat. Het lichaam is een andere substantie die uit het domein van de natuur, tot deze substantie behoort alles dat ruimte inneemt. We zeggen ook wel dat deze uit materie bestaan. De geest is echter een denkende substantie die niet onderworpen is aan mechanische principes van de natuur. Dit heet het substantiedualisme.

Door deze opvatting is het voor Descartes mogelijk om te beweren dat het lichaam een mechanisme is (materie) maar dat er anderzijds toch een vrije wil is (geest).

Dit roept echter wel een moeilijke vraag op, als de geest een aparte substantie is die niet zoals het lichaam deel uitmaakt van de natuur, hoe kan het de geest het lichaam dan eigenlijk in beweging brengen? Hoe communiceren

lichaam en geest? Met dit interactieprobleem worstelde Descartes, hij kwam hiervoor met de noodoplossing ‘pijnappelklier’.