Item gefilterd op datum: december 2012

Er zijn verschillende methoden om een zwangerschap te voorkomen en af te breken. Er zijn voorbehoedsmiddelen, men kan zich laten steriliseren. Hierbij worden operatief de eileiders/zaadleiders verwijdert. 1 op de 6 paren in Nederland is onvruchtbaar. Door uitstellen van het krijgen van kinderen, de voedingstoestand, roken en alcohol, temperatuurstijging bij de geslachtsdelen worden de kansen op nakomelingen minder. Als een paar onvruchtbaar is maar toch kinderen wil krijgen kunnen ze kiezen voor reageerbuisbevruchting. De bevruchting vindt plaats in een schaaltje en na enkele delingen brengt de arts een klompje cellen via de vagina in de baarmoeder. Bij ICSI brengt een arts onder een microscoop met een glazen naald één zaadcel in een eicel. De rest van de behandeling is gelijk aan die bij IVF.

Morning-afterpil: Een kuur van een paar dagen om te voorkomen dat je na het onveilig
vrijen niet zwanger wordt. Moet binnen 48 uur na het vrijen
ingenomen worden.

Morning-afterspiraaltje: Een spiraaltje dat innesteling voorkomt na het onveilig vrijen. Moet
binnen 5 dagen worden geplaatst.

Abortus: Het proces waarbij de baby wordt weggehaald en de zwangerschap
wordt afgebroken.

Onvruchtbaar: Het niet kunnen krijgen van kinderen.

IVF: In verto (glas) fertilisatie (bevruchting), reageerbuisbevruchting.

ICSI: Intra cytoplasmatische spermacel injectie.

Door een verhoogde afgifte van geslachtshormonen aan het begin van de pubertijd krijg je last van o.a. puistjes, stemmingswisselingen, menstruatie. Bij een meisje gaan elke cyclus onder invloed van FSH enkele onrijpe follikels rijpen. Tijdens deze rijping maken de follikels oestrogenen. Deze hormonen remmen de FSH-productie en stimuleren en LH-productie door de hypofyse. De toename van LH veroorzaakt de ovulatie en de voltooiing van de meiose. De eicel barst uit de follikel en komt vrij uit het ovarium. De achterblijvende lege follikel neemt veel vetachtige stoffen op, krijgt hierdoor een gele kleur (het geel lichaam) en gaat het geslachtshormoon progesteron vormen. Dit zorgt ervoor dat een nieuwe menstruatie achterwege blijft.

Bij de zwangerschap maakt de trofoblast het hormoon HCG. Dit hormoon houdt het geel lichaam in stand. Na ongeveer 9 maanden is de foetus volgroeid. De foetus zorgt voor de aanmaak van prostaglandinen door de placenta. Deze hormonen veroorzaken samentrekkingen van de baarmoederwand. Onder invloed van de druk van de baby op de baarmoeder maakt de moeder oxytocine. Dit hormoon stimuleert de samentrekking van de spieren van de baarmoederwand. De geboorte komt op gang. Doordat de hypofyse van de moeder ook het hormoon prolactine vormt, komt de melkvorming op gang.

Geslachtshormoon: Hormonen die voor veranderingen in de pubertijd zorgen.
Pubertijd: De tijd waarin je verandert door een verhoogde afgifte van
geslachtshormonen.
Menstruatie: Maandelijkse afstoting van het baarmoederslijmvlies o.i.v.
schommelingen in concentraties vrouwelijke geslachtshormonen.
Zwangerschap: 9 maanden waarin er een baby groeit in de baarmoeder.
Geboorte: Het proces na 9 maanden waarin de baby ter aarde wordt gebracht.

Geslachtscellen van de mens zijn haploïd. Door bevruchting ontstaat er een diploïd. Voor een chromosoompaar geldt dat er altijd één chromosoom van de moeder is en één van de vader en dat ze dezelfde erfelijke informatie bevatten. Bij vrouwen begint de meiose al in het foetale stadium. Onder invloed van hormonen voltooit tijdens elke menstruatiecyclus meestal één follikel de meiose. Pas als er bevruchting optreedt, wordt meiose II afgemaakt. Dan zijn er uiteindelijk drie poollichaampjes en één eicel gevormd. In de eierstok (ovarium) zijn eicellen omgeven door follikencellen. Eicellen ontstaan uit oöcyten. Bij de geboorte van een meisje zijn zo’n 400 000 follikels aanwezig waarvan er maar zo’n 400 tot rijping komen. Als er 2 eicellen tegelijk uit follikel komen ontstaat er een twee-eiige tweeling. Dit kan ook ontstaan door een gelijktijdige rijping van twee follikels. Meiose begint bij mannen in de pubertijd in de testes. De wanden van zaadbuisjes bestaan uit oerkiemcellen en deze delen steeds mitotisch. Elke deling levert een spermaocyt plus kiemcel op. Na meiose 1 en 2 blijven de 4 haploide cellen even met elkaar verbonden (cytoplasma bruggen). Vervolgens differentiëren cellen zich tot zaadcellen. Bij de differentiatie stoten cellen bepaalde delen af en krijgen ze een staart. De vorming van een zaadcel duurt ong. 24 dagen.

Geslachtscellen: Gameten, een eindproduct van de meiose.
Haploïd: Set van 23 chromosomen.
Diploïd: Set van 2 x 23 chromosomen.
Meiose: Bij meiose 1 gaan de chromosomen van een paar uit elkaar en bij
meiose 2 gaan de chromatiden van elk chromosoom uit elkaar.
Bijbal: Onderdeel van de zaadbal waar de rijpe zaadcellen worden opgeslagen.

Bij de bevruchting dringen een aantal zaadcellen zich door de follikelcellen. De zaadcellen hechten zich aan receptoren van de eischil vast en geven enzymen af die de schil afbreken. De membramen versmelten en de zaadcel dringt binnen in het grondplasma van de eicel. Na ong. 30 uur vindt de eerste deling plaats en ong. 3 dagen later zijn er 16 cellen. Dit zijn klievingsdelingen. Als ze na ong. 5 dagen zijn aangekomen bij de baarmoeder zijn er ong. 100 cellen. Hierna nestellen ze zich in het baarmoederslijmvlies en is er een rangschikking ondergaan. De buitenste laag cellen, de trofoblast vormt vlokken die in het baarmoederslijmvlies groeien. Deze vlokken vormen het embryonale deel van de placenta. Het baarmoederslijmvlies vormt het moederlijk deel. Binnen de trofoblast ligt een laagje cellen dat het uiteindelijke embryo vormt, de zogenaamde kiemschijf. In de kiemschijf ontstaan twee holten gevuld met vocht: de amnionholte en de dooierholte. De amnionholte neemt sterk in omvang toe en de dooierholte verdwijnt. De wand van de amnionholte vormt samen met de trofoblast de vruchtvliezen. Na 8 weken zijn alle organen in aanleg aanwezig en spreken we van een foetus. De foetus is via een navelstreng verbonden met de placenta. Door de navelstreng lopen twee slagaders ( o.a. voor vervoer koolstofdioxide en een ader (o.a.voor vervoer zuurstof).

Voor het ontstaan van kanker zijn meerdere oorzaken aan te geven: Verstoring in het evenwicht van stimulerende en remmende stoffen, fouten in receptoren en mutaties in regelgenen, welke door carcinogene stoffen en straling veroorzaakt worden. Bij mutatie van een proto-oncogen worden groeisignalen aan de kern gegeven zonder dat daar opdracht voor is gegeven, maar inductie kan die

celdeling weer afremmen. Hiernaast is er ook een zelfmoordgen als extra beveiliging tegen ongewenst DNA. Sommige stoffen zijn mutageen en veranderen het DNA. Opperhuidcellen ontstaan door deling van de stamcellen in de kiemlaag, die dood gaan als het het contact verliest met de kiemlaag en dan de buitenste huidlaag vormt. Als je vervelt raak je deze cellen weer kwijt.

Tumor: Dat wat ontstaat nadat een cel in een weefsel voordturend blijft delen.

Goedaardig tumor: Een tumor die een plaatselijk probleem blijft doordat hij ingekapseld
ligt in een laagje bindweefsel. [bijv. een wrat]

Kwaadaardige tumor: Een tumor waarbij bepaalde cellen loslaten van hun buurcellen en
metastaseren.

Metastaseren: Het uitzaaien van een kwaadaardige tumor, doordat cellen losraken
van de tumor.

Kanker: Een kwaadaardige tumor, een verzamelnaam voor vele ziekten in
vele type lichaamscellen.

Regelgenen: Genen die de processen tijdens de celcyclus stimuleren of remmen.

Proto-oncogenen: Regelgenen die de celdeling stimuleren. Eiwitten die receptoren
overbrengen aan de celkern, waardoor het DNA verdubbelt en de cel deelt.

Tumor-suppressorgenen: Regelgenen die de celdeling remmen.

Receptoren: Uitwendig groeisignaal

Zelfmoordgen: Een gen die ervoor zorgt dat een cel met onherstelbare DNAbeschadigingen sterft.

Carcinogene stoffen: Stoffen die kanker kunnen veroorzaken. [bijv. dierlijke vetten, asbest
en bepaalde oplosmidd elen]

Na de bevruchting deelt de bevruchte eicel, de gevormde cellen delen weer, enzovoort. Hoe meer er wordt gedeeld, hoe meer er celdifferentiatie ontstaat. Tijdens de ontwikkeling van een embryo zijn de cellen al gedetermineerd, maar vaak delen ze nog wel een aantal keer voordat ze echt differentiëren. Mastergenen sturen dit gehele proces, waarbij genen aan- en uitgeschakeld worden. Ook de plaats waar de cel ligt is van belang, doordat er ook inductie plaatsvindt. Dit kan leiden tot geprogrammeerde celdood.

Celdifferentiatie: De verschillen in grootte, vorm en eiwitten na meerdere
delingen. Het DNA in alle cellen is wel hetzelfde.

Gedetermineerd: De bestemming weten van een cel.

Mastergenen: De stukken DNA met de informatie voor de regeleiwitten, die de
ontwikkelingspatronen van organen besturen.

Inductie: Het elkaar beïnvloeden van cellen door onderling contact.

Geprogrammeerde celdood: Het afsterven van cellen doordat het DNA hen daartoe aanzet.
Hierdoor krijgen de lichamen van mens en dier vorm.

Nieuwe cellen ontstaan wanneer bepaalde stoffen cellen aanzetten tot deling. De celcyclus bestaat uit 4 fasen; G1-, S-, G2,- en M-fase. Hiervan vormen de eerste 3 de interfase. De celdeling vind plaats na de M-fase. Hierbij worden grondplasma en celorganellen verdeeld. Hierna begint de celcyclus opnieuw.

Celcyclus: De periode waarin een cel ontstaat, groeit, actief is en opnieuw deelt.
G1-fase: De fase waarin de cel in omvang toeneemt, en waarin de organellen
actief zijn met het maken van stoffen die helpen bij het verdubbelen.
S-fase (synthese): De fase waarin de cel de DNA-moleculen verdubbelt
G2-fase: De fase waarin enzymen beide DNA-moleculen controleren op
kopieerfouten, en waarin de organellen verdubbelen.
M-fase (mitose): De fase waarin er 2 nieuwe kernen uit de kern ontstaan. De
chromatiden worden door eiwitdraden uit elkaar getrokken, wat
twee identieke sets van DNA-moleculen oplevert, een voor elke dochtercel.
Interfase: De G1-, S- en G2-fasen samen, waarin de genetische code af te lezen
is om stoffen te maken.
Centromeer: Het punt waar de twee identieke DNA-moleculen met elkaar
verbonden blijven tijdens de S-fase.
Chromosomen: Strengen met DNA.
Chromatiden: De identieke helften van de chromosoom.
Spoelfiguur: Het figuur dat de eiwitdraden vormen.

Meisjes krijgen ongeveer 2 jaar eerder hun groeispurt, maar jongens worden groter. Deze lengtegroei ontstaat voornamelijk doordat de pijbeenderen groeien. De kraakbeencellen in de groeischijf delen zodat het pijpbeen groeit, totdat alle kraakbeencellen in botcellen verandert zijn. Groeihormonen, welke worden gemaakt in de hypofase, zorgen in de kinderjaren vooral voor de groei. Cellen met receptoren reageren hierop en maken groeifactoren. In de pubertijd zorgen geslachtshormonen voor de groei. Groeistoornissen kunnen het gevolg zijn van een tekort aan deze hormonen. Bij een mutatie delen de cellen dan niet.

Naast je lengte nemen ook je volume en gewicht toe. Hoe groter een organisme, hoe meer massa, des te groter de invloed van zwaartekracht. Bij een lichaam met factor x wordt het oppervlak x² en de massa x³ maal zo groot. Bij een groter volume is het warmteverlies door de huis per gewichtseenheid minder groot.

Groeispurt: De tijd in de pubertijd wanneer meisjes/jongens een paar jaar lang hevig groeien.

Groeischijf: De zone met kraakbeen onder de uiteinden van de pijpbeenderen.

Groeihormonen: Groeihormonen die in de kinderjaren zorgen voor de groei.

Hypofase: Een klier vlak onderaan de hersenen die veel verschillende hormonen maakt (H6+ H11).

Geslachtshormonen: Hormonen die in de pubertijd zorgen voor de groei.

Groeifactoren: Kleine eiwitmoleculen die cellen stimuleren/verhinderen te delen.

Groei en ontwikkeling, maar ook verouderingskenmerken, hangen ten dele af van de samenstelling van het voedsel. Eiwitten en andere bouwstoffen zijn o.a. nodig voor de opbouw van cellen, en vitaminen zijn vaak bestanddelen van enzymen en nodig voor de celprocessen. Vitaminen A, C en E zijn in staat om schadelijke stoffen in cellen te binden om veroudering te remmen. Lichaamscellen delen niet eindeloos; het telomeer is een soort teller die bijhoudt hoe vaak een cel gedeeld heeft en zorgt dat het stopt met delen, anders zou de rest van het DNA beschadigen. Alleen als een cel telomerase beschikt kan het vaker delen. Als de cellen niet meer delen, zetten ze nog wel stoffen om.

Als een cel ernstig beschadigt is treedt celdood op.
Verouderingskenmerken: Kenmerken van verouderen; rimpels, grijze haren, stijfheid.
Telomeer: Het laatste stuk van elke DNA-keten, geeft de grens aan van het
aantal delingen van de meeste lichaamscellen.
Telomerase: Een enzym dat het telomeer langer maakt.
Celdood: Afsterven van cellen.

Indien je een criticus bent, kan je dus moeilijk goed doen want ofwel maak je reclame voor het ene ofwel voor het andere. Kritiek wordt ook meer besproken dan het boek of de film zelf. We leven in een aandachtseconomie waar zeer veel informatie beschikbaar is via het internet maar weinig aandacht om alles of iets te volgen. Indien een boekenprogramma het bijvoorbeeld wil maken op TV heeft men kijkcijfers nodig. Hiervoor kan je bijvoorbeeld een BV uitnodigen die als model dient. Er is echter zeer weinig kritiek te vinden over tv programma’s. Men maakt alle programma’s zeer luchtig maar daarom ook oppervlakkig.

Door de opkomst van de sociale media valt de gedeelde kennis weg. We zijn niet meer enkel gefocust op de cultuurgeschiedenis maar komen via diverse kanalen in contact met massa’s informatie. Ook is het daarom moeilijk voor jongeren om naar culturele activiteiten te gaan, want ze ontbreken aan voorkennis. Via blogs, facebook en andere sociale media wil men jongeren naar culturele voorstellingen krijgen en hierdoor ook het proces van kritiek terug op gang te brengen . Zo kan een persoon bijvoorbeeld door een filmpje op Youtube al wereldberoemd worden. Maar is dit wel ok? Vroeger werd je beroemd via diverse optredens en dan bracht je maar een cd uit. Toen had je dus eerst geld en toen werd je pas bekend. Nu koopt niemand nog cd’s en krijgen de makers dus minders geld. Facebook creëert wel communicaties maar theater en opera hebben hier hun ingang nog niet gevonden.

Literaire kritiek heeft echter een grote stijging gekend door de sociale media bv fora en blogs om over boeken te praten en films te recenseren.