Item gefilterd op datum: december 2012

- Wettelijk toegestaan middel
- Na cafeïne en alcohol, de meest gebruikte psychoactieve drug

NEGATIEVE EFFECTEN VAN ROKEN OP GEZONDHEID

- Verantwoordelijk voor:

o 30% van de gevallen van de aandeoningen van de kransvaten
o 75% van de tumoren (90% van de longkankers)
o 80% van de chronische blokkade van de luchtwegen
o Passief roken ~25ù van de sterfgevallen onder niet-rokers

PREVALENTIE VAN ROKEN

ROKEN ALS VERSLAVING

- Nicotine
- Β-endorfinen
- Stimuleert de stofwisselingssnelheid

WAAROM ROKEN MENSEN?

DOLL & PETO 1981

Het risico op longkanker bij mensen die tijdens de jeugd gaan roken, was verhoogd in vergelijking met dat van mensen die pas als volwassenen waren gaan roken.

- Beginnen met roken:

o Voorbeeld volgen
o Sociale druk, sociaal leren en bekrachtiging
o Gewichtsbeheersng
o Geslachtsverschillen: vrouwen = ‘cool’ <> mannen past niet bij fitheid
o Als deel van een grotere reeks risicovolle of problematische gedragingen
o ‘onrealistisch optimisme’

- Blijven roken:

o Plezier of genot als gevolg van het gedrag, de smaak en de effecten versterken een positieve houding tov roken
o Roken uit gewoonte
o Roken als vorm van zelfmanagement
o Ontbreken vd overtuiging dat de betrokkene in staat is om te stoppen

- Stoppen met roken:

o Kans op longkanker daalt met meer dan 90% onder mensen die op 30-jarige leeftijd stoppen
o Duidelijk verband met het netwerk van de roker

AANBEVELINGEN VOOR ALCOHOLGEBRUIK

- ~lichaamsgewicht, voedselinname en stofwisseling, de sociale context waarin wordt gedronken en de cognities en verwachtingen van het individu
- ‘veilig’ niveau is moeilijk te bepalen
- Wat is de ‘standaard’ maat: sterkte versus volume?

PREVALENTIE VAN ALCOHOLGEBRUIK BI J JONGEREN
- 16-24 jaar: evolutie constant
- 11-15 jaar: stijging

LAAT KINDERHERSENEN ZO GROOT MOGELIJK WORDEN

Kinderarts reist door het land om ouders voor te lichten over gevaren van alcoholgebruik door jongeren

Ouders onderschatten de risico’s van alcohol voor jongeren, zegt kinderarts Van der Lely. Vergiftiging kan grote gevolgen hebben. Tot hun 23ste moeten ze helemaal niets drinken.

HEEFT HET DRINKEN VAN ALCOHOL OOK POSITIEVE EFFECTEN?

- J-vormige relatie
- Matige alcoholconsumptie de concentratie van LDL in het bloed verlaagt.

WAARDOOR KRI JGEN SOMMIGE MENSEN EEN DRANKPROBLEEM?

- Nieuwsgierigehid en gezelligheid
- Verschil tussen ‘veilige’ drinkers en probleemdrinkers:

o Erfelijkheidsfactoren en een familiegeschiedenis van alcoholmisbruik
o De aanwezigheid van psychologische kwetsbaarheid/ persoonlijkheid
o Sociaal leren

HOE WORDT OVERGEWICHT GEDEFINIEERD?

- BMI
- Taille omtrek

NEGATIEVE GEVOLGEN VAN OVERGEWICHT VOOR DE GEZONDHEID

- Longitudinaal onderzoek (Framingham): relatie tusen overgewicht en mortaliteit komt alleen op lange termijn voor

PREVALENTIE VAN OVERGEWICHT

- EU: 31% van de volwassen bevolking overgewicht en 10% klinisch obees
- Geïdentificeerd als de meest voorkomende aandoening bij kinderen in Europa

OORZAKEN VAN OVERGEWICHT

- Energie-inname groter dan het energieverbruik
- Een erfelijke component
- Gerelateerd aan omgevingsfactoren: ‘obesogene’ omgeving

VETOPNAME EN CHOLESTEROL

- Voedsel met een hoog gehalte aan verzadigde vetten (veel LDLs)
- Vetten = energiereserve
- atherosclerose
- MRFIT-onderzoek: lineair verband tussen de uitgangswaarde van het cholesterolgehalte en latere
hartaandoeningen of herseninfarcten

o Daling van 10% van het serumcholesterol, na 5 jaar
o Daling van 54% van de incidentie op 40 jaar
o Daling van 27% op 60 jaar
o Daling 19% op 80 jaar

ZOUT

- ~hardnekkig boelddruk/ hypertensie
- Interventies gericht op de zoutinname leveren slecht beperkt voordeel op
- Aanbeveling: max. 6 gram voor volwassenen en max. 5 gram voor kinderen
- Belangrijk om de zoutinname te beperken vanaf de vroege jeugd

WAT IS GEZONDHEIDGERELATERD GEDRAG?

KASL & COBB 1766

Elke activiteit die iemand die zichzelf als gezond beschouwt, onderneemt met het doel ziekte te voorkomen of ziekte te ontdekken in een fase waarin deze nog geen symptomen veroorzaakt.

HARRIS & GUTEN 1979

Gedrag dat wordt vertoond door een individu, ongeacht zijn/ haar vermeende gezondheidstoestand, met het doel zijn/ haar gezondheid te beschermen, te bevorderen of in stand te houden.

MATARAZZO 1984

Gedragmatige pathogene en gedragmatige immunogenen

• Algemeen aangenomen dat het bestaant uit die vormen van gedrag die zijn gerelateerd aan de gezondheidstoestand van het individu, ongeacht de huidige geozndheidstoestand of een bepaalde motivatie

- Ongeschoolde arbeid:

o Werkvervreemding, werkstress, inconsistente sociale controle en het ontstaan van een
drinkcultuur
o Hoger percentage rokers
o Lange werktijden, een gebrek aan zeggenschap over het werk en een gebrekkige sociale
ondersteuning

WERKSTRESS

- Werkstressmodel van Karasek & Theorell 1990
- 3 belangrijke factoren dragen bij aan werkstress:
o De eisen van het werk
o De mate van vrijheid om beslissingen te nemen over de wijze waarop deze eisen het beste
kunnen worden vervuld (werkautonomie)
o De mate waarin sociale ondersteuning beschikbaar is

SEKSEVERSCHILLEN

- Work-home spillover
o Vrouwen nemen veel te veel vh werk mee naar huis
- Healthy worker effect
o Gevoelens van zeggenschap
o Gevoel van eigenwaarde
o Financiële zekerheid

WERKLOOSHEID

• Korte en middenlange termijn = werkloosheid een negatief effect op zowel de geestelijke als de lichamelijke gezondheid
• Werkloosheid is geen directe veroorzaker van een slechte gezondheid maar meer via een keten van gebeurtenissen
• Belang van financiële onzekerheid

BIOLOGISCHE VERSCHIL LEN

VERSCHILLEN IN GEDRAG
- Mannen meer risicovol gedrag
- Vrouwen zoeken meer medische hulp
o Sociale oorsprong: gevolg van een verschillende betekenis die door de verschillende seksen
aan gezond gedrag worden toegekend
o Mannen geen blijk van zwakte

SOCIAALECONOMISCHE VERSCHILLEN
- Vrouwen blijven vaker thuis, werken veel in deeltijd en zijn vaker arm
- Vrouwen ervaren meer sociaal isolement

ETNISCHE MINDERHEDEN

Etniciteit taal, religie, ervaring van ras en migratie, cultuur, voorouders en vormen van identiteit
- Relatief slechte gezondheid bij mensen uit etnische minderheden
- SES bij etnische minderheden
- Verschillen in gezond gedrag
- De stress van mensen in minderheidsgroeperingen
o Sociale invloed: discriminatie, raciale intimidatie, eisen tot het behouden van de eigen cultuur
of veranderen daarvan
- Toegang tot de gezondheidszorg
o Omgekeerde preventiewet

ANDERE MINDERHEDEN

GAY-RELATED IMMUNE DEFICIENCY

1982 : “Gay-related immune deficiency (GRID) (the gay plague / GRIDS)
-> 1982 : AIDS (acquired immune deficiency syndrome)
-> 1986 : HIV (human immunodeficiency virus)

VERKLARING GEZONDHEIDSVERSCHILLEN

• Sociale veroorzakingsmodel: Een lage SES veroorzaakt gezondheidsproblemen
• Social drift model: Gezondheidsproblemen veroorzaken een lage SES
• Onderzoek ondersteunt het sociale veroorzakingsmodel
• Sociale context waarin we als volwassenen leven heeft een grotere invloed op de gezondheid dan de omgeving waar we als kind leefden.

VERSCHILLEN IN GEZONDHEIDSGEDRAG

Mensen uit de lagere sociaaleconomische klassen vertonen vaker ongezond gedrag en minder

• gedragingen die de gezondheid bevorderen ivm hoge SES
• Roken vaker, drinken meer alcohol, eten minder gezond en sporten minder in hun vrije tijd  meer gedrag dat schadelijk is voor de gezondheid

MAATSCHAPPELI JKE ONGELIJKHEID EN GEZONDHEID

• Whitehall-studie 1967: Lager betaalde ambtenaren gaan eerder dood ondanks gelijke toegang tot gezondheidszorg

• Wilkinson & Pickett 2009: Maatschappijen waar de inkomensverschillen het kleinst zijn, hebben de beste gezondheid
• Gecorreleerd aan economische ongelijkheid = Psychiatrische problemen, vetzucht, cardiovasculaire aandoeningen, achterstanden in het onderwijs, verslavingsproblematiek, tienerzwangerschappen en verwaarlozing van kinderen

• Uitzondering: Scandinavische landen – maar: veel meer zelfmoorden

- Aanwijzingen dat het hebben van een lagere status het zelfvertrouwen van een mens ondermijnt en door die stress het bijnierschorshormoon cortisol wordt vrijgemaakt cfr. ‘oude’ reactie op stress

• & Te weinig dopamine en oxytocine (gelukshormonen)

- Mogelijke verklaring = Aangeleerde hulpeloosheid

• Als mensen het idee hebben dat ze geen invloed hebben op met name aversieve gebeurtenissen in hun leven

LETSEL ALS GEVOLG VAN DE OMGEVING

- Mensen uit een lagere sociaal economische klassen in veel hogere mate worden blootgesteld aan een omgeving die schadelijk is voor de gezondheid.

o Werk -> ongelukken
o Huizen van slechtere kwaliteit
o In vochtige omstandigheden
o Meer luchtverontreiniging
o Sociale vergelijkingStress, spanning en depressie

- Depressie ~ hart- en vaatziekten
- Hoog onder armen etnische minderheden en mensen met een slechte sociale ondersteuning of een slecht huwelijk (kinderen, partner, financiële problemen ->stress)
- Belang van sociale ondersteuning: een groot aantal sociale relaties met weinig conflictueuze relaties

TOEGANG TOT DE GEZONDHEIDSZORG

- Verschillen tussen het percentage van bepaalde medische en chirurgische ingrepen
- Aanbod van gezondheidszorg verschilt afhankelijk van de plaats waar men woont
- Belang van solidair gezondheidszorgsysteem of niet

o bezoeken aan de huisarts
o preventie
o bezoeken aan specialist

- Belang van de invloed van omgevingsfactoren, en culturele en sociale factoren op gezondheid
- Welgestelden leven gemiddeld 5 jaar langer
- ! Het gaat om groepsgemiddelden op populatieniveau en het gaat om een groot aantal verschillende factoren -> Eenvoudige conclusies lastig!
- ! Verschillende mensen hebben te kampen met verschillende voor- of nadelen doordat ze tot
verschillende contexten behoren.

BEWI JS VOOR VERSCHILLEN IN GEZONDHEID

- Een land leeft langer naarmate het rijker is
- WHO-berekening van de levensverwachting: Accent op het verwachte aantal jaren waarin wordt
geleefd in het “equivalent van volledige gezondheid”
- WHO social determinants of health: Verschillen in macht, geld en middelen bepalen
gezondheidsachterstanden

DE MAATSCHAPPELI JKE DETERMINANTEN VAN GEZONDHEID

- Positie op de sociale ladder is afhankelijk van de SES, etniciteit en geslacht
- Sociale hiërarchie wordt bepaald en in stand gehouden door de sociaaleconomische en politieke
context