Item gefilterd op datum: februari 2014

• skeletspieren
  • = willekeurige = dwars-gestreept= striated
  • regelmatige rangschikking vezels geeft dwarsstrepen
  • hebben pezen, bewegen ledematen
  • snelle, kortdurende bewegingen
  • ca. 650 in het menselijk lichaam
  • spierpijn: minuscule beschadigingen, melkzuurophoping

• gladde spieren
  • = onwillekeurige = smooth, non-striated
  • holle organen (bv. darmen, blaas)
  • trage, continue bewegingen

• hartspieren
  • eigenschappen van beide andere
  • samengegroeide vezels: contractie van alle vezels tegelijk

• hoe sturen we onze spieren op een vloeiende wijze?

• traditioneel weinig bewegingsonderzoek gedaan door psychologen
  • “psychology leaves an organism stranded in thought, unable to engage in action” (Guthrie, 1935)
  • omdat psychologie meer geïnteresseerd is in kennisopslag en –gebruik (Rosenbaum, 2005)
  • bewegingsonderzoek meer bij biologie en bewegingswetenschappen
  • maar: psychologisch bewegingsonderzoek neemt toe (bewegingaansturing = cognitie!)

• wat is geluid, frequentie, golflengte, pitch, luidheid, amplitude
• het oor: trommelvlies, gehoorbeentjes, slakkenhuis, basilair membraan, scala media, orgaan van Corti, frequentietheorie, plaatstheorie, volley principe
• geluidsverwerking in de hersenen: primaire en secondaire auditieve cortex, geleidings- en zenuwdoofheid
• geluidslokalisatie: luidheidsverschillen, aankomsttijd, faseverschil
• vestibulair orgaan: semicirculaire kanalen, otholieten, oculomotor reflex
• tastzintuigen: vele, dermatomen & craniale zenuwen
• pijn: milde versus heftige pijn, objectieve versus emotionele gewaarwording, gate theorie, pijnbestrijding: opiode mechanisme, endorfines & morfine, placebo’s & hypnose
• jeuk: verschilt van pijn

• codering: labeled-line, across-fiber, actie potential ritme

• smaak: receptoren (vernieuwende huidcellen) in smaakbekers in papillen, m.n. aan de rand van de tong
• 5 basis-smaken, incl. hartig (umami)
  • somatosensortische cortex (gevoel) en insula (smaak), smaak = nature & nature
• fantoomsmaken

• geur: snelle adaptatie, receptoren vervangen, basisgeuren via anosmia onderzoek
• feronomonen: bij mensen via de reuk (geen VNO)
• synesthesie: zintuiglijke ervaring in een andere modaliteit

• angular gyrus (parietaal, vlak boven temporaal)
• bij stimulatie: ‘out of body experience’

- wellicht tgv mislukte integratie van

- vestibulaire en visueel/tast informatie?

• onnatuurlijke versmelting van zintuiglijke waarnemingen:
  • de smaak van muziek etc., dit smaakt blauw
  • 1 op de 500?
  • onderzoek: bv. zoeken 2 tussen 5en
    • synestheet: was sneller: 2 was oranje
  • veel voorkomende letters/cijfers vaak feller gekleurd
  • verklaring: axonen tussen corticale gebieden?

• (andere) zoogdieren
  • feromonen worden afgescheiden door dieren om het (sexueel) gedrag van andere dieren te beïnvloeden
  • vomero-nasal organ (VNO) voor waarneming van (alleen) feromonen
  • supergevoelig, superspecifiek, geen adaptatie
  • stuurt voortplantingsdrang

• mensen  beperkt effect van feromonen
  • rudimentaire VNO bevat geen receptorcellen; wel via reukorgaan
  • feromonen beïnvloeden zweten, huidtemperatuur, selectedert hypothalamus (onbewust)
  • beïnvloedt ritme menstruele cyclus (samenwonende vrouwen)

• zintuig  reuk (smell) gewaarwording  geur (olfaction)

• receptorcellen: olfactory cells

- leven ong. 1 maand

- hebben draadachtige dendrieten die voor
bepaalde geuren gevoelig zijn

• een bepaalde geur selectedert een specifiek deel van de
  olfactory bulb (=corticaal gebied)

• snelle adaptatie

• verbonden met hersengebieden die de voedinginname
  en reproductie sturen

• onderzoek naar ‘basisgeuren’
  • anosmia: geen reukwaarneming
  • specific anosmia: geen receptoren voor een bepaalde geurstof (bv. 2-3%: ruikt geen zweet)

5 -26 anosmia’s  5-26 basisgeuren?

• genetisch onderzoek: mens heeft ong. 350 verschillende geurreceptoren

• in individueel verschillende verhoudingen (niet alleen ‘smaken verschillen’)

• één receptor blijkt met name (maar niet alleen) gevoelig voor één bepaalde geurstof

• gezamenlijk geven receptoren een precies ‘geurbeeld’

• beïnvloeden onze stemming (onbewust)

• genetisch (nature)
  • bv. ongevoeligheid PTC (een bittere substantie): afhankelijk van 1 gen
  • super-tasters blijken meer smaakpapillen te hebben bij de punt van de tong

• aangeleerd (nurture)
  • door gewenning (cultuur)

• ook beïnvloed door de menstruele cyclus
  • verhoogde gevoeligheid vroeg in de zwangerschap

• fantoomsmaken
  • anterieure (voorste) 2/3 van de tong  7e craniale zenuw
  • posterieure (achterste) deel tong en keel 9e en 10e craniale zenuw
  • door uitval van een craniale smaakzenuw  fantoomsmaken  nauwe samenwerking tussen anterieure en posterieure smaakgebieden

• smaaksignaal gaat via de medulla oblongata, pons, laterale hypothalamus, amygdala, ventraal-posterieure thalamus, naar de cerebrale cortex:
  • primary gustatory cortex (=insula: smaak)
  • somatosensorische cortex (gevoel)
• n.b.: geen kruising tong helften

ipsilateraal

• ... door te kijken naar adaptatie: werkt alleen voor één primaire smaak

• vijf smaakreceptoren (niet vier), drie principes
  • zout: membraan laat natrium-ionen door  actiepotentiaal (is dus geen receptor)
  • zuur, zoet, en ‘umami’ (hartig): receptoren reageren op een bepaalde molecuul, namelijk op zuur, suikers, en glutamaat (ja, de neurotransmitter), resp.
  • bitter (veelal giftige substanties): > 25 verschillende receptoren op celmembraan

- gering aantal receptoren per substantie hoge smaakdrempel

• de gevoeligheid van smaakreceptoren is veranderbaar, bv. door ‘miracle berry’ (zoetreceptor reageert op zuur), plant (gymnema sylvestre) vermindert zoetgevoeligheid sterk
  • bv. combinaties van gerechten en wijn