Roken

Ondanks het verbod op roken in horecagelegenheden en de weinige reclame voor roken, blijft de prevalentie van roken hoog.

Negatieve effecten van roken op de gezondheid

Tabaksproducten bevatten carcinogene teersoorten en koolstofmonoxide, waarvan wordt gedacht dat ze verantwoordelijk zijn voor ongeveer 30% van de gevallen van aandoeningen van de kransvaten, 75% van de tumoren en 80% van de gevallen van chronische blokkade van de luchtwegen. Ook wordt gedacht dat passief roken verantwoordelijk is voor 25% van de sterfgevallen onder niet-rokers.

Door koolstofmonoxide wordt de hoeveelheid zuurstof in het bloed verminderd, waardoor minder zuurstof naar de hartspier kan worden toegevoerd; door nicotine moet het hart harder werken, doordat de bloeddruk wordt verhoogd en de hartslag wordt versneld en samen veroorzaken deze stoffen een vernauwing van de slagaders en vergroten ze de kans op trombose.

Teer zorgt voor verstopping van de longen en beschadigd zo het ademhalingsstelsel.

Prevalentie van roken

Doordat men zich meer bewust is geworden van de negatieve effecten van roken op de gezondheid, zijn in veel westerse maatschappijen verandering gemeld van de prevalentie van het roken en van het aantal mensen dat met roken begint. De daling van de prevalentie van het roken is in ontwikkelingslanden niet zo duidelijk te zien.

Het percentage rokers onder ouderen blijft hoog; deze bevolkingsgroep is met roken begonnen voordat er medisch bewijs was dat roken nadelige effecten heeft op de gezondheid. Bewezen is dat stoppen met roken gunstig is voor de gezondheid, ongeacht de leeftijd waarop dit gebeurt.

Leeftijdsspecifieke mortaliteit: meestal uitgedrukt als het aantal sterfgevallen per 100.000 per leeftijdsgroep per jaar, bijvoorbeeld door het percentage sterfgevallen aan kanker in 2001 van mensen van 45-54 te vergelijken met dat van mensen van 55-64.

Roken als verslaving

Nicotine stimuleert de afgifte van ß-endorfinen, onze natuurlijke opiaten, en verhoogt de stofwisselingssnelheid. Lichamelijke afhankelijkheid ontstaat wanneer iemand tolerantie ontwikkelt voor de effecten van nicotine en meer gaat roken om hetzelfde effect te bereiken of om de onthoudingsverschijnselen te vermijden.

Waarom roken mensen?

Onderzoekers geven aan dat het risico op longkanker bij mensen die tijdens de jeugd gaan roken, was verhoogd in vergelijking met dat van mensen die pas als volwassenen waren gaan roken.

Redenen om te beginnen met roken, zoals uit onderzoek blijkt:

- voorbeeld volgen van de sociale groep

- sociale druk, sociaal leren en bekrachtiging (zodat een positieve houding t.o.v. roken ontstaat)

- bij jonge meisjes is gewichtsbeheersing geïdentificeerd als motief om te beginnen met roken en er mee door te gaan, voor jonge mannen geldt dit niet

- het roken als deel van een grotere reeks risicovolle of problematische gedragingen zoals spijbelen, winkeldiefstal of alcoholgebruik voor het 16^e jaar

- cognities over de gezondheid zoals ‘onrealistisch optimisme’ met betrekking tot de kans negatieve consequenties te ervaren, dat wil zeggen ‘dat zal mij niet overkomen, omdat ik minder rook dan andere mensen van mijn leeftijd’

- geslachtsverschillen in de houding tegenover roken: jongens vinden de fitheid van hun lichaam belangrijker, meisjes verbinden aan ‘cool zijn’ een hogere status.

Uit een onderzoek in Australië bleek dat meisjes door stress meer gingen roken (zij meldden meer totale stress, schoolspecifieke stress, gezinsconflicten en dominante ouders).

Redenen om te blijven roken:

- plezier of genot als gevolg van het gedrag, de smaak en de effecten versterken een positieve houding t.o.v. roken

- gewoonte (psychologische en/of lichamelijke afhankelijkheid)

- als vorm van zelfmanagement van stress en om nervositeit te bestrijden

- ontbreken van de overtuiging dat de betrokkene in staat is tot stoppen

Beslissing van mensen over middelengebruik zijn vaak niet rationeel, maar motivationele en emotionele componenten spelen hierbij een rol. Mensen die niet op gezond leven zijn gericht of die niet gemotiveerd zijn om een gezond leven te leiden, zien hun middelengebruik minder vaak als een probleem en denken dat ze minder goed tot een gedragsverandering in staat zijn.

Bij mensen die op 30-jarige leeftijd stoppen met roken daalt de kans op longkanker met 90%. Aangetoond is dat stoppen met roken vaker gebeurt onder mensen met een hogere sociaaleconomische status. En het succespercentage van mensen die stopten met roken is hoger naarmate het opleidingsniveau hoger is. Hierbij is het niet duidelijk of dit effect direct kan worden toegeschreven aan een grotere kennis van en groter inzicht in potentiële gezondheidsrisico’s. voor het stoppen met roken is er een duidelijk verband met het netwerk rondom de roker.