Tegen het humanisme van Hegel tem Sartre

- echte moderne humanisme pas bij Hegel, daarvoor God nog steeds centrale plaats

- de mens bestaat slechts om te functioneren en dit te controleren
-> zinloos zich in te zetten voor de vooruitgang van de mens
-> tegen humanisme dat de mens een vrij,soeverein,gelukkig bestaat beloofde

-> geluk kan niet worden gedacht, bestaat niet; laat staan het menselijke geluk =illusie

- komt er vooral op neer te zoeken naar het ‘optimaal functioneren’

Tegen filosofie vh subject (mens):

- filosofie dient de voorwaarden te onderzoeken waardoor het subject tot stand komt

- ipv ‘fundament van alles’ wordt het subject zelf een deel ve functie van het discours

-> niet zoals Descartes filosofie opbouwen op het subject

-> het discours verschilt in tijd en ruimte (voorbeeld van AN)

De macht

- gelooft niet dat macht kan worden uitgeschakeld want het zit overal (cfr. Marx)

- macht op zich bestaat niet, enkel in uitoefening ervan

- complexe macht proberen te begrijpen door machtsintellingen te onderzoekn

-> scholen, zottenhuizen, seksualiteit, ziekhuizen, …

- bepaalde ideeën over wat normaal,abnormaal,ziek,goed,slecht is ->bestaande systemen bevestigen

Filosoof met de krant

- interesseerde zich voor gebeurtenissen van vandaag en achtergrond

- kijken naar gebeurtenissen waar we zo vertrouwen met zijn ->machtsuitoefening (<- -> Bloch)

29.1 Marx en freud

vertrekt vanuit de materialistische theorie van Marx en brengt van daaruit kritiek op de psychoanalyse

Vervreemding

- Marx: -> productiemiddelen

- Freud: -> onaangepastheid aan de realiteit

- Marcuse: -> private en het politieke spelen op elkaar in

-> geen zin iemand door therapie te willen aanpassen aan een vervreemde wereld zolang met niet tegelijkertijd probeert de wereld redelijker en rechtsvaardiger te maken

Aanpassing freud

- elke theorie, ook die van Freud, is gevormd onder bepaalde historische omstandigheden

-> pessimisme is een logische conclusie in die tijd

- gelooft niet dat lustprincipe en realiteitsprincipe totaal onverenigbaar zijn

-> indien bevrediging van behoeften uit de commerciële, dominerende sfeer is

-> indien we onze fantasie niet volledig laten bepalen door massamedia

 mogelijk om nieuw soort realiteitsprincipe te ervaren: dwingt niet om al onze instincten te bedwingen

 idee van ‘vrijere samenleving’ (bv. idee over erotische cultuur)

29.2 analyse van 3 maatschappijvormen

1: Fascisme

- totalitaire staatsvorm is mogelijke (niet noodzakelijk) transformatie van de

liberaalkapitalistische maatschapij

 wanneer het vertrouwen in democratische instellingen uitgeput geraakt

-> democratie opgeven en aan sterke leiding toe te vertrouwen

- autoritaire mentaliteit is niet recent, maar resultaat van eeuwenlange ontwikkeling.

 Indien fascisme bestrijden, historische ontwikkeling begrijpen (‘wortels’)

2: Stalinisme

vastelling: steeds meer autoritair, hoe zo van haar doelstelling kunnen afwijken?

- 1ste fout: kapitalistische productiemodel overnemen; overhaaste en gedwongen industrialisering

- 2de fout: door absolute geloof in nationalisering van hele economie
-> individuele behoeften als nevenproduct

-> onderdrukking initiatief en vrijheid

3: eendimensionale ‘consumptiemaatschappij’

- omvat alle aspecten van de moderne maatschapij (econ,filo,vrijetijd,sociaal,kust,wetensch)

-> toch slechts één dimensie: ‘winst maken’

-> alles tot consumptieartikel (vriendelijkheid, jeugd, liefde, gevoelens)

- moeilijk te veranderen , want arbeidersklasse is nu in systeem geïntegreerd (<--> marx)

- toch nog mogelijkheid? -> groepen die nog nt in systeem waren geïntegreerd (3dewereld,studenten,vrouwen,intellectuelen,kleurlingen)

 reactie op die ‘marginale revolte’: repressieve tolerantie (onschadelijk gemaakt)

Inzicht

- opnieuw leren negatief te denken; mooie waarden en woorden doorzien

- men houdt ons bezig, we vergeten zelfstandig te denken, we laten ons inpalmen

- vervreemding vh bewustzijn

 dit inzicht wordt uitzicht met ‘Grote Weigering’ ; moeilijke keuze, hoge prijs, enige uitweg

Structuralisme:

- gaan verder dan freud met idee van gevangenheid: gevangen binnen verschillende thema’s

- groot deel van ons leven bepaald door omstandigheden (mileu, gewoonten, langage vs parole)

- deze structuren zijn belangerijker dan de individuele mens die zich niet meer kan losmaken ervan

Oorsprong vd psychoanalyse

- Freud ontdekte dat hysterie even goed bij mannen kon voorkomen en dat suggestie al even doeltreffend was als de totnogtoe gebruikte hypnosemethode

- Freud ontdekte de seksuele factor in vele ziekteverschijnselen; ‘psychoanalyse’
-> veel verder teruggaan in jeugd

-> gevolg van onderdrukte verlangens

- Freud ontdekte dat interpretatie van dromen en vrije associatie veel effectiever toegang gaven tot het onderbewust dan hypnose of suggestie

 resultaat was de theorie van ego, id en superego

Wereldbeeld (samengesteld uit verschillende principes)

1- de mythologie en de primitieve godsdiensten -> ‘de eeuwenoude dromen van de mensheid’

2- taboes waren de eerste uitingen v bewustzijn

3- animisme -> ontwikkeling tot godsdienst -> wetenschap (nu juist inzicht in onze situatie)

4 - beschaving slechts mogelijk door steeds verder beheersen van ons libido

5 - steeds groter ‘realiteitsprincipe’ (maatschappelijke orde en haar ideologie) over ‘lustprincipe’

-> alleen door libido systematisch te verdringen kunnen we cultuur scheppen, anders elkaar vernietigen

6 - kon niet aanvaarden dat we ons door onze illusies lieten leiden, ookal doet bevrijding pijn

7 - vervreemding/aliënatie: onaangepastheid aan de relateit

-> beinvloedde structuralisme, zeer veel invloed in het algemeen

Kritiek

- theorieën verstarde omdat ze niet aan omstandigheden na woII aanpasten

- beeld van de vrouw is berperkt, vaak verkeerd en soms gevaarlijk (“gelijkheid is onmogelijk”)

- Marcuse verwijt hem dat hij het realiteitsprincipe als onveranderbaar en statisch voorstelt

-> Freuds inzichten gaven weinig uitzicht op verandering op het handelen

Meer info realiteitsprincipe: http://educatie-en-school.infonu.nl/werkstuk/8112-de-psychoanalytische-theorie-nader-belicht.html

Frankfurter Schule (o.a. Marcuse)

- groep van mensen uit verschillende discipline die samenwerkten

- niet toevallig: geloofden dat eenzelfd eprobleem enkel begrepen kan worden indien vanuit verschillende gezichtspunten

- 2 pijlers: psychoanalyse (Freud) + historisch materialisme (Marx)

- Freud: mens als individu, menselijke psyche, seksualiteit

- Marx: mens als sociaal wezen, economische en sociale krachten

- gemeenschappelijk: * bestaande illusies doorbroken

* primaat van de rede over het gevoel

* ‘individuele mens’ is dezelfde mens

combinatie fenomenologisch onderzoek, joodse en christelijk traditie en marxisme

Blochs methode van ‘sporen zoeken’

- gaat uit van anekdoten, fait divers, media, chansons, gebeurtenissen, …

-> dingen en gewoonten die we ten onrechte als vanzelfsprekend aanvaarden

- hij zoekt sporen van een diepere werkelijkheid achter de oppervlakkige schijn

-> gealiëneerde situatie

- dagdromen en wensen die boven de werkelijkheid uitgaan brengen ons in contact met de utopie

Utopie

- abstracte utopieën: wereldvreemde, vrijblijvende fantasieën om te ontsnappen uit de werkelijkheid

- concrete utopieën: bereikbare wensdromen -> ontwikkeling mogelijk maken

-> gaat concrete utopieën van onze westerse bechraving onderzoeken

-> diepste kracht van onze sociale geschiedenis: hoop

Hoop

- is ‘verbeten’, blijft bestaan ondanks ontgoochelingen

- ‘militant optimisme’: enkel gerechtvaardigd indien ook effectief proberen aan onze toestand te

doen

 zo onderscheid Bloch 2 soorten godsdiensten

* traditionele godsdienst die de menselijke ellende verzacht, maar machtsstructuren niet aantast -> ‘reactionair’

* godsdienst die menselijke bevrijding tot opgave maakt, strijdt voor verbetert!

 Jezus = a-theïst’ , mens centraal , echte socialisme is diepchristelijk

Menselijke vrijheid

- alle menselijke vrijheiden zijn door de macht veroverd

- Alleen als we die vrijheid tot onze levensopgave maken, zullen we vrij kunnen worden

-> kunnen we niet alleen bereiken

-> besef dat we aan het einde staan van een traditie die zo oud is als de mensheid

- er is geen zekerheid dat we die vriheid zullen bereiken, maar zolang we er iets aan kunnen doen hebben we het recht niet die strijd op te geven

-> menselijke plicht om geen enkel onrecht in ons leven te dulden