Frederick Taylor was Amerikaanse machinebankwerker die opklom tot ploegbaas, die uit zijn frustrerende pogingen om productie ondergeschikten op te drijven, aantal lessen had getrokken.

Efficiëntie

• Iedere taak moest in zijn afzonderlijke bestanddelen worden uiteengelegd en ‘geoptimaliseerd’
• Er werd voor iedere arbeidstaak nagegaan wat de snelste werkwijze was, zodat meest efficiënte werkwijze overbleef
• Tenslotte arbeiders aangeleerd/verplicht om arbeidstaak op optimale manier uit te voeren.

Rationaliteit

• Taylor dacht dat hij alle partijen bevredigde, iedereen zou er wel bij varen
• Taylorisme lag in de lijn van logica van fabriek zelf, arbeiders moeten zich aanpassen aan een hen opgelegd werkritme

Aparte economische sfeer waarover Polanyi sprak kwam tot stand in handel.
Maar de echte verzelfstandiging van economisch systeem pas vanaf industriële revolutie, met komst van fabriek.

Arbeidsdiscipline

In fabriek gebruikt men energie en machines. Met stoommachine als energiebron wordt machinerie in werking gesteld.
 Productie wordt op heel andere manier georganiseerd dan daarvoor.
 Machine bepaalt werktempo!
 Arbeiders moeten zich aanpassen aan nieuwe werkritme

Om arbeiders in dit werkritme te dwingen; allerlei middelen

• Geldboetes
• Wetgeving
• Laag loon
  (zodat ze goed moesten werken om in onderhoud te kunnen voorzien)

‘Zuiver’ economisch handelen bestond niet in premoderne samenlevingen!

 economische motieven (Bv. winstmaximalisatie) werden sterk
getemperd door andere motieven

• Winsten of voorraden werden feestelijk verspild
• Op arbeid werd neergekeken
• Financiële transacties stonden in kwaad daglicht
• Middeleeuwen: uitlenen geld tegen interest = zware zonde!

Voorbeeld: Poolse aristocraten
 Economic Theory of the Feudal System van Witold Kula

• Wetten klassieke economie gelden daar niet
  Als prijs rogge steeg, daalde productie
  Als prijs daalde, steeg de productie
• Waren niet geïnteresseerd in toename winst, maar in stabiliteit van inkomen

Geleidelijke ontstaan van ‘vrije markt’ in Westen heeft dit veranderd:

• Er ontstond economische sfeer die sterk afgebakend was van samenleving
• Eerst in vorm van handelskapitalisme, later breidde economische sfeer zich uit tot productiesfeer
• Manufactuurkapitalisme (17^e-18^e eeuw) en later industrieel kapitalisme (19^e-20^e eeuw) ontstonden

Gevolgen:

• Doordat geen enkele samenleving kan bestaan zonder “materiële reproductie”, gingen alle andere domeinen van maatschappelijk leven afhangen van economisch systeem.
• Economie werd dominant

Onderscheidt andere samenlevingen  geïndustrialiseerde samenleving

= dominante positie economie in geïndustrialiseerde samenleving

The Great Transformation (Karl Polanyi)
Toonde aan dat in alle pre-industriële samenlevingen het economisch leven sterk verweven was met andere dimensies van het leven (religieuze, politieke, sociale).

 Er bestonden ingewikkelde sociale en politieke verhoudingen tussen
lijfeigene en heer, en deze speelden altijd een rol, ook tijdens
economische transacties.