• Niets ‘rationeels’ gezegd kan worden over bestaan god/zinvragen
• Dawkins/Dennet/Vermeersch/Philipse  stap te ver
  • Bouwen op bevindingen wetenschap  atheïsme verantwoorden
  • Niet zomaar neerleggen bij scheiding door NOMA-principe
  • Dawkins: bestaan of niet-bestaan god moet IN PRINCIPE vast te stellen zijn
  • Philipse (Atheïstisch manifest):
• Intelligent Design: wetenschap vanuit religie in vraag/aangevuld
• Process theology: bestaan van god moet toets rationele kunnen doorstaan

• ‘would-be gelovigen  vorm van ‘semantisch atheïsme’

• Woord ‘god’ + uitspraken over god
• Geen enkele beschrijvende inhoud
• Uitspraak ‘god bestaat’ = betekenisloos
• Alleen rituelen/praktijken/symbolisch taalgebruik
• Zonder geloofsovertuigingen  theologische zelfmoord

• Kan religie wel elke vorm van letterlijkheid bannen zonder aan essentie boodschap te raken?

Volgens Wittgesteiniaanse gedachte  ‘Bestaat God?’ ≠ legitieme vraag

■ Herman de Dijn & Gerard Bodifiée

• Wetenschap en godsdienst ≠ concurrenten
• Bestaan op zichzelf, zonder aanrakingspunten (wet: oorsprong bestaan/rel: bestemming)

■ NOMA-principe (niet-overlappende magisteria)van Stephen Jay Gould

• Magisterium = gebied waar 1 bepaalde leer geëigende middelen bezit voor zinvol discours en doen van uitspraken (plek voor dialoog/debat)
• Wetenschap en religie = niet-overlappende magisteria
  • 2 zinvolle perspectieven op de werkelijkheid
  • Elk eigen kracht + beperkingen  reikwijdte ingekaderd (wet: wat & hoe/rel: zingeving, moraal)
  • Onafhankelijk, verschillend, gelijke waarde, even groot belang
  • KUNNEN als afzonderlijke domeinen in 1 visie gecombineerd  vorm van ‘wijsheid’
• Ook terug te vinden bij Darwin + officiële teksten katholieke kerk
  • Reeds lang consensus tussen wetenschappers + religieuze leiders

Wittgenstein

• Tractatus

• Taal = onmachtig om over metafysische vragen iets te zeggen
• Zinvolle taaluitingen beperkingen zich tot wetenschapskwesties
• Bewust dat wetenschap heel wat onbesproken laat
• Maar geen mogelijkheid over zinvol over die zaken te spreken
• Verwerpt vorige rigide standpunt
• Taal kan op verschillende manieren zinvol gebruikt worden
• Elk taalspel heeft eigen regels qua betekenis
• ‘Meaning is use’ (betekenis hangt af van context)
• Misbruik van taal ALS vanuit ene taalspel andere bevraagt
• Radicaal verschillende betekeniscontexten  niet te vergelijken/reduceren

• Philosophische Untersuchungen

■ Impliciet wereldbeeld

• = referentiekader van waaruit mensen denken/spreken/handelen
  • Biedt geen oplossingen
  • Bepaalt hoe god, mens en wereld in beeld komen + hoe mens zich tot god, mens en wereld verhoudt
• = levensbeschouwing als impliciet referentiekader  ‘wereldbeeld’
• Geen rationele keuze  doorgegeven via cultuur & socialisering

■ Expliciet wereldbeeld

• = geheel van overtuigingen over hoe wereld in elkaar zit & tot stand gekomen
• Vrij grote, wetenschappelijk onderbouwde consensus in Westen
• Zelfde wereldbeeld = mogelijk andere levensbeschouwing
• Leo Apostel & Jan Van der Veken
  • Atheïst/priester  interdisciplinair wereldbeeldenproject
  • Streefden naar rationele constructie wereldbeeld
  • Tot een symbolisch representatiesysteem die al die wereldbeeldkennis samenvoegt tot totaalvisie belicht de werkelijkheid uit een bepaalde cultuur
• Expliciet referentiekader  combineren aspecten wereld + zinvol oriënteren in gefragmenteerde wereld met overdaad aan informatie

■ Expliciet  impliciet

• Godsdienst: veel meer dan enkel verzameling overtuigingen over wereld/mens

Zingevende interesse

• Expliciet: cognitieve & manipulatieve interesse