Bretton Woods (1944)

- Doel:

• ^§ Vrijhandel verzekeren
• ^§ Stabiliteit van munten verzekeren

- 1948: GATT-akkoord

• ^§ Basis voor de naoorlogse globale economie
• ^§ Barrières Þ
• ^§ Later World Trade Organisation (WTO)

- Wereldeconomie

• ^§ Centrum: VSA, W-Europa, Japan
• ^§ Geïntegreerd: Latijns-Amerika, Azië, Midden-Oosten, Australië, Afrika
• ^§ Niet: SU, Oost-Europa

Goud-Dollar standaard

- Goudstandaard (gelinkt met Pound Sterling) was afgeschaft tijdens het interbellum

- 1958: °Goud-Dollar standaard

• ^§ Moeilijke totstandkoming
• ^§ Bepaalde hoeveelheid goud wordt gelijkgesteld aan de dollar
• ^§ Zorgt voor muntstabiliteit
• ^§  1971 (door onstabiliteit van de dollar tijdens de Vietnam oorlog)

 vervangen door een systeem van wisselkoersen

- 1945: ° Internationaal Monetair Fonds (IMF)

• ^§ Korte termijn: leningen aan overheden om muntdevaluaties te voorkomen

- 1945: ° Wereldbank

• ^§ Lange termijn: leningen voor economische ontwikkeling

Van een Europese markt naar een Europese Gemeenschap

- 1949: ° Raad van Europa

• ^§ Oorspronkelijk doel: wetgevend orgaan voor Europa
• ^§ Later doel: Vrede garanderen
• ^§ Werd nooit een belangrijk politiek lichaam
• ^§ ° Verdrag van de rechten van de mens

 leidt tot ° Europese Hof voor de Bescherming van de Mensenrechten

- 1948: °Benelux

• ^§ Douane-unie

- 1952: ° Europese Gemeenschap voor Kolen en Staal (EGKS)

• ^§ Frankrijk, Bondsrepubliek Duitsland, Italië, België, Nederland, Luxemburg
• ^§ Supranationaal orgaan voor kolen- en staalindustrie
• ^§ Opgericht door Monnet (Frankrijk)

- 1957: Verdrag van Rome

• ^§ Frankrijk, Bondsrepubliek Duitsland, Italië, België, Nederland, Luxemburg
• ^§ ° Europese Economische Gemeenschap (EEG)

 economische unie, vrijhandel zonder handelsgrenzen

• ^§ ° Euratom

 non-militair nucleair onderzoek gebundeld

- 1967: ° Europese Gemeenschap (evolutie van EEG)

• ^§ ° Europese Commissie en Europees Parlement
• ^§ Leden per politieke fractie (niet per land)
• ^§ Maar finale beslissingen blijven bij de raad van ministers (vetorecht)

- GB wil in 1963 toetreden

• ^§ De Gaulle gebruikt zijn veto
• ^§ 1969: nu pas kan GB toetreden (na aftreden De Gaulle)

Vervolg:

- 1992: Verdrag van Maastricht

• ^§ ° Europese Unie
• ^§ EEG, Euratom, EGKS vormen nu Europese Unie

- 1999: Invoering Euro

- Geografische uitbreiding na het vallen van het Ijzeren Gordijn

- Vandaag:

• ^§ 27 landen
• ^§ Belangrijkste economie in de wereld

- Heel West-Europa herstelt en verruimt parlementaire democratieën

• ^§ Uitgezonderd Spanje en Portugal

GB

- Winston Churchill wordt niet herverkozen

- Labour komt aan de macht (premier: Clement Attlee)

- Nationalisering van delen van de economie

• ^§ Banksector, mijnen, …
• ^§ Vrij markt blijft wel bestaan! (mixed economy)

- Consolidatie van de welvaartsstaat (verzekeringen, …)

- 1951: conservatives terug aan de macht

- Voeren een privatisering door (vs nationalisering)

• ^§ Maar geen afschaffing van de welvaartsstaat

- De Britse economie groeit trager dan de andere West-Europese economieën

• ^§ Arbeiders zijn misnoegd

 climax na de oliecrisis

- Ierland

• ^§ Katholieke minderheid in Noord-Ierland wil annexatie door Ierse Republiek
• ^§ Burgeroorlog in 1969

Frankrijk (4^e en 5^e republiek)

- Charles De Gaulle komt wordt president na WOII

• ^§ Was het symbool van verzet tegen het Vichy-regime

- ° 4^e Franse Republiek

• ^§ Nieuwe grondwet
• ^§ Verschilde niet veel van de 3^e
• ^§ Sterke wetgevende macht (parlement)
• ^§ Zwakke uitvoerende macht (president)

- De Gaulle was hier niet blij mee

• ^§ Trekt zich terug in december 1946

- De regering is instabiel van 1946 – 1958

- Nationalisering van delen van de economie (cf. GB)

• ^§ Ook een mixed economy (privaat + staat)

- Sterke economische groei

- Dekolonisatiebewegingen

• ^§ 1946 – 1954: oorlog @ Indochina

 Frankrijk verliest

• ^§ 1956 – 1962: oorlog @ Algerije

 brengt Frankrijk op de rand van een burgeroorlog

 kosten Ý, politieke moraal Þ, nationaal geloof Þ

• ^§ Frankrijk komt op de rand van een burgeroorlog

- De Gaulle als deus ex machina

• ^§ Wordt in 1958 verkozen tot premier
• ^§ Speciale bevoegdheden

 hij moet een nieuwe grondwet opstellen

- ° 5^e Franse Republiek

• ^§ De grondwet van De Gaulle geeft de president veel meer macht
• ^§ Hoogste macht in de republiek

- De politieke stabiliteit werd zo hersteld

- De Gaulle laat alle kolonies onafhankelijk worden

- Frankrijk wordt een industriële grootmacht

- Tegenwind tegen De Gaulle’s autoritaire bewind

• ^§ Mei ’68: opstanden van studenten en stakingen van arbeiders
• ^§ Maar hij wordt electoraal sterk herverkozen (door campagne vs SU)

- Er was wel een nood aan hervormingen

• ^§ 1969: De Gaulle laat een referendum opstellen voor zichzelf en zijn hervormingsideeën
• ^§ Verliest nipt
• ^§ Trekt zich terug uit de politiek

De Bondsrepubliek Duitsland (Westen)

- De 4 geallieerden organiseren na WOII de Neurenberg-processen

• ^§ Veroordelen van nazi’s, nazi-organisaties
• ^§ “Denazificatie” wordt doorgevoerd

- Centraal onderdeel van de Koude Oorlog

- Bondsrepubliek Duitsland

• ^§ Bloeiende parlementaire democratie
• ^§ Pro kapitalistische, competitieve economie
• ^§ Decentralisatie

 De president heeft een ceremoniële functie

• ^§ Bundestag (parlement) heeft de macht in handen

 met een Kanselier aan het hoofd

- CDU (Christendemocraten) heeft de macht van 1949 – 1969

• ^§ Konrad Adenauer (partijleider)
• ^§ 1949: Adenauer wordt kanselier

- Hij integreert de Bondsrepubliek in de Westerse structuren

• ^§ Politiek, economisch en militair
• ^§ Economische heropleving & lidmaatschap NAVO

- 1965: Coalitieregering CDU + Sociaaldemocraten + liberalen

• ^§ Willy Brandt als minister van Buitenlandse Zaken
• ^§ Voert een “ontspanningspolitiek”

 = “detente” = beteren van de contacten tussen oost en west

- 1969: Brandt wordt kanselier

• ^§ Officiële erkenning DDR

Italië

- 1943: val van Mussolini

• ^§ Vanaf dan herstellen de partijen zich

- Na WOII: ° Italiaanse Republiek

• ^§ Ceremoniële president, sterk parlement

- Christendemocraten hebben de macht vanaf 1946

• ^§ Alcide De Gasperi (leider, premier)

- Sterke economische heropleving

• ^§ Maar zuiden blijft (tot vandaag) arm

- Communisten worden uitgesloten uit de regering

• ^§ Door opstanden door hen georganiseerd in 1947
• ^§ Door VSA die de Christendemocraten steunt

- 1960’s: communisme wint aanhangers

• ^§ ° “Eurocommunisme”: een communisme dat anders is dan de SU
• ^§ Vele grote steden worden door communisten bestuurd
• ^§ Nooit nationale macht door tegenwerking van de Christendemocraten

- Niet echt politiek stabiel

• ^§ Transformismo (politici die veranderen van overtuiging)
• ^§ Maffia

DUS EUROPA

- Snel economisch herstel

- ° Welvaartssamenlevingen

Het Marshallplan en Europees economische herstel

- VSA als grootste economische macht

• ^§ Was dat al, maar sterk versterkt @ WOII
• ^§ 2/3 van de mondiale industriële productie in handen

- Belang herstel Europa in context van de Koude Oorlog

• ^§ Bvb: economische malaise zal communisme aantrekken en bevorderen

- 1947: Marshallplan

• ^§ Door George Marshall (Amerikaanse minister van buitenlandse zaken)
• ^§ Herstelprogramma voor Europa
• ^§ Voorgesteld als “humanitair” en niet “politiek”

 ook de SU en Oost-Europa wordt het aangeboden

 SU weigert en dwingt Oost-Europa te weigeren

• ^§ Werkt enorm snel en efficiënt

 West-Europa wordt snel heropgebouwd

- Goed voor VSA

• ^§ Economisch (wereldmarkt hersteld)
• ^§ Humanitaire drang bevredigd
• ^§ Communistische neigingen in West-Europa de kop ingedrukt

Economische groei in West-Europa

- Enorme economische boom

• ^§ Spectaculaire groeivoeten
• ^§ Silver 50’s & golden 60’s
• ^§ Kapitalistische, competitieve vrije markt

- Nood aan organisatie

• ^§ Overheden voeren Keynesiaanse politiek

- Blijvende economische groei zorgt voor arbeiderstekort

• ^§ Massale immigratie van “gastarbeiders”

 zorgt voor spanningen vanaf dat het economisch iets minder gaat

- Opkomst/consolidatie van de welvaartsstaat

• ^§ Overheden zetten zich in voor de sociale welvaart

- Duitsers annexeren westen van Polen

• ^§ Polen uit Duitsland naar west-Polen

- Russen annexeren oosten van Polen en Baltische staten

• ^§ 2 miljoen polen uit Oost-Polen naar Siberië gedeporteerd
• ^§ Vervangen door Russen en Oekraïners

- Vele Duitsers uit Baltische staten terug naar Duitsland

Na WOII:

- Polen verschuift na Yalta en Potsdam 200km westwaarts

- Duitsers uit Oost-Europa trekken naar Duitsland

- Polen trekken naar het nieuwe “poolse” deel in het Westen

- Polen uit Oekraïne trekken naar Polen

- Oekraïners en andere niet-Russische minderheden gedeporteerd naar Siberië

- DUS:

• ^§ Duitsers van Oost-Europa naar Duitsland
• ^§ Polen en Russen trekken westwaarts

Het Atlantische bondgenootschap

- 1949: °NAVO (Noord-Atlantische Vredesorganisatie)

• ^§ Militaire regelingen voor VSA en West-Europa
• ^§ Een aanval op een land betekent een aanval op alle landen
• ^§ Westers schild tegen de SU

- Truman Doctrine, Marshall-plan (cf. infra) en NAVO

• ^§ Westerse reactie tegen een potentiële Sovjet-expansie

- Werd door de SU als “aanvallend” beschouwd

- SU reageert

• ^§ 1949: ° Comecon (Raad voor wederkerige economische hulp) (tegenhanger Marshall-plan)
• ^§ 1955: ° Warschaupact (tegenhanger NAVO)

- Tegen 1950: rust @ Europa

• ^§ SU had afgezien van hun claim op Turkije
• ^§ Joegoslavië had zich gescheiden van de SU (uit de Cominform)
• ^§ Griekenland was gestabiliseerd (royalisten/nationalisten waren “gewonnen”)
• ^§ De blokkade van Berlijn was opgehoffen

- Europa was wel verder verdeeld in Oost en West

• ^§ Europa (O en W)
• ^§ Duitsland (O en W)
• ^§ Berlijn (O en W)

Herstel van Japan

- Japan wordt bezet door de VSA (1945 – 1952) (olv generaal MacArthur)

- Politiek

• ^§ Keizer blijft maar krijgt enkel ceremoniële functie
• ^§ Nieuwe grondwet
• ^§ Parlementaire regering

- Militair

• ^§ Beperkt
• ^§ Geld dat vroeger voor het leger werd gebruikt -> nu in industriële investeringen

- Economisch

• ^§ Moet herstelbetalingen betalen aan Aziatische staten die geleden hadden onder Japanse aanvallen
• ^§ Snel herstel

 hulp van VSA

• ^§ Weinig arbeiders

 daardoor snelle en grootschalige mechanisering

 pionier in geavanceerde technologie

• ^§ 1950: zo goed als hersteld, grote economische kracht

- SU ziet de bezetting door de VSA als een bedreiging (perceptie)

Insluiting in Azië: de Koreaanse oorlog

- Korea zou onafhankelijk worden na WOII (afspraak VSA en SU)

• ^§ Sinds 1910 onder Japanse macht

- Maar in 1945: regeling

• ^§ SU mag tijdelijk het noorden bezetten
• ^§ VSA tijdelijk het zuiden

- Noord-Korea

• ^§ Satellietstaat van de SU
• ^§ Communistisch leider: Kim Il Sung
• ^§ Sterke militaire macht wordt uitgebouwd

- Zuid-Korea

• ^§ Financiële en militaire steun van de VSA (invloedssfeer VSA)

- 1947: verkiezingen in Zuid-Korea

• ^§ Anticommunistisch regime (olv president Syngman Rhee)

 Autocraat! (anticommunisme is niet per se democratie)

• ^§ Troepen van de VSA gaan weg
• ^§ Economische en militaire steun blijft

- SU trekt weg uit Noord-Korea

• ^§ Laat een communistische staat achter met een sterk leger

- Situatie in Azië in 1950

• ^§ Japan hersteld en aan de kant van VSA
• ^§ China in 1949: Communistisch! (Chinese Volksrepubliek olv Mao Zedong)

 1950: sluit akkoord met SU (defensieve doeleinden)

 SU ijvert om de Volksrepubliek in de VN op te nemen ipv Nationalistisch China

 Lukt niet

 SU boycot de Veiligheidsraad hierom

- Juni 1950: Noord-Korea valt Zuid-Korea binnen

• ^§ Onverwacht door zowel VSA als SU

 SU wist niets, dus de CIA die er spioneerde ook niet

• ^§ Noord-Korea was tegen de verwestering van Zuid-Korea
• ^§ VN Veiligheidsraad veroordeelt de inval + militaire tussenkomst

 de SU boycotte de raad, dus kon veto niet gebruiken (cf. supra)

• ^§ De SU steunt Noord-Korea militair

- De VSA dacht dat de inval van Noord-Korea door de SU was opgezet (perceptie)

• ^§ SU moest worden tegengehouden
• ^§ De “VN” intervenieert (vooral VSA) (olv MacArthur)

- Eerste fase (tot Chinese tussenkomst)

• ^§ VN-troepen verliezen veel gebied, tot bijna het uiterste zuiden
• ^§ September 1950: MacArthur valt Korea binnen via het westen
• ^§ Wint terrein tot over 38^e breedtegraad en zelfs tot aan grens van China

- Tweede fase (tot terugroeping vrede in 1951)

• ^§ Mao reageert en stuurt een “vrijwilligersleger”
• ^§ Drijven de VN-troepen terug tot onder de 38^e breedtegraad

- De strijdlijn blijft heen een weer schommelen

- MacArthur dwingt Chinese en Noord-Koreaanse troepen zich terug te trekken

- Vredesonderhandelingen en staakt-het-vuren vanaf 1951

- 1953: wapenstilstand

- Noord-Korea

• ^§ Communistische dictatuur

- Zuid-Korea

• ^§ Kapitalistische economie

- Gevolgen van de Koreaanse oorlog

• ^§ 3 à 4 miljoen doden (vooral Koreanen)
• ^§ VSA dringt aan op herbewapening van Duitsland

 1955: Bondsrepubliek Duitsland (Westen) komt bij de NAVO

• ^§ Containment politek van Truman blijkt te werken
• ^§ Versnelde vrede met Japan (1951), niet door SU getekend

- Dus de twee grote verliezers van WOII (Duitsland en Japan) waren opnieuw machtig!