 1550: agrarische sector nog de grootste bron van tewerkstelling en activiteit op het platteland

• 90% vd huishoudens waren afhankelijk vd landbouw
• arbeidsorganisatie verschilde van de steden:
  • huisnijverheid ipv corporaties
• expansie vd nijverheid in Noordwest-Europa vooral dankzij
  • actieve overheidspolitiek vanaf 17^e E
  • stijging vraag naar consumptiegoederen vanaf 18^e E

 grote onderlinge verschillen tussen de Europese regio’s

 producenten bezaten zelf het grootste deel vh land:

• gronden oorspronkelijk van adel, Kerk, hogere ambtenaren en stedelijke handelaars
• gebruikers konden in ruil voor een jaarlijkse vergoeding (= cijns) vrijwel volledig onafhankelijk over de grond beschikken

 verdelen over erfgenamen, hypothekeren, verkopen, verpachten..

• ook veel gronden in pacht uitgebaat
• pachters zowel sociaaleconomisch als politiek belangrijke rol
  • politieke vertegenwoordigers
• in regio’s met hoge urbanisatie waren ook stedelingen eigenaar vd gronden
• echter: pachtprijzen stegen sneller dan de landbouwopbrengsten  veel winst ging dan ook naar de stedelingen
• Zuidelijk Europa: mezzadria of métayage

 overeenkomst eigenaar-pachter waarbij ook een deel vd bewerkingsmiddelen ter beschikking worden gesteld in ruil voor een deel vd productie

 dit systeem remde echter de economische groei vh platteland

 meeste West-Europese landen werkten begin VMT nog met het drieslagstelsel

• maar 2 keer geoogst op 3 jaar
• resultaten waren beperkt en niet voldoende om de groeiende bevolking te voeden

 grote afhankelijkheid van menselijke en dierlijke energie

 laat 16^e –vroeg 17^e E: nieuwe landbouwtechnieken in Nederlanden en Engeland

• navruchten zoals klaver en rapen in teeltplan

 groei mest- en zuivelproductie

• nieuw rotatiesysteem: ook uitputtende gewassen zoals vlas voor linnen (rest in HB)

 zwakke fysieke toestand van vroegmoderne bevolking oa merkbaar aan grote aantal handicaps en kleine lichaamsgestalte

 levensverwachting bij geboorte: 25 tot 35 jaar ( 20 % zuigelingen sterft voor 1^e levensjaar)

• slechts ½ van iedere generatie bereikte volwassen leeftijd
• besmettelijke ziekten door primitieve watervoorziening, gebrekkige afvoer fecaliën en geringe lichaamshygiëne + chronische ondervoeding en minderwaardig voedsel vb. Tyfus en dysenterie
• grootschalige vitaminetekorten
• groot infectiegevaar omwille van hoge bevolkingsdichtheid en gebrekkige hygiëne in steden
• sterftecijfer verschilde van jaar tot jaar, maar was het ergst in geval van epidemieën, hongersnoden en oorlogen en zeker als deze samenvielen

 tijdens 2^e helft 18^E E komen sterftepieken steeds minder voor

• schaarste en hongersnoden reeds zeldzamer vanaf 1750
• einde vd vele moorddadige epidemieën
• minder oorlogsgeweld
• geleidelijke afname vd gewone sterfte
• Thomas Mc Keown: stijging vd welvaart en dus de kwaliteit vh voedsel

 koopkracht daalde met het sterftecijfer: geen verband met voeding

• centrale overheid ging gezondsheidsaangelegenheden regelen + werkte vanaf 19^e E aan het hygiënisch bewustzijn op structurele wijze en met meer financiële middelen

 consumptiepatroon in pre-industriële samenleving gericht op verwerven van voldoende voedsel om te overleven

• arbeidersbudget werd voor 70% gespendeerd aan voeding
• weinig aandacht voor decoratie of individualisering in arbeidersmilieus

 trading down: overschakelen op goedkopere (doch minderwaardige) middelen vb. Van tarwebrood op roggebrood

 doorsneedieet werd bepaald door geografische, klimatologische en financiële omstandigheden + agrarische specialisatie en commerciële netwerken

 leningen en consumptiekrediet:

• vb joden en Lombarden
• kredietverstrekking door particulieren werd van overheidswege verhinderd om woeker (christelijke zonde) tegen te gaan
• oprichting van pandjeshuizen
• Bergen van Barmhartigheid van Wenceslas Cobergher, financier en hofarchitect van aartshertogen Albrecht en Isabella
• Mogelijkheid van geld te lenen was buffer tegen armoede

 verschuiving vh consumptiepatroon vanaf midden 17^E E

• Consumptierevolutie: materiële cultuur onderging fundamentele verandering
• Nieuwe producten en goederen in huishoudens
• Luxegoederen:
  • koffie, thee, chocolade
  • spiegels, schilderijen, meubels
  • lichter linnen en katoen ipv wollen stoffen
• wijzigingen deden zich eerst voor in de steden
• inrichting van een woning volledig anders in 1800 tussen 1500
• evolutie naar goedkopere, brozere producten van mindere kwaliteit
• populuxe goederen vnl. In rijke bovenlaag en middengroepen
• paradox : daling koopkracht ?
  • herschikking vd arbeid in huishoudens
  • ook vrouwen- en kinderarbeid
  • veel huishoudtaken werden uitbesteed
• vraag naar nieuwe goederen had grote gevolgen op vlak van distributie- en verkoopspraktijken
  • aantal winkels en markten stijgt + leurhandel wint aan belang
  • eerste vormen van reclame
  • winkelen wordt een sociaal evenement