synthese: verstehende methode (Dilthey) & waardebetrokken analyse (Rickert)

- methodologie van het ideaaltype

Cultuuruitingen behoren tot de sfeer van de niet-zintuiglijke waarneming.

Onderscheid tussen natuurwetenschappen en cultuurwetenschappen is epistemologisch

(verschil in de manier van kennen) i.p.v. ontologisch (verschil in manier van zijn).

Beide wetenschappen hebben andere kijk op de werkelijkheid.

- Natuurwetenschap gaat op zoek naar een algemene, voor eeuwig, geldende wetmatigheden; zoeken naar het eenmalige, onherhaalbare.

- Natuurwetenschappen generaliseren, cultuurwetenschappen individualiseren.

kritiek Zijderveld

In feite verzamelen ook cultuurwetenschappen gegeneraliseerde kennis, maar van een andere aard

 Het zijn geen ahistorische wetmatigheden maar tijd- en plaatsgebonden typeringen. bv. “punk” brengt men in verband met een heleboel andere cultuuruitingen, plaatst men in een ruimer kader en krijgt op die manier betekenis

Cultuurwetenschapper poogt complexe betekenisvolle verbanden te leggen.

Hoe kan de onderzoeker vermijden dat de verbanden die hij legt niet lukraak zijn?

-Rickert: Waardentheorie: menselijk handelen wordt gestructureerd door basiswaarden

-telkens nagaan welke basiswaarden binnen het onderzochte domein aan het werk zijn

= waardebetrokken analyse: een analyse die de in de werkelijkheid werkzame waarden aan het licht brengt, de onderzoeker laat zien hoe waarden de realiteit omvormen doordat ze “in werkelijkheid worden omgezet”

- De cultuur is een geestelijke wereld (culturele elementen hebben wel een materiële vorm, maar enkel omdat zij betekenis hebben behoren ze tot de wereld v/d cultuur)

- De wereld van de cultuur is dus enkel toegankelijk voor de geest

=> de cultuurwetenschapper moet zich oefenen in het verstaan i.p.v. het waarnemen

- Voorgeschiedenis

- hoe geschreven teksten correct interpreteren?  filosofische aangelegenheid

de antieken (filosofisch) -> grammaticale regels, stijl van de auteur,…: betekenis van elementen is afhankelijk van de context

- Schleiermacher: filosofische verheldering moet worden aangevuld met een psychologie  verplaatsen in de geest van de auteur, het werk als het ware opnieuw voortbrengen (lezer en auteur hebben de “algemene menselijke natuur” gemeen)

Wat de geest zelf heeft voortgebracht, kan de geest het best verstaan.

- Deze idee werd overgenomen door Dilthey en uitgebreid

=>ook alle andere culturele scheppingen zijn “duurzaam gefixeerde levensuitingen”

- Een goed begrip is maar mogelijk als de kijker doordringt tot het “innerlijke leven” dat eraan ten grondslag ligt

=> culturele uiting verstaan = in de geest mee opnieuw in het leven roepen

 Voorwaarde voor het verstaan van culturele uitingen = het feit dat auteur en vertolker in dezelfde geestelijke wereld leven, binnen een zelfde betekenishorizon. Verstaan is altijd gebaseerd op mee (be) leven, zich inleven.

We zijn gevoelig voor wat een ander doet; maakt mens tot mens.

Bv. Inleven in een film op verschillende niveaus

- met personage (naïef)

- met regisseur of tekstschrijver

MAAR: Er zijn grenzen aan het (wederzijds) begrip, voor zover men buiten elkaars culturele horizon leeft en we hebben niet de capaciteit om alles nog eens over te doen want we zitten allemaal in een bepaald cultureel kader (Gadamer).

Zijderveld, Sociologie als cultuurwetenschap

Gemeten aan de natuurwetenschappelijke eisen en vereisten blijft de cultuursociologie in dit

opzicht speculatief en wetenschappelijk onbetrouwbaar.

- er is geen afgebakende methode MAAR er is ook geen alternatief

- er is geen exacte methode MAAR er is nood aan een manier om andere culturen te begrijpen

Hij geeft een filosofische rechtvaardiging van het feit dat er niet zoiets bestaat als de

cultuursociologische methode, en ook niet kan bestaan.

-wie cultuur bestudeert, begrijpt niets van het aan de gang zijnde culturele proces als hij niet tracht om dit vormgevingsproces te vatten als een samenhangend, zinvol geheel

-hij spoort de betekenissamenhangen op van de onderzochte culturele elementen (wat men onderzoekt wordt als zinvol gedrag begrepen)

-doel onderzoeker = substantieel, rationeel begrip van onderzochte werkelijkheid (“zin” vatten)