Opkomst van Adolf Hitler

- Hitler wordt na WOI lid en leider van de Duitse Arbeiderspartij

- 1920: omgevormd tot Nationaal Socialistische Duitse Arbeiderspartij (NSDAP)

• ^§ Radicalisering

- Problemen van de Weimar Republiek

• ^§ Verdrag van Versailles

 herstelbetalingen, …

• ^§ ° gewapende antirepublikeinse bewegingen

 Stormabteilung (SA) (of bruinhemden) olv Nazi’s (vgl: zwarthemden)

- 1923: Frankrijk bezet het Ruhrgebied (in de context van herstelbetalingen)

• ^§ Hitler stak de schuld op de Weimar Republiek
• ^§ Had er veel volgelingen in

- Hitlerputsch (= Bierkellerputsch)

• ^§ Gesteund door SA
• ^§ Fail: Hitler gearresteerd en veroordeeld (gevangenisstraf)

- Komt snel vrij

- De VSA steunen Duitsland financiëel

• ^§ Economisch gaat het goed
• ^§ NSDAP verliest aan belang (en electoraat)

- Crisis van ‘29

• ^§ Duitsland héél zwaar getroffen
• ^§ Velen verloren hun geloof in het economische systeem
• ^§ Communisme Þ
• ^§ Vele Duitsers zien de crisis als een gevolg van de slechte behandeling @ de vredesverdragen

- Democratie was nieuw in Duitsland

• ^§ Werd al snel on-duits genoemd
• ^§ Hitler maakt hiervan gebruik (Propaganda)

- Propaganda

• ^§ De duitsers moesten op zichzelf leven
• ^§ VS marxisme, bolsjewisme, communisme en socialisme
• ^§ VS joden

- Anti-semitisme

• ^§ Zowel van links (vs kapitalistische joden) als van rechts (vs revolutionaire joden)
• ^§ Hitler gebruikt jodenhaat: vindt steun bij het gros van de bevolking

- NSDAP

• ^§ Grootste partij sinds 1932
• ^§ Gesteund door conservatieven, nationalisten en antirepublikeinen
• ^§ Vooral financieel: ° Nazi-fondsen

- 1933: Hitler wordt kanselier van de Duitse Republiek

• ^§ + andere functies ingevuld door nationalisten

- Hitler wou enkel met de Nazi’s regeren

• ^§ Nieuwe verkiezingen
• ^§ Net voor de verkiezingen brandt de Reichstag af
• ^§ Hitler geeft de communisten de schuld

- Communisten worden uit de Reichstag gezet

- Hitler wordt verkozen tot dictator in de Reichstag (waaruit elke oppositie dus bijna weg was)

De Nazi-staat (totalitarisme)

- “Derde Rijk” (na Heilig Roomse Rijk en Bismarck’s Tweede Rijk)

- Hitler als Führer (= leider)

- Beschouwt joden, democratie, parlementarisme, liberalisme, communisme als niet Duits

• ^§ Dit was “joods”

- Pseudowetenschappelijke raciale theorie (superioriteit van het Arisch “ras”)

• ^§ 1935: Wet van Nürenberg (jood als paria, wettelijk kader voor het wegpesten van joden)

- 1938: Kristalnacht (geweld vs joden)

• ^§ SA vs joodse bezittingen
• ^§ 30.000 joden naar concentratiekampen gestuurd

- Joden vluchten

• ^§ Maar nergens in Europa en de VSA welkom

- 1934: “Nacht van de Lange Messen”

• ^§ Cf. Stalin: interne opkuis binnen de partij

- Gestapo: politieke politie

- Religie werd gecontroleerd (geen kritiek tegen regime mogelijk)

• ^§ Cf. Mussolini

- Vakbonden werden ook “gecoördineerd”: vervangen door Nationaal Arbeidsfront

- Herbewapeningsprogramma

• ^§ Werkloosheid Þ

- 1936: Vierjarenplan (industrie en economie)

• ^§ Cf. Stalin
• ^§ Hitler zorgt ervoor dat hij niet botst met andere economische krachten

- Wat via onderhandelingen niet ging moest via oorlog gebeuren

Totalitarisme: oorsprong en gevolgen

- Term: alles controleren

- Eerst: Bolsjewistische revolutie + SU

- Mussolini

• ^§ Niet helemaal
• ^§ De kerk bleef bestaan
• ^§ Senaat bleef bestaan
• ^§ Koning behield voorrechten

- Verschil SU – Nazisme

• ^§ SU was (in theorie) tijdelijk
• ^§ SU was (in theorie) niet nationalistisch (cf wereldwijde revolutie)
• ^§ SU was (in theorie) iets vrijer voor het individu
• ^§ SU was (in theorie) tegen racisme (kind Frankrijk revolutie)
• ^§ SU was (in theorie) niet pro oorlog

- Maar de facto

• ^§ SU gebruikt ook geweld (cf. tegen Polen)
• ^§ SU blijft duren (permanente dictatuur)

- Totalitarisme gegroeid

• ^§ WOI als katalysator
• ^§ De staten werden sterker vanaf de Middeleeuwen

- Propaganda

• ^§ Historisch nationalisme
• ^§ Persvrijheid 
• ^§ Onderwijs werd door de staat bestuurd

- Racisme

• ^§ Vooral Nazi-Duitsland (ook Italië)
• ^§ Anti-semitisme

 niet per se uit christelijke motieven

 gesteund door propaganda

- Andere landen als zondebok (schuld malaise, …)

• ^§ Oorlog als oplossing voor sociale problemen

- (tolereren van) geweld

• ^§ Grootste verschil met democratie
• ^§ Privélegers

De verspreiding van de dictatuur

- ‘30s

- Democratieën waren in de minderheid (11/27 landen in Europa)

- Andere landen: vooral rechts-conservatieve regimes

• ^§ Anti-communistisch

- Hitler deelt de wereld op

• ^§ Landen die kolonies hebben (GB, Frankrijk, België)
• ^§ Landen die nood aan kolonies hebben: Lebensraum nodig

Noties

- Dictatuur

• ^§ Oud historisch fenomeen
• ^§ Tijdelijk in noodgevallen

- Totalitarisme

• ^§ Nieuw (na WOI)
• ^§ Niet enkel politiek, ook een theorie over mens en leven
• ^§ Permanente vorm (niet tijdelijk)

Mussolini en de Fascistische staatsgreep

- Na WOI verdwijnt de democratie

• ^§ Raar want Italië stond aan de zijde van de overwinnaars
• ^§ Maar was in de oorlog gelokt met grote beloften ivm gebiedsuitbreiding
• ^§ Teleurgesteld op de vredesverdragen van Parijs

- Mussolini

• ^§ Was eerst socialist
• ^§ Tijdens de oorlog wordt hij nationalistisch
• ^§ Streefde voor het herstel van het Italia Irredenta (= het niet teruggewonnen deel waar Italianen leven (vooral in Oostenrijk))

- Fascio di combattimento

• ^§ 1919: ° door Mussolini
• ^§ Frustraties na vredesverdragen van Parijs

 slechts een klein stuk van de beloofde expansie gekregen

 oa geen mandaatgebieden die van Turkije of Duitsland waren geweest

- Na-oorlogse depressie

• ^§ Werkloosheid Ý
• ^§ Sociale onrust Ý
• ^§ Stakingen Ý

 afgekeurd door gematigde socialisten

 gesteund door communisten (3^e Internationale)

- Fascisten

• ^§ VS communisten en stakers
• ^§ Zogezegd om onrust te vermijden
• ^§ Maar ze zijn zelf een factor van onrust

- Overheid

• ^§ Doet weinig aan het optreden van de fascisten
• ^§ Respect voor de parlementaire democratie Þ

- 1919: socialisten en christelijk socialisten verkozen

- 1921: “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “ “

- Fascisten waren bij deze verkiezingen nog niet machtig in parlementaire zin

• ^§ Hun macht groeide vooral buiten het systeem

- Mussolini besluit opportunistisch pro wetgeving, orde en bezit

• ^§ De welgestelde klasse gaf hem veel (financiële) steun

- Fascisten VS socialisten, christelijk socialisten, communisten

• ^§ Intimidatie-technieken

 moord, bedreigingen, castorolie, fysiek geweld

- 1922: Mars op Rome

• ^§ Zwarthemden van Mussolini dreigen met een coup
• ^§ De liberaal-democratische coalitie was tevreden dat de linkse zijde verdrongen werd

 maar niet akkoord met de manier waarop (maar hier: het doel heiligt de middelen?)

• ^§ Ze willen een krijswet inschakelen (het leger neemt de macht tijdelijk over)
• ^§ De koning weigert dit
• ^§ Het kabinet treedt af en Mussolini wordt premier met speciale bevoegdheden

- Mussolini duidelijk als machtigste man

- Elke vorm van oppositie wordt onmogelijk gemaakt

- Uit protest trekken linkse en centrale partijen zich terug uit het parlement

• ^§ Miscalculatie: Mussolini kan nu zijn dictatuur vestigen
• ^§ Schaft alle politieke partijen af, behalve zijn fascistische

De Fascistische staat

- Fascisme als een alternatief voor democratie

• ^§ Mussolini pleit voor actie onder één leider (duce)
• ^§ Tegen liberalisme, vrijhandel (laissez-faire), kapitalisme, marxisme, socialisme
• ^§ Voor nationale solidariteit, staats- en economisch beleid onder één leider

- Italiaans corporatisme

• ^§ Anders dan voorgaande corporatistische systemen (links en rechts)
• ^§ De staat beïnvloed de economie door corporaties (corporaties als instrument)
• ^§ De economie wordt ingedeeld in 22 sectoren
• ^§ Deze sectoren worden door de staat ingevuld (lonen, prijzen, werkomstandigheden)
• ^§ Rol van de overheid is belangrijk

 cf. afschaffing van het parlement en ° Corporatieve kamer

• ^§ Doel: verdwijnen van klassenconflicten

 gebeurt: verbieden van stakingen, afschaffing van (onafhankelijke) vakbonden

- Depressie

• ^§ Sociale extremen blijven bestaan (arm/rijk)
• ^§ Geen grote economische successen

- Desondanks toch een Italiaans superioriteitsgevoel Ý

• ^§ Mussolini versterkt dit door militarisme en imperialisme

- Fascisme vond aanhang in sommige delen van Europa

• ^§ Vooral bij de rijkeren (angst voor Bolsjewisme)