Menu

De Portugese weg naar Indië vroegmoderne tijd

Chronologie van het Portugese kolonisatieproces op de weg naar Indië

  • Portugese kroon deed veel moeute om de zeeroute rond Afrika te openen (vb. Hendrik de Zeevaarder)
    • 1415: Ceuta
    • 1419: Madeira
    • 1431: de Azoren
  • 1434: omzeilen van Kaap Bojador (gold als grens vd bevaarbare oceaan)
  • ontwikkeling van een nieuw scheepstype: karveel

å driemaster waarop zowel het driehoekig zeil als het vierkante zeil aanwezig zijn

å kan tegen de wind in laveren (terugkeer!)

  • winstgevende handel op West-Afrikaanse kust (Guinea !)

å slaven, goud, ivoor

  • 1483: passeren van de Kongomonding
  • 1488: Bartolomeo Dias bereikt het uiterste Zuidpunt van Afrika
  • 1497-1498: Vasco Da Gama brengt verbinding tussen Portugal en Indië tot stand
  • vanaf Malindi (Afrikaanse oostkunst) geassisteerd door Arabische stuurman
  • mei 1498: aankomst in Calicut
  • in de volgende jaren wordt de Indische Oceaan een Portugese binnenze
  • Het Portugese ‘ Estado da India’
  • focus op handel en scheepvaart: geen bedreiging voor de Safawiden of andere binnenrijken
  • dankzij combinatie van commerciële activiteiten en geweld tegen opstandige handelaars of kuststeden: ontstaan van een met wapens ondersteund handelsmonopolie
  • kolonisatie = gericht op handel
  • stichtten van beveiligde handelsnederzettingen en feitoras die de zeeweg naar oosten moesten verdedigen en als tussenstations dienen
  • blokkeren van de handelsroutes via de Rode Zee
  • in de loop van de 16e E vergroot dmv nieuwe strategische knooppunten in de Indische Oceaan + inname van specerijen-eilanden als de Molukken
  • ’20: gouverneur Albuquerque leidt grote expansie
  • Goa wordt belangrijkste nederzetting en draaischijf van de handelsbetrekkingen
  • Verovering van Malakka (=doorgang Indische Oceaan- Chinese Zee) breidt de controle uit tot Zuid-Oost Azië

  • specerijenhandel tussen Azië en Europa blijkt echter hoe dan ook niet te monopoliseren: landroutes ed doen het monopolie nog voor het midden vd 16E E ineenstuiken
Lees meer...

ZIEKTE EN WAANZIN ALS OORZAAK VAN MARGINALISERING vroegmoderne tijd

 Leprozen

  • melaatsen waren nog steeds een vertrouwd beeld in de vroegmoderne samenleving
  • vormden een gevaar voor de volksgezondheid en werden aldus afgezonderd door de maatschappij
  • zelfbedruipende leprozerieën enerzijds, anders de sloppenwijken op braakliggende grond (vandaar. Akkerzieken)
  • contact met buitenwereld was streng gereglementeerd
    • schoudermantel, hoed met witte rand en een klepper
    • bedelnap voor zowel voedsel als geld (zonder lichamelijk contact)
  • melaatsen werd in de 16e E soms symbolisch begraven na de diagnose

 Mentaal zieken

  • geen duidelijk contemporaine afbakening vh begrip ‘waanzinnigen’
  • wetenschappelijke revolutie ontkrachtte de idee van de straf van god of het werk vd duivel
  • personen die ‘krank van zinnen’ waren, werden doorgaans door familie of parochie verzorgd
  • Instellingen:
    • veroorzaakten zij schandaal of waren zij gevaarlijk, dan werden ook zij vanaf de 15e E ‘opgevangen’ in instellingen
    • 18e en 19e E: exponentiële groei van instellingen en hun omvang
    • Rusland, Polen, Scandinavie en Balkan: opsluiting pas vanaf 1850
    • Zuidelijke Nederlanden: geestelijke orden zoals de Cellebroeders of alexianen zorgden voor mentaal zieken
    • Spartaanse leefosmtandigheden: dwangbuizen, draaiende stoelen, zweepslagen als tuchtmaatregelen
    • Zelfbeheersing en morele discipline werd verwacht van elke patiënt als enige kans op genezing
    • Steeds vaker artsen ipv psychologen
Lees meer...

ZIGEUNERS EN JODEN vroegmoderne tijd

cfr. The Merchant of Venice – W. Shakespeare

 Zigeuners en joden nemen binnen de groep marginalen een speciale plaats in

  • groepen die zelf bewust kozen voor een zekere mate van afzondering en bewaring van de eigen identiteit binnen de christelijke samenleving

 Zigeuners:

  • 1400: eerste zigeuners in West-Europa
    • aanvankelijk gastvrij onthaald, van onderdak en voedsel voorzien
  • in de loop van de 15eE : wantrouwen en afkeer
    • storende bedelarij
    • diefstallen
    • brutale optreden
  • vanaf de 16eE worden zigeuners gecriminaliseerd
    • bedreigd met bestraffingen van lijf en goed
    • doorgaans verbannen, na eventuele geseling en het plaatsen van een brandmerk
  • enige marginale groep in het Ancien Régime van wie de gehele levenswijze als crimineel en illegaal werd bestempeld
  • aparte zigeunerplakkaten waar voor lichte misdrijven zwaardere straffen worden opgelegd
  • houding vd plattelandsbevolking was dubbelzinnig:
    • enerzijds afkeer
    • anderzijds nieuwsgierigheid en fascinatie voor de magie en waarzeggerskunsten
  • door de verbanningen verplaatste het probleem zich enkel maar van regio tot regio
  • 17e en 18e E: in Duitsland, Nederlanden en Frankrijk deed er zich een vermenging voor van zigeuners, marginalen en criminelen

 harde aanpak in de Republiek jaagde de zigeuners daar bijna volledig weg

  • verklaring voor de zigeunervervolging
    • vooroordelen tegen de zigeuners: huidskleur, taal die leek op het Bargoens
    • vnl via Turkije binnengekomen; werden ervan verdacht Turkse spionnen te zijn
    • werden beschuldigd van kinderroof, kannibalisme, veroorzaken van ziektes
    • maatschappelijke onaangepastheid: nomadische levenswijze was onverenigbaar met de opvattingen van de sedentaire bevolking

 Joden

  • 1450 – 1570: nooit geziene verdrijving van joden uit West- & Midden-Europa
    • talloze vorsten verbanden joden collectief uit hun grondgebied
    • 1492: algemene verbanning in Spanje
    • 1497: gedwongen doop van 70 000 Portugese joden
    • waar ze mochten blijven, werden ze gedwongen in afgezonderde stadswijken te wonen
  • gevolg: massale migratie naar de Balkan en Levant of Polen en Litouwen
    • ontworteling legde basis voor verruiming en versteviging vd joodse impact op de Europese economie en politiek en de interne joodse cultuur
    • kloof groeide met niet-joodse bevolking omdat ze zich terugtrokken
  • na 1570: gemeenschappen in West- en Midden-Europa groeiden terug aan
    • groeiend vorstelijk centralisme
    • vorsten beschikten graag over de joodse geldschieters die door hun onderlinge netwerk als geen andere snel grote bedragen ter beschikking konden stellen
    • in ruil voor leningen kregen ze vaak concessies, privileges en residentietoelatingen
    • hoofdzakelijk joden organiseerden de graanproductie in Polen en Litouwen en het transport ervan naar de Baltische havens
  • 1650-1713: tijdperk van de ‘hofjoden’:
    • rijke financiers die voor meerdere regeringen werkten
    • vb Samuel Oppenheimer: bevoorrade tijdens de Negenjarige Oorlog de Oostenrijkse legers in zowel Hongarije als Duitsland

 bij dood in 1703: algemene crisis omwille van de gigantische bedragen die de keizerlijke schatkist hem verschuldigd was

  • succesvolle integratie vh jodendom = verbazingwekkend omwille van de talloze collectieve verbanningen en discriminerende maatregelen
    • latent semitisme bleef bestaan, dat geregeld tot uitbarsting kwam
    • 1614: joden uit Frankfurt verdreven
    • 1648-1651: 100en tot 1000en joden vermoord in Oekraïne
    • 1744: verbanning joden uit Praag door Maria Theresia

 moest hierop terugkomen in 1748 omwille vd vele praktische moeilijkheden

  • installatie van getto’s (naar Venetiaanse wijk Gheto), met toegangspoorten die ’s nachts sloten

 versterkte de joodse autonomie en zelfbestuur + de interne cohesie

  • 18eE: joodse economische activiteiten waren veel breder geworden, maar de positie vd joden in Europa zou die eeuw sterk achteruitgaan
    • steeds frequentere protectionistische maatregelen benadeelden de joodse lange afstandshandel
Lees meer...

SEKSUEEL DEVIANT GEDRAG vroegmoderne tijd

 seksueel deviant gedrag ( anale seks, bestialiteit, masturbatie, fellatio en necrofilie) werd in de VMT samengevat onder ‘sodomie’

  • justitie in Europa viseerde vooral seksuele gemeenschap tussen mannen, het hedendaagse ‘homoseksualiteit’
    • term impliceert een bewuste seksuele identiteit en geaardheid
    • debat essentialisten (homoseksualiteit en de homoseksuele identiteit is van alle tijden) vs. Sociaal-constructivisten (homoseksualiteit is een historische – hedendaagse- categorie)
  • vanaf de scholastiek (Magnus, Aquino) zorgde theologische rechtvaardiging voor een strengere repressie
  • 13eE: sodomie werd een halsmisdrijf
    • slechts zelden duidelijk omschreven, al waren de straffen doorgaans erg zwaar
    • in praktijk nooit systematisch vervolgd, net zoals andere seksuele delicten
    • gerecht liet zich op bepaalde plaatsen eerder incidenteel selectief met de vervolging van seksuele handelingen onder geslachtsgenoten bezig
    • betrokkenen waren doorgaans gehuwd en er was zelden sprake van echt affectieve relaties onderling
  • eind 18e en gedurende 19eE: doodstraffen verdwijnen, relatieve decriminalisering
    • sodomie werd slechts nog vervolgd als zedenschennis, niet meer wegens de seksuele handelingen op zich
Lees meer...

HET OUDSTE BEROEP TER WERELD: PROSTITUTIE IN DE vroegmoderne tijd

 seksualiteit hoorde zich volgende kerkelijke voorschriften te beperken tot die handelingen die strikt noodzakelijk waren voor de voortplanting

  • prostitutie werd oogluikend toegelaten door gezaghebbende figuren zowel binnen als buiten de kerk als een noodzakelijk kwaad, om ergere kwalen als verkrachting en overspel te voorkomen en om eerbare vrouwen te beschermen
  • wel heel wat reglementen uitgevaardigd in het Ancien Régime om zgn schandalen of excessen te voorkomen of in te dammen
  • zowel kerkelijke als wereldlijke rechtbanken waren actief in het vervolgen van prostitutie
  • in veel steden werden een maatregelen genomen om prostitutie tegen te gaan
    • vanaf 15e E: beperkt tot bepaalde stadsdelen
    • lokken van klanten werd in veel verordeningen aan banden gelegd
    • sancties als schandstraffen en verbanning, later ook in tuchthuizen opgesloten
    • Amsterdam 18e E: lichte gevallen werden buiten strafrecht om behandeld, recidivisten kregen strengere straffen
    • Viseren van prostituees, maar ook bordeelhouders en –houdsters, pooiers en koppelaars
  • in de loop van de 17e E en 18eE: overschakeling van bestrijding naar grotere tolerantie
    • Reformatie en Contrareformatie hadden aanvankelijk tot een strengere seksuele moraal geleid
    • Beginnende secularisering maakte van prostitutie vooral een probleem van volksgezondheid en openbare orde
    • In 17e E was een prostituee nog een misdadigster, in de 18e E een slachtoffer

- armoede

- lage inkomens en werkloosheid

- ontbreken van sociale en economische bescherming

 bracht vrouwen tot prostitutie

  • dmv niet consequent te vervolgen en streng in te grijpen in geval van ongewenste aspecten werd een systeem van autoregulatie gecreëerd
Lees meer...

JJP Villain en het onstaan vh moderne gevangeniswezen

 Burggraaf Villain was een invloedrijk sociaal hervormer uit de eeuw vd Verlichting

 nav conjuncturele crisis van 1767-1773 zag hij in dat er zonder sociale maatregelen geen economische projecten mogelijk waren

  • landlopers moesten worden heropgevoed om reïntegratie in het arbeidsproces mogelijk te maken
  • 1772: oprichting van het Provinciaal Correctiehuis te Gent, een instelling voor gedwongen scholing en in eerste plaats fungeerde als strafinstelling
  • vrijheidsberoving als straf was in die tijd heel ongebruikelijk
  • het correctiehuis werd al snel een louter penitentiaire instelling en ultiem voorbeeld van het moderne gevangeniswezen en het cellensysteem

 Michel Foucault: 17e en 18e E als de periode vd Grote Opsluiting

  • nuancering:
    • opsluiting in absolute aantallen niet zo aanzienlijk vòòr 19e E
    • beweging zette in verschillende landen op verschillend moment in
    • gevangenissen bestonden wel al n VMT, maar dan als tijdelijke opsluiting tijdens gerechtelijk onderzoek, niet als strafinstelling
    • instellingen hadden dan wel goedkope arbeidskrachten, maar waren toch bijna allemaal verlieslatend
    • de tijdelijke verwijdering uit de maatschappij en de discipline tijdens de detentie zorgde voor sociale en politieke stabiliteit

 conclusie:

  • de positie van de arme in de VMT verbeterde allerminst: noch feitelijk, noch juridisch
  • het proletariaat ‘van de 19e eeuwse industrialisatie’ kreeg al vorm in de VMT (vooral op het platteland)
Lees meer...
Abonneren op deze RSS feed

Advies nodig?

Vraag dan nu een gratis en vrijblijvende scan aan voor uw website.
Wij voeren een uitgebreide scan en stellen een SEO-rapport op met aanbevelingen
voor het verbeteren van de vindbaarheid en de conversie van uw website.

Scan aanvragen

Blog

Diensten

Volg bronso