De iure + ideologisch:
o Maken geen deel uit van maatschappij ; staan onder alle vrije personen
De facto:
o ~ status meester (bv. slaaf van de keizer, staatsslaaf, …)
o ~ feitelijke vrijheid (bv. slaaf die winkel mag uitbaten voor eigen rekening (peculium)).
o ~ beroep (bv. Vastgeketende landarbeider <=> dokter, leraar, …)
o ~ relatie meester (‘inhuisgeboren’ (‘verna’), vertrouweling <> slaaf-als-pachter (‘servus
quasi colonus’)
De iure (drie wettige manieren)
o Geboorte
o Oorlog (rechtvaardige oorlog)
o Veroordeling door rechtbank.
De facto (kon juridisch gezien niet)
o Vondelingen
· In Late Oudheid werd het wel toegestaan.
· Zo werden veel meer kinderen gered (waarom zou je het redden als je het niet
eens mag gebruiken ? Het geld groeit niet op de rug zenne.)
o Piraterij & banditisme
o Verkoop van zichzelf of van kinderen.
· Kinderen beschermd door burgerrecht.
Overal in oudheid
Maar niet overal even frequent
o Athene 5e e. v.C.: heel talrijk, maar vnl. in de zilvermijnen: 40.000 slaven (ca. 10%
bevolking) + binnen huishoudens
o Italië: heel talrijk, diverse contexten
Rome Late Republiek - Vroege Keizertijd: 1/3 bevolking ?
o Egypte: heel weinig
· Vaak comfortslaven.
· Weinig economische waarde.
Griekse en Romeinse cultuur niet denkbaar zonder slaven.
Heterogeen begrip
Géén sociale klasse =>
o grote onderlinge verschillen :
· een slaaf in een mijn
· keizerlijke slaaf (rijk en aanzien !)
· Slaaf die winkeltje krijgt van zijn meester.
· Huispersoneel.
· Geketend op het veld.
· Geld/geen geld.
· Opgeleid/niet opgeleid.
o meestal grotere bestaanszekerheid dan arme vrije burger (want vertegenwoordigen
‘kapitaal’)
· Er is hier geen christelijke cultuur : men deed niet aan liefdadigheid. Als je arm
was dan rotte je maar weg op straat, zolang je niet in iemands weg lag, geen
probleem.
· Een huiskat is beter af dan een (vrije) zwerfkat.
o Bv. opvoedende slaaf binnen het gezin (voedster).
o Betere emotionele band met de kinderen.
o Kinderen groeien op met de slavenkinderen in huis: ook een band.
o Steunnetwerk van familie van de meester.
o Dit was wel niet altijd het geval!
Exploitatie.
Ook gruwelijk misbruikt.
Slavernij sensu largo:
o absolute blijvende afhankelijkheid
· thetes (bij Homerus), heloten (Sparta), clientes ? (Rome), …
o Schuldslavernij
· Oneigenlijk gebruik van de term ‘slaven’
© BLIJVEN BURGERS geen slaven (wel ‘dwangarbeiders’)
© Mochten niet gedood worden !
<=>
Klassieke slavernij
o Juridisch gedefinieerd als bezit (~ vee)
o Intrinsiek deel van Grieks-Romeinse maatschappijmodel
o Spiegelbeeld van ‘burgerschap’
· Slaaf kan geen rechten en plichten afdwingen !
Grondbezit ongelijk verdeeld
Grote variatie:
o Boeren-eigenaars
o Pachters:
· Van de keizer/koning.
· Van privé-bezit.
· Pachtcontract
© Grote flexibiliteit.
© Naarmate minder pachters echter minder flexibel.
Meer gebonden aan grond.
Contract moeilijker te verbreken.
Pas in de Late oudheid werde pachters aan hun grond
‘gebonden’.
o Landarbeiders
o loopt door elkaar (~levenscyclus van gezin)
7 Voor wie Rome of Rome II gezien heeft. Daar staan Vorenus en Pullo aan het hoofd van zo’n collegiae.
· Als men kinderen heeft wil men bijverdienen om de extra kosten te betalen.
· Kinderen gaat men inschakelen als arbeider op de eigen grond.
Geen exclusiviteit:
o Huis-nijverheid/handel/transport als annex-activiteit binnen boerenfamilies
o Loonarbeid in ‘industrie’ in landelijke context: ceramiekproductie, steenbakkerijen, zanden
steengroeven, mijnen, …
o Loonarbeid in stedelijke context
o geen scherpe grens + grote (horizontale) mobiliteit
o Wol van schapen werd voor het grootste deel bewerkt op het platteland : dus meer dan
alleen landbouw daar.
o In de havens had men veel arbeidskrachten nodig als schepen binnenliepen, ook bij
grote bouwprojecten.
· Heel mobiel systeem.
· Mensen voortdurend in beweging.
Sociale identiteit ~ beroep ?
collegia7 (particuliere verenigingen)
o vanaf hellenistische tijd, grootste bloei Romeinse vroeg keizertijd (juridische erkenning,
regulatie door overheid)
o Op basis beroep, nabuurschap, cultus, …
o Vroeger onderzoek: gezelligheidsclubs en begrafenisverenigingen ?
o Recent herwaardering: veel grotere impact dan men vroeger aannam.
· Toch economische rol (opleiding, prijsafspraken, belangenvertegenwoordiging,
…)
· Sociaal zeer belangrijk in steden
© Hiërarchie van collegia
© Hiërarchie van leden (naar model stedelijke instellingen)
· Institutionaliseren sociale differentiatie
· Relatief open MAAR éénmalige toegangspremie + jaarlijks lidgeld + verplichte
‘vrijgevigheid’ voor functionarissen
· Voerden electorale campagnes voor aristocraten.
o Naar mate iemand rijker werd kon hij zichzelf lid gaan maken van een belangrijke
collegia en daarbinnen carrière maken.
· De voorzitter onderhandelde met de aristocratie.
· Rijkdom wordt status.
· Doorgroeien binnen de aristocratie.
© Netwerk oprichten.
© Locale raad.
© Carrière maken.
