Basisprincipe

- hij verwerpt de aangeboren concepten, de mens begint als een onbeschreven blad

- door zintuiglijke ervaringen krijgt hij inhoud, wat Locke ‘ideeën’ noemt.

-> volledig van buiten

-> bevat enerzijds uiterlijke zintuiglijke ervaring, sensation

* primaire eigenschappen: grootte, vorm, getal, … = objectief

* secundaire eigenschappen: kleur, geur, smaak, … = subjectief

-> bevat anderzijds innerlijke zelfobservatie, reflection

Hoe komen tot waarheid? slechts enkele absolute zekerheden:

-> hij aanvaart eigen bestaan en dat van God

-> hij stemt in met de waarheid van wiskunde

voor de rest altijd zekere maat van twijfel

Gevolgen

- doorbraak democratie (waarom standpunt van tegenstander eigenlijk minder?)

- grote bewegingsvrijheid voor handel, industrie en financiën

- religieuze tolerantie (geen enkele godsdienst kan absolute waarheid opeisen)

- actief pluralisme (Locke pleitte voor ondeling begrip in het algemeen)

- grondige opvoeding is voorwaarde van tolerante maatschappij

origineel antwoord omtrend vraag ‘vrije wil’: ‘uurwerkmaker’

het rationalisme bleven met vragen zitten die ze niet konden beantwoorden

dit verklaart het bestaan van empirisme

- heel filosofisch systeem uitgebouwd (sinds Aristoteles geleden)

- methodische twijfel: twijfel als methode om tot waarheid te komen. Men kan aan alles twijfelen.

- er is slechts één ding waar men zeker van is: “ik denk, dus ben ik, besta ik” ‘cogitatio’

-> het is duidelijk en van de rest te onderscheiden

- Hier stopt de twijfel, dit is dan ook ‘het eerste principe van de filosofie’

- Een tweede zekerheid is ‘het bestaan van God’ (cfr. klassieke redenering scholastiek)

-> het godsidee bevat volmaakte realiteit die ik niet bezit

-> ik kan het godsdienst mezelf dus niet gegeven hebben

-> god is dus zelf de oorzaak van het godsdee, dit is hét bewijs

- Een derde zekerheid is ‘het bestaan van de materiële wereld’ ‘extensio’

-> we hebben een klare en duidelijk voorstelling van deze wereld
-> bijgevolg bestaat ze

- De mens is een ‘denkend ding’ ‘res cogitans’

-> is verdeeld tss cogitatio en extensio

-> ons lichaam is een machine

- Probleem in principe: verhouding lichaam en geest?

plaats voor vrije wil bij handelingen indien strenge natuurwetten?

Descartes beantwoordt inzicht, maar uitzicht blijft een vraag

- als je iets zonder hypothese kan verklaren, moet je dat ook doen

- gods bestaan kan je niet bewijzen, dat moet je geloven

- filosofie heeft niets met theologie te maken

- geen onnodige bewijzen zoeken

- scheiding tussen filosofie en theologie (ipv onderscheid bij Thomas)

=> rode draad tussen de verschillende beweringen: één grote reactie op Thomas

Verdere evolutie:
- verval van de scholastiek

- in het spoor van Ockham ; verwerpen metafysica en natuurwetenschappelijk onderzoek

- ook mystiek keert zich af v leer kerk op basis van persoonlijke ervaring

-> interesse spiritualiteit is sterk gedaalt
-> gevoel en emoties krijgen wél opnieuw een plaats , wat niet bij Thomas of Ockham was

- voor gewone volk was einde middeleeuwen een verwarrende periode met allerlei sekten

-> opstand tegen gezag v vorst en paus

-> religieus verzet verzet vd hervorming

-> intellectuele protest vd humanisten

- beïnvloedende factoren van deze trand was het beginnende handelskapitalisme en ontdekkingsreizen

=> uiteindelijk: ontstaan moderne filosofie

Moderne filosofie:

- veel minder aan kerkelijke dogma’s gebonden; vooral steun in ontwikkeling vd wetenschappen

- crisis van het gezag (keizer, paus) doordat burgerij macht ontwikkelt -> nieuwe kijk op de wereld

- evolutie van filsofie als aparte tak

- om tot te inzicht komen gaat met uitgaan van de rede, de ervaring

- de zinvraag verdwijnt een tijd, tot Kant

rationalisme: we komen tot waarheid door ons verstand, onze ratio (17de – 18de eeuw)

empirisme: zintuiglijke waarnemingen zijn basisinstrumenten