Eind jaren ’70, om de tien jaar een grootscheepse survey. Dit heeft een gering theoretisch en verklarend karakter; het is hoofdzakelijk beschrijvend. Zo kan een internationale vergelijking (ook buiten Europa) opgesteld worden.

Twee dimensies worden aan elkaar gekoppeld: welzijn (materieel overleven) en het traditionele (rationele autoriteit).

Onderzoek naar individualisering?

• Een toenemend belang hechten aan het individueel inrichten van het leven.
• De theoretische discussie wordt tussen haakjes geplaatst.
• Selectie van een aantal items die verondersteld worden indicatoren te zijn.
• Grote verschillen van land tot land en geen grote verrassingen.
• zuiderse, katholieke landen ~> nadruk op gelijkheid
• Noord-Europese, protestantische landen ~> nadruk op vrijheid
• Snelle verschuivingen in Rusland en Duitsland na val van de muur.
• Appreciatie van vrijheid en economische problemen werden vertaald in een toegenomen voorkeur voor gelijkheid. Omgekeerd in Rusland.
• Longitudinale analyse is nodig.
• - Kijken naar de verschillende leeftijdsgroepen: toenemende appreciatie voor vrijheid in alle categorieën ~> algemene tendens

Vanaf de seventies: ommekeer in het waardenpatroon van de westerse wereld. Van economische en psychische veiligheid (materialistische waarden) naar zelfexpressieve en kwaliteit van het leven (postmaterialistische waarden).

Dit komt voor bij mensen die na WOII geboren zijn. Ze maken een scherp onderscheid tussen welvaart en welzijn.

De wederopbouwgeneratie is utilitair ingesteld en wil materieel beter worden van haar inspanningen. Dit gaat gepaard met conventionele waarden.

Mogelijke verklaringen van de waardenverschuiving:

- schaarste-hypothese

Mensen zijn in het algemeen meer bekommerd om hun dagelijkse materiele basisbehoeften. Maar eenmaal ze die bevredigd hebben, zullen ze meer tijd hebben voor andere dingen.

Economische en fysieke veiligheid zijn nog steeds waardevol maar hun relatief belang is afgenomen ten voordele van postmateriële waarden.

- socialisatie-hypothese

De materiële omstandigheden tijdens de jeugd hebben een belangrijker effect op de houding dan de actuele materiele omstandigheden. Volgens Mannheim resulteert de bewustzijnsschok die een jongere ervaart als hij zich voor het eerst rekenschap geeft van zijn sociale omgeving, in de vorming van houdingen die men blijvend meedraagt. Empirisch onderzoek lijkt dit te bevestigen.

Het arbitraire karakter van de 18 waarden. Waarom deze en geen andere?

De lijst is niet gebaseerd op empirische gronden maar werd in empirisch onderzoek als

uitgangspunt genomen. Uit onderzoek blijkt dat de 18 waarden maar een derde van de

waarden zijn die mensen spontaan vermelden.

Problematische gelijkschakeling van waarden aan doelen. Waarden geven het wenselijke aan.

Het verschil tussen het “wenselijke” en “gewenste” beantwoordt aan het verschil tussen

“waarde” en “preferentie”. Preferentie heeft geen normatieve lading die waarde wel heeft.

Ook houden waarden een geldigheidsaanspraak in en zijn ze bediscussieerbaar.

1) Het totaal aantal waarden is eerder klein. Rokeach onderscheidt 18 waarden die fungeren als streefdoelen. Ook zijn er 18 instrumentele waarden; waarden die via dewelke men de eerder genoemde doelen meent te kunnen nastreven.

2) Mensen bezitten overal dezelfde waarden, maar in verschillende waarden en verwoordingen. Waarden zijn overal en altijd ongeveer dezelfde maar de hiërarchie kan verschillen. Een vergelijkend onderzoek is dus handig.

3) Waarden zijn georganiseerd in waardesystemen. Ze fungeren als algemene kaders voor conflictoplossing en besluitvorming. Ze oriënteren mensen in hun keuze tussen alternatieven. ~> men moet altijd zien hoe waarden zich verhouden tot elkaar; een reconstructie van het gehele waardenpatroon van een samenleving is dus nodig.

4) Waarden zijn verankerd in de cultuur, de maatschappij (grondwet en collectief bewustzijn) en de persoonlijkheid. Ze dienen ook om een identiteit op te bouwen. Wanneer we onze waarden definiëren, geven we in feite een definitie van onszelf.

5) De sociale wetenschapper moet er in zijn studie rekening mee houden. Een cultuuranalyse komt eigenlijk neer op het analyseren van waarden.