Item gefilterd op datum: december 2012

• waakhond van de grondrechten en privileges van de provincies: check and balances
• sinds 1384 vier leden van Vlaanderen (Gent, Brugge, Ieper, Brugse Vrije)
• in theorie standenvergadering, in praktijk alleen de derde stand
• 1597: de clerus komt erbij, want ze moeten net zo goed belastingen betalen
• 1678: Ieper werd Frans en valt weg
• adel komt er niet bij
• 1614: kleine steden krijgen adviesrecht, 1759 volwaardig lidmaatschap
• geen volksvertegenwoordiging, zelfs geen standenvertegenwoordiging
• bevoegdheden

- toekennen van beden aan de vorst

• brieven van instructie, ingediend door de vorst
• akte van presentatie, na deliberatie een voorstel met voorwaarde
• akte van acceptatie, door de vorst

- advies

- waken over rechten en vrijheden van onderdanen

- openbare werken via eigen opbrengsten

• 1386: oprichting van de kamer in Rijssel: Camere van den Raede in Vlaenderen

- rekenkamer

- raad van Vlaanderen (vanaf 15^e eeuw in Gravensteen)

• moeizame aanvaarding door Vlaamse Staten (Gent was de laatste) omwille van hoger beroepsmogelijkheden
• organisatie

- voorzitter

- raadsheren of rekwestmeesters (juristen): zowel commissaris als rechter

- officie-fiscaal

- griffiers en deurwaarders

- advocaten en procureurs (geen deel van de raad, maar wel erdoor toegelaten): puur schriftelijk, niet mondeling pleidooi

• bevoegdheden

- bestuurlijke taken

• homologatie gewoonterechten
• uitvaardiging van ordonnanties
• waken over naleving ervan
• toezicht op vorstelijke ambtenaren

- rechtspraak

• eerste aanleg (uitzonderingsrechtbank)
• hoger beroep
• evocatie

vrijwillige rechtspraak

• gegroeid uit grafelijke of hertogelijke curia (kroonraad)
• intrede van juristen naast vazallen, vazallen gaan naar hofraad
• hoogste gerechtshof en hoogste bestuurlijk administratief orgaan van de provincies
• januskop: enerzijds gerecht naar de vorst, maar anderzijds garant voor de rechten van de onderdanen

• locum tenens, lieutenant, gouverneur, stadshouder
• plaatsvervanger van de vorst in de provincie (van in 14^e eeuw)
• bevoegdheden

- bestuur: garant van de rechten van de vorst

- militair: vooral in de grensregio’s: kapitein-generaal

• hoge adel, want hadden eigen legers en militaire know how en zorgt voor extra prestige

in 15^e-16^e eeuw machtsfactor van formaat, nadien tanende invloed

• 1581: geen gouverneur in Vlaanderen
  • hertogdom Brabant uitzondering: geschreven wetten, hadden geen gouverneur, Raad van Brabant was de belangrijkste: kanselier van Brabant

• standenvertegenwoordiging, overkoepelend orgaan (15^e eeuw)
• hertog Filips de Goede: ideologisch (bv. gulden vlies) en praktisch (goedkeuring beden) motief
• keerzijde: machtsfactor van formaat
• 1488: jaarlijkse samenroeping (door conflict met Maximilaan van Oostenrijk)
• 1576: grootste krachtmeting: malaise, Brabant eist samenroeping Staten-Generaal, vorst gaat er niet op in, ze roepen het zelf uit en neemt het volledig bestuur over (staatsgreep)
• 1589: akte van verlaetinghe (soevereiniteit), ongedaan gemaakt door Farnese
• Staten-Generaal werd bijna niet meer samengeroepen
• blijft wel bestaan in de Noordelijke Nederlanden

• in Rijsel, Den Haag, Brussel, Dole en Arnhem (Gelderland)
• Rijsel: Vlaanderen, Artois, Henegouwen, Namen, Vrijgraafschap Bourgondië

- controle van alle rekeningen van de centrale organen

- verovert door Frankrijk (1667): Rekenkamer verhuist naar Brugge, later naar Brussel

• voorzitter, rekenmeesters, auditeurs
• bevoegdheden

- bestuurlijke taken

• beheer van het vorstelijk domein
• advies inzake benoemingen, salarissen
• officiële registratie benoemingsbrieven en eedzuivering en borgstelling
• controle muntateliers
• advies inzake ordonnanties, financiële en economische zaken

- gerechtelijke taken: fraude

- financieel-controlerende taken: controle van financiële overzichten van ambtenaren

• overlegging/reddition
• afhoring/audition
• sluiting/clôture
• le grand bureau

• conseil des troebles, conseil les son excellence, bloedraad
• uitzonderlijke rechtbank vanaf September 1567 (beeldenstorm/Alva)
• repressie van schuldigen aan gebeurtenissen van het wonderjaar (april 1567-april 1568) aan misdrijven tegen vorst en god

- predikanten van nieuwe godsdiensten

- leden van de consistories

- verzet tegen het beleid van de vorst

- iconoclasten/beeldenstormers

• 84% van de zaken in 1568, daarna sterk verminderd
• samenstelling

- voorzitter: Alva

- vice-voorzitter: Berlamont, Noircarmes (Noord-Nederlanden)

- zeven raadsheren waarvan 2 Spanjaarden die als enigen stemrechthadden: Juan de Vangas, Luís del Río

- procureur

- twee advocaten

è 12 + 1 cfr. christus en de apostellen

• organisatie
• talloze functionarissen op lokaal vlak: commisarissen en ontvangers
• bloedraad ageerde zelf, maar spoorde ook andere rechtbanken aan

• opvolger van het parlement van Mechelen
• organisatie

- hof: president en rekwestmeesters (juristen)

- parket: procureur-generaal, substituut en advocaat-fiscaal

- griffie

• bevoegdheid

- zaken in eerste aanleg

- zaken in hoger beroep

- zaken in evocatie

- zaken in revisie

- vrijwillige rechtspraak

• geleidelijke vermindering van invloed

- competitie met de geheime raad

- daling invloed in hoger beroep

• kleine machtsressort (gebiedsvermindering)
• provenciale raden zijn soeverein (geen kans meer op hoger beroep)

• opgericht in 1531
• drie hoofden van financiën (hoge adel): achteruitgang van invloed: in 1664 geen hoofden meer
• thesaurier-generaal kwam aan de macht
• 2 gecommiteerden of raadsheren-commiezen (aantal stijgt): venaliteit (= verkoop of verpachting van ambten): aanstelling van boventalligen of surnuménaire (geen inkomsten, maar maken eerste kans om te promoven tot betalend ambt)
• ontvanger-generaal: geen deel, beheer van de staatskas, centralisatie inkomens
• griffier, klerken, kapelaan,…: ondergeschikt personeel
• bevoegdheden

- algemeen bemleid inzake staatsfinanciën: bedes, oorlogslicenten (handel drijven, kaapvaart), tollen

- toezichtop rekenplichtige ambtenaren en beheer van vorstelijke domeinen: assistentie van de rekenkamers

- goedkeuring van de beden

- licenten en douanerechten (ontstaan na 80-jarige oorlog): actieve economische politiek

- adviesorganen voor bepaalde ordonnanties

• oprichting 1531, bureaucratisch zenuwcentrum centraal bestuur
• 6 à 9 raadsheren-rekwestmeesters werken als rapporteur)

- voorstellen komen als ‘verzoek’ op tafel

- één van de raadsheren was rapporteur

• hoofd-voorzitter of chef-president, werd in de 16^e eeuw ook hoofd van Raad van State
• raadsheer-fiscaal (fiscus = geheel van vorstelijke belangen)

- vertegnwoordiger van de vorst

- geheel = officie-fiscaal

• alleen beroepsjuristen
• audiëncier en secretarissen van state
• werken via consulten: een geschreven advies, waarop de landvoogd in de marge een nota kon schrijven (apostille), vb: Engelse karthuizers van Mechelen naar Nieuwpoort
• bevoegdheden

- in theorie adviserend, maar in praktijk grote beslissingsmacht (wegens techniciteit en groei en omvang van het regeringswerk)

- drie takenpaketten:

• wetgeving: wil van de landvoogd omzetten in wetten, homolagie van wetten
• bestuur: waken over naleving wetten, helpen bij benoemingen, …
• rechtspraak:
  • uitzonderingsrechtbank
  • contentieuze rechtspraak: geschillen
  • gracieuz rechtspraak: gratierecht van de vorst
    • remissie: opheffen van een moord
    • pardon: in gevallen zoer lijken
    • rappelle van basse
    • vrijwillige rechtspraak: bv. 2 edelen die met contract willen trouwen