Item gefilterd op datum: december 2012

Jean Bodin (1530-1596)
Geldmassa bepaalt prijsniveau
(P ~ M)
Tacitus, Suetonius

Gemeenschap steunt op wederzijdse behoeften => nood aan samenwerking en ruil
o Nood aan rechtvaardigheid ~ evenwichtigheid
Evenwichtigheid niet ~ gelijkheid MAAR wel ~ proportionaliteit
o bvb privaat burger die magistraat slaat is erger dan privaat burgers die een ander
particulier slaat
o Geldt ook voor dingen: bvb 1 huis > 1 schoen
o Nood aan evenwicht in werk dat nodig is om de goederen/diensten te produceren
o nood aan gemeenschappelijke maatstaf om verschil in waarde uit te drukken =>
MUNTGELD
Muntgeld meet in werkelijkheid de wederzijdse behoefte die we aan elkaar hebben (houdt
samenleving bij elkaar)
o ingesteld door conventie (nomos) (niet natuur) als ‘ruilmiddel van/voor noden’
o laat toe ruiltransacties te spreiden in tijd

Natuurlijke vormen: Landbouw, veeteelt, jacht en visvangst, oorlog (!)
o maken deel uit van oikonomia (zowel van de polis, als van de oikia)
Tegen-natuurlijke ktètikè = chrèmatistikè (technè) ‘(kunde van) bezitsverwerving / verrijking’
o Alle dingen: ‘gebruikswaarde’ en ‘ruilwaarde’
o ruilen °< wederzijdse behoeften ~ nevenaspect van natuurlijke ktètikè
MAAR
o nood aan import => praktisch vaak moeilijk => ° GELD
o In begin: ijzer, zilver en gelijkaardige dingen (waardevol + makkelijk hanteerbaar) ;
waarde ~ gewicht en grootte
· garantieteken (stempel) (MUNTGELD)
(Alternatieve theorie: muntgeld is zuivere conventie ; intrinsieke waarde irrelevant)
o => ° (klein)handel => doel: zoveel mogelijk geld verwerven
o Tegennatuurlijk, want middel (geld) wordt doel + natuurlijke doelen (eten, kleding,
gezondheid, etc.) ondergeschikt aan de middelen
o Meest tegennatuurlijk : leningen tegen interest want doel = middelen (geld), nieuwe
middelen (geld) laten opbrengen

4 soorten ‘economieën’
o Van de koning
o Van de satraap
o Van de stadstaat
o Van het individu
Bespreking van casussen
o Bv. monopolie op olijfpersen, heraanmunting zilvergeld, …

Meest uitgewerkt:
o Oeconomica (‘Economieën’)
o Politica (‘Politieke stelsels’)
o Ethica Eudemia / Ethica Nicomachea
Inzichten i.v.m.
o Prijsvorming en waardenleer
o Monetaire theorie

technè epitaktikè (‘bestuurskunde’) omvat:
o technè oikonomikè
o technè politikè
De Wetten ; De Staat: ideaal-situatie:
o Zo weinig mogelijk handel
o Enkel vreemdelingen mogen handel drijven
o Geld mag geen intrinsieke waarde hebben, al AU en AR eigendom van de staat

Socrates: 470-399 v. C.
Xenophoon: 430-355 v.C.
Oikonomikos (Socrates ?)
o oikonomia = epistème (‘kunde’) om alles wat ktèma (waardevol/nuttig/nodig bezit) is te
verwerven of te produceren
Poroi (Inkomsten)
=> Economisch herstelprogramma voor Athene:
o Stimuleren handel en mijnbouw
o Mercantilistisch-monetaristisch : prijs van alle goederen ~ schaarsheid of overvloed
BEHALVE goud en zilver zijn waardevast

‘economie’ als wetenschap of subdiscipline bestaat niet in de oudheid
Wel systematische aandacht bij filosofen voor streven mensen
o tot vervulling materiële behoeftes
o tot verrijking
⇒ Niet zomaar losse ideeën
⇒ Oikonomia < ‘oikos’ (huis) + ‘nomos’ (wet, regel) (~ dioikeoo)
o ‘ordenen’, ‘regelen’, ‘besturen’ van de ‘oikos’ (het ‘huis’)
o Sinds (5?/)4e eeuw v.C. uitgebreid naar beheer koninkrijken (Ptolemaeën: ‘oikonomos’ =
financiële ambtenaar ; ‘dioiketes’ = minister financiën)

Weber, Sombart (+ Landes): ‘rationaliteit’ centraal element in kapitalistische economie
o homo economicus maakt rationele keuzes om schaarse goederen optimaal te benutten
om hier maximaal profijt uit te halen
o Rationaliteit – schaarsheid middelen – maximalisatie winst
Blijkt uit / wordt mogelijk gemaakt dankzij boekhouding
o Techniek van dubbele boekhouding
· ‘uitgevonden’ in Italië 15de eeuw
© Luca Pacioli: Summa de arithmetica, geometrica, proportione et
proportionalita (1494): oudste beschrijving
o Maakt rationele besluitvorming mogelijk op basis van marktprijzen
Boekhouding in de oudheid:
o Dubbele boekhouding bestaat niet
o Boekhouding = controle-instrument <=> beheersinstrument
o Noties ‘kapitaal’ en ‘amortisatie’ (‘waardevermindering van kapitaalgoederen’) niet
bekend
o Antieke cijfers laten geen complexe berekeningen toe (kennen getal ‘0’ niet)
o Lacking the techniques by which to calculate, and then to choose among, the various
options, for example the relative economic merits of growing or buying the barley for
‘Salve lucrum’ ‘Welkom winst’
slaves and the stakes for vines; lacking the techniques by which to calculate the relative
profitability, under given conditions, of one crop and another, or of agriculture and
pasturage; relishing independence from the market as buyers, from reliance on others for
their own necessities, the landowners of antiquity operated by tradition, habit and ruleof-
thumb (Finley, Ancient Economy, p. 110)
Rekentechnieken.
o Vingerrekenen.
o Abacus.
Situatie Vroegmodern Europa.
o Dubbele boekhouding pas veralgemeend in 19e eeuw
o Landbouwdomeinen: theoretische toepassing pas in 1770 (pas veel later in praktijk)
o Noties ‘kapitaal’ en ‘amortisatie’ pas vanaf 1735, nauwelijks gebruikt voor midden 19de
eeuw
o BV. VOC: gebruikt geen dubbele boekhouding

Verrijking d.m.v. handel/ nijverheid/ kredietverstrekking is
legitiem en goed
<=>
o aristocratische visie
o Risicogedrag is goed om dit doel te bereiken
Berekenend handelen => ‘economische’ rationaliteit