Item gefilterd op datum: december 2012

• synapsen geven chemische stoffen, neurotransmitters af, die het ontvangende neuron exciteren of inhiberen
• afgifte van weinig neurotransmitters heeft een geringe invloed op de ontvangende cel (IPSP, EPSP). Deze respons sommeert met andere en zal uiteindelijk wel of niet tot een response leiden
• de meeste drugs werken in op het synaptisch mechanisme
• te veel of te weinig van een bepaalde neurotransmitter kan leiden tot abnormaal gedrag
• drugs/medicijnen grijpen aan op specifieke systemen doordat verschillende systemen verschillende transmitters gebruiken
• bijna alle (verslavende) drugs beïnvloeden de afgifte van dopamine in het brein

• drugs lijken op lichaamseigen stoffen
  • LSD, marihuana, cocaine
  • werken in op bestaande synaptische mechanismen: synthese, release, reuptake, etc.
  • plantaardig

1) omdat dieren dezelfde neurotransmitters hebben, gebruiken planten deze om ze af te schrikken/aan te trekken

2) omdat planten deels dezelfde neurotransmitters hebben

• werking
  • deels substantie afhankelijk
  • gezamenlijk: dopamine productie in Nucleus Accumbens (basale ganglia) = plezier centrum (sex, drugs, & rock ‘n roll)
  • electrode in nucleus accumbens: ‘zelf-bevredigende’ ratjes

WERKING DRUGS & MEDICIJNEN

• agonist: versterkt effect neurotransmitter

• anatagonist: vermindert effect neurotransmitter

• mixed agonist/antagonist: werking afhankelijk van transmitter-systeem of dosisafhankelijk

• affiniteit van een drug/medicijn: neiging dat die stof zich aan een receptor bindt

• activiteit(=efficacy): neiging de receptor te selectedren
  • bv. een stof met een grote affiniteit en een kleine efficacy is een antagonist: blokkert receptor

• oorzaak bijwerkingen, verschillen in werking
  • substanties in medicijnen hebben ook affiniteit tot andere receptoren
  • zelfde receptoren in verschillende systemen aanwezig
  • individuele verschillen in receptoren

• bv. de hoeveelheid specifieke dopaminereceptoren in individuen blijkt geassocieerd met persoonlijkheid
  • D2: pleasure seeking, alcoholisme, gokken e.d., hypothese: gedrag om minder gevoelige D2 receptoren toch te selectedren
  • D4: relatie met novelty seeking (impulsief, onderzoekend), schizofrenie
  • het D2/D4 gen is ‘een’ factor die persoonlijkheid beïnvloedt

• maar: de relatie is niet erg sterk: veel andere factoren spelen ook een rol
  • bv. alcolisme vergt ook aanleg om alcohol te metaboliseren

• medicijnen/drugs werken in op de synaptische overdracht van specifieke neurotransmitters

• verschillende orgaansystemen gebruiken ’eigen’ specifieke neurotransmitters en hormonen
  • medicijnen en drugs (bv. nicotine, cocaïne) werken in op specifieke orgaansystemen
  • zo ook: specifieke gedragsaspecten hangen met bepaalde neurotransmitters samen

• n.b. medicijnen zijn natuurlijke stoffen (veelal geproduceerd door planten)
  • dierlijke en plantaardige(!) cellen werken met dezelfde neurotransmitters

• soms afbraakom re-activatie te voorkomen (bv. door het enzym acetylcholinesterase)
  • onderdelen terug naar presynaptische cel: hersynthese
  • onderdrukking van afbraak (bv. van acetylcholinesterase) kan tot multiple activaties leiden

• soms re-uptake = snelle presynaptische heropnamedoor ‘transporters’ (serotonine, catecholamines)
  • sommige medicijnen werken door heropname tegen te gaan  versterkt de werking van de neurotransmitter (bv. Prozac)

• soms verdwijnenneurotransmitters zonder afgebroken te worden
  • peptide neurotransmitters

• hypothalamus regelt de hormoonhuishouding door productie van eigen hormonen
• via posterior hypofyse  oxytocine, vasopressine
• via anterior hypofyse 

ACTH: bijnierschors

TSH: schildklier

prolactine: borstklieren

GH: groei in het gehele lichaam

FSH & LH: geslachtsklieren

• negatieve feedbacksysteem houdt hormoonniveaus constant
• bv. te laag niveau schildklierhormoon  stimuleert hypothalamus (TSH productie ↑) schildklierhormoon productie ↑

• gering: neurotransmittershebben een lokale transmissie (via de synaptische spleet)
  • vgl. telefoongesprek

• matig: neuromodulatoren(neurotransmitters die de werking van andere neurotransmitters metabotropisch & globaal beïnvloeden) hebben een bredere transmissie, in meerdere lokale cellen
  • vgl. presentatie voor groep

• groot: hormonenhebben een globale transmissie (via bloed)
  • coördinatie trage veranderingen in het gehele lichaam
  • vgl. radio

• de werking van neurotransmitters, neuromodulatoren en hormonen is vaak gelijk (bv. adrenaline)

• ionotrope receptoren
  • snelle, korte opening van een kanaal in het postsynaptische membraan voor bepaalde ionen (bv. na 2 ms opening gedurende 20 ms)  snelle signalen (nodig bij bv. waarneming)
  • bij drempeloverschrijding: actiepotentiaal
  • effect is toevoer van ionen: EPSP & IPSP
  • effect alleen op celmembraan (lokaal effect)

• metabotrope receptoren
  • trage, langdurende opening van (andere) kanaaltjes (bv. na 30 ms opening gedurende sec – uren)  langzame signalen (bv. honger, angst, smaak)
  • kanaaltje laat een ‘2nd messenger’ los: globaal effect ook op andere processen binnen het neuron

• neuromodulatoren: neuropeptide transmitters die de werking van andere neurotransmitters (metatropisch) beïnvloedt en lokaal werken

• ca. 60 -100 neurotransmitters
• bekendste:
  • acetylcholine, serotonine, endorfines, fenylethylamine (FEA)
  • catecholaminen: dopamine, adrenaline (epinefrine), noradrenaline (norepinefrine)
  • ook een gas (stikstofmonoxide: NO)
  • belangrijk: neurotransmitters zijn gespecialiseerd (bv. acetylcholine: m.n. vegetatief systeem)

Tabellen 3.1, 3.2 & Fig. 3.14 leren

• één neuron produceert veelal slechts 2-5 neurotransmitters (codering), maar reageert op meer transmitters
• een neuron geeft niet altijd op alle axon-uiteinden dezelfde transmitter-combinatie af
• aanmaak vanuit basisstoffen in de voeding (bv. Fig. 3.10)

POSTSYNAPTISCHE RECEPTOREN

• receptor
  • eiwittenkanalen in de postsynaptische celwand
  • kunnen selectief bepaalde ionen doorlaten of tegenhouden
  • geopend/gesloten door neurotransmitters: doorgang ionen  actiepotentiaal
• elke neurotransmitter kan meerdere receptoren selectedren
  • functie is receptor-afhankelijk

1 neurotransmitter heeft dus meestal meerdere functies

• presynaptisch: neuron produceert voorraadjes neurotransmitters
  • in het axon uiteinde: kleine, snelwerkende neurotransmitters, o.a. acetylcholine en noradrenaline
  • in de soma: neuropeptiden, langzaamwerkend
  • opslag in synapsblaasjes (vesicles)
  • de (grote) neuropeptiden worden via de axon naar het axon uiteinde vervoerd (kan uren/dagen duren) en worden niet gerecycled: kans op opraken neuropeptiden

• actiepotentiaal zorgt voor opening van calciumpoorten en calcium stroomt binnen  loslaten van neurotransmitters in de synaptische spleet: exocytose

• post-synaptisch: neurotransmitters worden (na 0,01 ms) opgevangen door receptoren
  • afbraak neurotransmitters en latere heraanmaak met afvalproducten (van de kleine neurotransmitters - totale duur < 2 ms)

actiepotentiaal of IPSP/EPSP