Item gefilterd op datum: december 2012

• soms: hersenbloeding (hemorrhage) t.g.v. een geknapt va

• vaker: embolie(afsluiting) van een slag-(ader) door bv. een trombus (elders vrijgekomen bloedstolsel na beschadiging van binnenkant bloedvat, vaak vanuit een been- of bekkenader)
  • direct gevolg: O2 tekort (=ischemia)
  • kortdurende embolie (effecten < 24u): transient ischemic attack (TIA)

• gevolgen

1) oedeem (edema, vochtophoping)  verhoogde hersendruk

2) aantasting Na/K pomp  afsterven neuronen

• hersenen slaan tegen binnenzijde schedel: lokale en diagonale schade
• afhankelijk van ernst en plaats
• eerste half jaar meeste herstel
• zwaarder letsel: meestal geen terugkeer naar premorbide niveau
• sport: koppen, wielrennen, boksen (Cassius Clay/Mohammed Ali) (hersenschudding, concussion)
  • aanwijzingen: hoofdpijn, bewusteloosheid, misselijkheid etc.

• tumoren, infecties, bestraling, gif
• ziektes: Parkinson, Alzheimer
• beschadiging (traumatic brain injury: TBI), bv. kogel:
• harde klap: hersenen botsen tegen de schedel (closed-head injury)
• beroerte of herseninfarct (stroke= cerebrovascular accident = CVA)

• musici
  • hebben groter (muziek)gebied in temporaal cortex en subcorticale gebieden
  • hebben sterkere MEG reakties op pure tonen
  • vroeg beginnen lijkt goed
  • hebben een dikkere cortex in gebieden verantwoordelijk voor kijken en handsturing:

- relevante hersengebieden groeien door oefening?

OF

- grotere gebieden stimuleren muziekontwikkeling?

• overplasticiteit: musician’s (& writer’s) cramp
  • overlappende neurale gebieden voor verschillende vingers in cortex en thalamus verstoren onafhankelijke aansturing vingers (focal hand dystionia)

• hoeveel verandering in de hersenen is mogelijk door (afname aan) ervaringen?

• vroegblinden
  • tasttaken en verbale taken vertoonden activiteit in the visuele (occipitaal) cortex
  • TMS van de occipitaalkwab verstoorde tastzin en verbale prestaties (“noem een werkwoord geassocieerd met: appel?”) in deze vroegblinden
  • visuele cortex van (laat-)blinden niet meer gevoelig voor visuele flitsen door TMS

visuele cortex wordt gebruikt voor verwerking van andere informatie

• axonen en dendrieten passen hun structuur voortdurend aan
  • wel langzamer bij oudere individuen
  • bij dieren: een stimulerende omgeving veroorzaakt dikkere cortex en meer dendrieten, maar …
  • … deels veroorzaakt door meer beweging
  • een overstimulerende omgeving is niet beter

• zeer-hoogopgeleiden hebben meer vertakte dendrieten
  • oorzaak of gevolg?

• bewegen is goed voor hersenontwikkeling, (juist ook voor ouderen)

• fretten
  • linker hemisfeer: door beschadigingen groeide de oogzenuw naar het auditieve gebied van de thalamus
  • training rechter hemisfeer: visuele stimulus  draai naar rechts
  • test: visuele stimulus in rechter hemisfeer  draai naar rechts
  • dus: de linker hemisfeer reageerde gewoon op visuele stimuli!

• dus: de functie van een gebied wordt (mede) bepaald door de input (visuele input  verwerking als visueel signaal)

• gastrulation phase: scheiding van ectoderm (o.a., huid, nagels), mesoderm (o.a., spieren, vaten, botten), endoderm (o.a., verteringssysteem, longen)
  • is kritisch voor later leven
  • verstoord door slechte voeding, koorts, gifstoffen, alcohol

• blootstelling tijdens zwangerschap aan
  • alcohol:

- latere kans op hyperactiviteit, impulsiviteit, aandachtsstoornissen, hartproblemen, etc.

- verstoort neurotrofines bij ontwikkeling  versterkte apoptose

• cocaïne geeft kans op taalstoornis, gehoorsverlies, lager IQ
• roken geeft kans op laag geboortegewicht, verhoogde kans op wiegedood, lagere intelligentie, ADHD, ontregeld imuunsysteem
• stress (en alcohol) geeft een (iets?) grotere kans op homosexualiteit bij mannen

• onderzoek
  • extra poot salamander kreeg de juiste aansturing omdat het axon de juiste spier vond
  • watersalamander (‘newt’): axonen visuele baan groeiden naar de oorspronkelijke plaats terug, ook na omkeren oog
  • blijkbaar groeien axonen altijd naar het juiste gebied…
• Mechanismen van groeigeleiding

1. globaal: axonen groeien langs een pad van moleculen op celoppervlakken, bv.

dorsale retina naar dorsale receptoren op tectum vanwege concentraties TOPDV

2. precisie: naburige neuronen selecteren axonen met vergelijkbare signalen en wijzen andere af (bij retina al voor blootstelling aan licht vanwege ‘sweeps’)

 neuraal Darwinisme

• apoptose (geprogrammeerde celsterfte): als een axon niet op tijd de juiste neurotrofine van een receptor-neuron ontvangt, sterft het neuron af (neurotrofine: ‘je bent hier goed, dood jezelf niet’) DUS: er worden teveel neuronen aangemaakt en het overschot sterft

• er zijn vele neurotrofines (bv. NGF, BDNF)
• gebeurt tot laat in de adolescentie (prefrontale cortex)
• volwassenen: geen apoptose meer, geen neurotrofines nodig voor overleven neuronen (wel voor vertakkingen dendrieten en axonen)

• 19e eeuw: geen nieuwe neuronen na geboorte

• later: er is welneuronvorming na geboorte
  • eerste jaren zelfs ~250.000 neuronen per minuut

• mensen

- niet in de cerebrale cortex

- wel de geurreceptoren (‘olfactory neuronen’): deze sterven na ~2 maanden, (a) stamcellen in de neus blijven delen tot neuronen; (b) stamcellen dieper in het brein maken olfactory neuronen aan die migreren

• bij zoogdieren (incl. mensen)

- stamcellen in hippocampus delen tot stamcel en neuron (gaat wel langzaam)

- deze overleven door leren, wellicht codering voor tijd van leren

• bij vogels: in hersengebied voor zang en in hun hippocampus