Item gefilterd op datum: december 2012

Achtergrond: Eerste en Tweede Internationale

- Eerste Internationale

• ^§ Steunt de Parijse Commune
• ^§ Overtuigd dat dit het begin van de internationale revolutie zou zijn

- Tweede Internationale

• ^§ Meer gematigde socialistische partijen

 in theorie nog Marxistisch, maar de facto meer reformatorisch

 Integreren succesvol in het systeem

• ^§ Ook nog een orthodox marxistische minderheid

 radicaal/revolutionair

• ^§ Na WOI worden deze tegenstellingen nog groter
• ^§ 

De Derde Internationale (Komintern)

- Ontstaat uit de orthodox marxistische minderheid van de Tweede Internationale

- Onder leiding van Lenin

- Volgen trouw de marxistisch-leninistische leer

- Scheiden zich af van het socialisme (° term Communisme)

- Verschil met Tweede Internationale

• ^§ Centraal bestuurd vanuit Moscou
• ^§ Reformisme bestrijden (pro revolutionair)
• ^§ Pro wereldrevolutie
• ^§ Socialisme als grootste vijand

- Stalin

• ^§ Gematigder (eerst in 1 land communisme installeren)

- 1939: niet-aanvalspact met Duitsland

• ^§ Raar want was altijd anti-fascistisch geweest
• ^§ ALLE communistische partijen worden dus ineens bondgenoot van het fascisme

- Na de overstap naar de geallieerde zijde

• ^§  Derde Internationale als toegeving van Stalin aan de geallieerden

Belang communisme

- Internationale belangstelling

• ^§ Arbeiders die veiligheid en zekerheid zoeken

• ^§ Dekoloniserende gebieden

 zien hoe Rusland erin geslaagd was te moderniseren zonder Westerse inmenging

Problemen

- SU gaat zelf imperialistisch worden

- Systeem begint nadelen te vertonen

• ^§ Economie Þ
• ^§ Niet langer innovatief

Economische plannen

- Neemt (machiavellistisch) sommige plannen van Trotski over

- 1928: Eerste Vijfjarenplan: vastleggen van:

• ^§ Hoeveelheid geproduceerde goederen
• ^§ Lonen
• ^§ Verkoopprijzen

- Opbouwen van een sterke industrie

• ^§ Ontwikkeling van een proletariaat
• ^§ Onzeker klimaat ivm een nieuwe oorlog (wapens)

- Zonder internationale steun (leningen van voor 1917 waren verworpen, dus kon men nu geen nieuwe aangaan)

• ^§ Kapitaal nodig
• ^§ Rusland was vooral agrarisch -> daar moest men het kapitaal halen
• ^§ Collectivisering van de landbouw

De collectivisering van de landbouw (1929)

- Doel: Efficiëntie Ý

• ^§ Genoeg voedsel voorzien voor het proletariaat
• ^§ Boeren betrekken in het economische systeem (gedwongen)

- Stalin investeert in grote landbouwmachines

• ^§ Minder arbeid nodig
• ^§ Sterke plattelandsvlucht

- Het plan krijgt heel veel weerstand

• ^§ Vooral van gegoede boeren die zich via de NEP hadden kunnen opwerken
• ^§ Sterke repressie hiertegen

De groei van de Industrie

- Dankzij de collectivisatie van de landbouw

• ^§ Meer arbeidskrachten in de stad
• ^§ Snelle industrialisatie

- 1932: Tweede vijfjarenplan

• ^§ Focus op zelfvoorziening/autonoom zijn

- 1938: SU een van de grootste industriële machten wereldwijd

- Maar minder efficiënt (per capita laag)

Sociale effecten van de plannen

- Hard werk en lage lonen

• ^§ Motivatie Þ

- Sociale verbeteringen:

• ^§ Werkloosheid Þ
• ^§ Geen fluctuaties
• ^§ Vrouwen- en kindermishandeling Þ

- Geen klasseloze maatschappij

• ^§ Nog steeds economische ongelijkheid

Totalitarisme

- De regering controleert alles

• ^§ Geen plaats voor afwijkingen

Politieke zuiveringen

- 1936: nieuwe grondwet

• ^§ Schijn

- Stalin blijft heel hard optreden tegen alle tegenstand

- Zuivert zijn eigen partij

• ^§ Linkse Deviantie als legitimatie (trotskistisch)

- Politieke terreur

• ^§ Veel slachtoffers (doden en mensen in concentratiekampen)
• ^§ Vermoord de generatie van uit Lenin’s tijd
• ^§ Vervangt hen door een nieuwe, jonge generatie
• ^§ Die is hem dankbaar en gunstig gezind

Staatspropaganda

- Zet de economische verwezenlijkingen van de staat in de verf

- Werkt heel goed

Bestuur: nationalisme en federalisme

- Formeel

• ^§ Sovjet Unie (SU) als federaal land waarbij elke natie zijn eigen Sovjet heeft (grote autonomie)

- De Facto

• ^§ Dominantie van de Russische Socialistische Federatieve Sovjetrepubliek

- Nationalisme

• ^§ Elk volk krijgt culturele autonomie

Regering: Staat en partij

- “Parallelisme”

• ^§ Staat / Partij (gescheiden)

- De Facto heeft de partij alle macht van de staat in handen

- Kenmerkende institutie: Sovjet (raad)

• ^§ Op verschillende niveaus (locaal, provinciaal, nationaal)
• ^§ Macht van onderuit

- Slechts één partij toegelaten (communistische partij)

• ^§ Macht van bovenaf
• ^§ Politbureau als centraal bestuur
• ^§ Vgl hiërarchie in een leger
• ^§ Sterk gedisciplineerd
• ^§ Strikte uniformiteit
• ^§ Tegen vrijheid van gedachte en daden

De Nieuw Economische Politiek (NEP)

- Grote hongersnood

• ^§ WOI, revolutie, burgeroorlog, Rode Terreur
• ^§ Productiviteit moest worden hersteld

- 1921: °NEP: Dualisme

• ^§ Industrie genationaliseerd
• ^§ Landbouw blijft privé

- Relatief succesvol (herstelling, maar geen vooruitgang)

- Compromis met kapitalisme (belang kwestie Trotski/Stalin)

Sociale en culturele veranderingen na 1917

- Doel: creëren van een klasseloze maatschappij

- Geletterdheid Ý

- Kunst in dienst van de partij

Stalin en Trotski

- 1924: Lenin 

- Sterke idolatrie voor Lenin (Petrograd > Leningrad, …)

- Stalin en Troski ambiëren zijn positie

- Trotski

• ^§ Wil de NEP afschaffen
• ^§ Landbouw ook nationaliseren
• ^§ Landbouw als topprioriteit

- Kan het parlement niet overtuigen

• ^§ Trotski wordt beschuldigd van “Linkse Deviantie”
• ^§ = afwijken van de Marxistisch-Leninistische doctrine
• ^§ Verbannen en vermoord

- Stalin

• ^§ Reeds ten tijde van Lenin grote macht binnen de partij (= staatsmacht, want eenpartijstelsel)
• ^§ Wordt verkozen (95%)

Het einde van de tsaar: Revolutie van maart 1917

- Probleem Rusland in WOI

• ^§ Bevolking en tsaar hadden geen goede relatie
• ^§ De inzet van de gehele bevolking was nodig om succesvol te zijn
• ^§ Bevolking wil de oorlog niet vechten maar moet
• ^§ Weinig gemotiveerd

- Rasputin

• ^§ Oefende een grote invloed uit op tsarina Alexandra
• ^§ Protest hiertegen door alle klassen

- Het tsaristisch regime was bang van de hulp die door de eigen bevolking geboden werd

• ^§ Vooral door de middenklasse (alle zemstvos in één unie)

- 1915: Doema 

• ^§ Protest hiertegen van de zemstvos-unie

- 1916: ° Doema

• ^§ Tsaar schaft hem terug af en overweegt repressie

- Ook de gematigde Democraten kwamen tot het inzicht dat de situatie alleen door geweld gered kon worden

• ^§ Vanaf dan wordt de kans op een revolutie reëel
• ^§ Verwachtingen van de revolutionairen 

Sovjet in Petrograd (=Sint-Petersburg)

- Arbeiders hebben het slecht

• ^§ Tsaar neemt geen maatregelen om hongersnood te voorkomen

- Maart 1917: voedselopstanden

• ^§ Evolueren al snel naar politieke opstanden (“Weg met de tsaar”)

- ° Sovjet (zoals in 1905)

- ° Doema-comité

- Dus: 2 autoriteiten in Petrograd:

1) Doema-comité (gematigd)

2) Petrograd Sovjet (socialistisch/revolutionair)

- ° Voorlopige Regering (door Doema-liberalen)

• ^§ Één socialist werd toegelaten (Kerenski)

- Dwingen Nicholas II tot abdicatie

• ^§ Tsaar abdiceert

De bolsjewistische Oktoberrevolutie (november 1917)

- Boeren en arbeiders zijn oorlogsmoe

• ^§ Opstanden en muiterij

- Kerinski komt aan de leiding van de Voorlopige Regering

• ^§ Wordt bedreigd van de rechterzijde
• ^§ Overwint de Rechtse beweging met hulp van de Bolsjewiki

- Voedseltekort 

• ^§ Extreme ideeën 

- Lenin speelt in op de problemen (pragmatisch, wil boeren voor zich winnen):

• ^§ Onmiddelijke vrede
• ^§ Herverdeling van het land
• ^§ Bezit van de industrie collectiviseren
• ^§ Sovjets als belangrijkste machtsfactor

- Bolsjewiki winnen de meerderheid in de Sovjets

- Lenin boycot Kerenski

- 7 november 1917: Bolsjewistische revolutie

• ^§ ° Raad van Volkscommissarissen (Lenin als leider)
• ^§ Kerenski vlucht

Burgeroolog 1918 - 1922

- 1918: Vrede van Brest-Litovsk (met Duitsland)

• ^§ Nadelig voor Rusland
• ^§ Maar principe van vrede was belangrijkst

- Oppositie Ý

• ^§ Reactionisten
• ^§ Liberalen
• ^§ Alle vormen van anti-lenin socialisten
• ^§ Het Westen

- Oorlogscommunisme

• ^§ Om voedsel te kunnen voorzien
• ^§ Nationaliseren van grote industriebedrijven
• ^§ Centraliseren van de landbouw

- Europa wou Rusland terug in oorlog brengen met Duitsland

• ^§ Steunt de contrarevolutie (met hulp van Japan, via Vladivostok)

- De anti-communistische machten zijn te verdeeld

- Trotsky bouwt een sterk Rood Leger op

- Bolsjewiki krijgen ook steun van het gros van de bevolking (belofte tot landherverdeling)

- Bolsjewiki winnen.

Rode Terreur

- Cheka (= politieke politie van Lenin) is streng

• ^§ Liquideert elke vorm van oppositie tegen het nieuwe regime

- Enorm veel slachtoffers

- Doel slaagt: het regime wordt geconsolideerd

- Oppositie vlucht

Belang burgeroorlog

- Groot aantal slachtoffers (3.000.000)

- Terreur gebruikt door alle “partijen”

- Vgl Jacobijnse fase @ Franse Revolutie

- Basis voor het extreem gewelddadig bewind van Stalin

Achtergrond

- ° Constitutionele Democratische partij

- ° Sociaal Revolutionaire partij

- ° Sociaal Democratische partij

- Onrust/ontevredenheid 

• ^§ Oprichting van deze partijen
• ^§ Boeren en arbeiders creëren onrust (stakingen, …)

- Waren geen echte politieke partijen (want dat kon niet)

- Tsaar Nicholas II

• ^§ Even erg als zijn voorganger
• ^§ Autocratie als enige bestuursvorm

- Oorlog tegen Japan (1904)

• ^§ Rusland verliest
• ^§ Toont de zwakte van de regering aan

Revolutionaire gebeurtenissen

- Bloody Sunday

• ^§ Arbeiders @ Sint-Petersburg stellen een petitie op
• ^§ 8-urendag, minimumloon, democratische verkiezingen
• ^§ Komen vredevol samen voor het paleis van de Tsaar
• ^§ Bloedig onderdrukt door de troepen van de Tsaar

- De arbeiders beseffen dat de Tsaar niet aan hun kant staat

- Politieke opstanden breken uit in Sint-Petersburg en Moskou

• ^§ Allen pro democratische vertegenwoordiging in het parlement
• ^§ ° Sovjets (raden) van arbeiders @ Sint-Petersburg en Moscou

- De tsaar doet een minimum aan toegevingen (°Staten Generaal)

• ^§ Niet voldoende voor de revolutionairen

- Sint-Petersburg Sovjet verklaart een grote algemene staking in oktober

• ^§ Staking verspreidt zich naar andere steden en boeren

- Tsaar reageert: Oktobermanifest

• ^§ Grondwet
• ^§ Burgerlijke vrijheden
• ^§ Vrij verkozen Doema (alle klassen gelijk)
• ^§ Doel: oppositie verdelen

- Democraten

• ^§ Blij met de Doema
• ^§ Willen vanuit de Doema sociale verbeteringen realiseren

- Boeren en arbeiders willen meer (meer land/hogere lonen)

- De tsaar houdt stand

• ^§ Sint-Petersburg Sovjet gearresteerd
• ^§ Revolutionairen vluchten terug naar Europa

De Doema

- Verbetering slechts schijn

• ^§ Geen inspraak over buitenlandse politiek, financiën en regeringssamenstelling

- Tsaar wilde geen inmenging van het volk in de politiek

- Verkiezingen eerste Doema oneerlijk (1907)

• ^§ Socialistische kandidaten kunnen niet deelnemen aan de Doema-verkiezing
• ^§ Veel boeren en arbeiders stemmen bijgevolg op de cadetten (democraten)

- Doema eist een grondwet, algemeen mannelijk stemrecht en inspraak in de regeringssamenstelling

• ^§ Tsaar ontbindt de Doema

- 2^e Doema

• ^§ Zwak door tegenstellingen Sociaal revolutionairen en Democraten

- 3^e en 4^e Doema

• ^§ Door verandering in kiessysteem: conservatief (pro tsaar)

De Stolypin-hervormingen

- Tsaar gaat een sociale politiek proberen voeren

• ^§ Cf. Bismarck, Napoleon III)
• ^§ Revoluties tegengaan

- Aantrekken van de welgestelde klasse als vrienden van de staat

- Vergrote krachten van zemstvos (= raad op lokaal niveau, bestuurd door grootgrondbezitters)

- Boeren krijgen meer vrijheden

- Succesvol

- Maar nuanceren

• ^§ Mir-systeem hield stand
• ^§ Landshonger en armoede bleven bestaan

- Sociaal Revolutionairen

• ^§ Tegen het verdwijnen van de mirs (werden gezien als communes)

- Reactionairen (conservatieven)

• ^§ Vinden de ideeën te Westers

Rusland aan de vooravond van WOI

- Meer en meer “Westers”

• ^§ Industrie 
• ^§ Aanwezigheid van een parlement
• ^§ Privébezit en kapitalisme 

- Tegenwerking van Links & Rechts

Tsaar Alexander III (1881 – 1894)

- Sterke repressie tegenover revolutionairen (intelligentsia)

• ^§ Verbanningen

- Systematische Russificatie

• ^§ Tegen Westers denken

- Maar: Rusland wordt meer en meer westers

• ^§ Cultureel
• ^§ Europese investeringen
• ^§ Leningen bij Europese landen (van de staat)
• ^§ Accepteren van de goudstandaard

- Slechte levensomstandigheden arbeiders

• ^§ Lage lonen, lange dagen, slechte omstandigheden
• ^§ Verbod op stakingen

- Arbeid was sterk geclusterd

• ^§ Mogelijkheid tot organiseren

- ° Cadetten (constitutionele democraten)

• ^§ Liberaal deel van de publieke opinie
• ^§ Progressief
• ^§ Pro vrije verkiezingen (democratisch)

- Rusland bleef grotendeels op landbouw gebaseerd

• ^§ 4/5^e van de inwoners waren boeren

- Mirs

• ^§ Landbouwgemeenschappen
• ^§ Weinig sociale verbetering
• ^§ Boeren moesten betalen voor de industrialisatie (taksen)
• ^§ De gemeenschappelijke veiligheid > privébezit

De opkomst van revolutionaire partijen

- Twee traditionele revolutionaire “stoorfactoren”

• ^§ Boeren

 ongelijkheid t.o.v. de Adel

• ^§ Intelligentsia

 liberaal, progressief

 tegen de tsaar

 hielden zich constant bezig met debatten en de revolutie

 onenigheid ivm dragers van de revolutie: boeren of arbeidersproletariaat

Populistische strekking

- Revolutionair

- Richten zich op de boeren in de mirs

• ^§ Boeren als dragers van de revolutie
• ^§ Kapitalisme was geen noodzakelijke stap voor revolutie

- 1901: ° Sociaal-Revolutionaire Partij

Klassiek marxistische strekking

- Door de aanhoudende stilte van de boeren gaan velen over van populisme naar marxisme

• ^§ Lenin, Trotsky, Stalin

- Lenin als leider

- 1898: ° Sociaal Democratische Arbeidspartij

- Even revolutionair, maar op een andere manier

• ^§ Arbeiders al dragers van de revolutie (klassiek marxistisch)
• ^§ Nood aan een industriële arbeidersklasse
• ^§ Nood aan een internationale revolutie (begin in geïndustrialiseerde gebieden)
• ^§ Nood aan een klassenprobleem

- Tegen terrorisme

• ^§ Ze werden gedoogd door de Tsaristische politie

Splitsing binnen de Sociaal Democratische partij: Bolsjewiki en Mensjewiki

- 1903: partijcongres

• ^§ ° Splitsing binnen de partij
• ^§ Onenigheid

- Bolsjewiki

• ^§ Partij moet een kleine revolutionaire elite zijn
• ^§ Sterk gecentraliseerde partij
• ^§ Geen ruimte voor afwijkingen (in doctrine)
• ^§ Dictatuur over het proletariaat na de revolutie

- Mensjewiki

• ^§ Open partij voor iedereen)
• ^§ Grote inspraak van alle leden
• ^§ Samenwerken met liberalen, progressieven en democraten

- Lenin houdt zich strak aan de Marxistische doctrine gelinkt met Russische revolutionaire tradities (Bolsjevistisch)

Gelijkenissen Frankrijk Revolutie

- Bewegingen voor vrijheid (Frankrijk: vs feodaliteit en despotisme) (Rus: vs kapitalisme en imperialisme)

- Boodschap aan de gehele wereld (niet enkel nationaal)

- Patroon van revolutionaire politiek

• ^§ Sterke oppositie (ondanks verdeeldheid) werpt het regime omver
• ^§ Verdeeldheid ivm vorming van de nieuwe staat
• ^§ 1 partij neemt de leiding en verzet zich tegen de anderen

Verschillen met Frankrijk revolutie

- Rusland stond in 1900 achter op de Europese landen

• ^§ Frankrijk stond aan de leiding in 1789

- Rusland steunt op de boeren en arbeiders

• ^§ Frankrijk steunde op de burgerij en middenklasse

- In Rusland was de revolutie voorbereid door “professionele revolutionairen”

• ^§ In Frankrijk gebeurde de revolutie spontaner, onverwacht

- Russische Revolutie was op korte termijn succesvoller

• ^§ Frankrijk revolutie slechts op lange termijn

Globale invloed

- Rusland tussen Europa en Azië

• ^§ Het minst ontwikkeld van Europa
• ^§ Het meest ontwikkeld van de landen buiten Europa

- Sympathie van Europese socialisten

• ^§ Want tegen het kapitalisme

- Sympathie buiten Europa

• ^§ Want tegen imperialisme

- De overwinnaars komen samen in Parijs om de wereld te reconstrueren.

 Aanwezigheid van 27 landen  4 domineren: VSA (Woodrow Wilson), Frankrijk, GB en It

 VSA: genieten van een universeel prestige  hun tussenkomst heeft de doorslag gegeven.

14-punten plan en het Verdrag van Versailles

- Wilson: voorstellen van een 14-puntenplan  een nieuwe democratische wereldorde

 Problemen bij aanvang: stuit op belangen van andere overwinnaars (Vb: Frankrijk  afbetaling)

- Wilson  Volkenbond

- Afrekening met DL

Eis Frankrijk = een beveiliging tegen DL  Engels-Frans-Amerikaans garantie verdrag

 Gebiedsverlies voor DL Alsac en Lorraine

 Verlies van zijn kolonies  worden Mandaatgebieden van de overwinnaars

 Militaire beperkingen (controle van de Duitse vloot)

 Herstelbetalingen  “Clausule van Schuld”

- Een hertekenen van de Europese kaart

 In O-Euro: vele nieuwe onafhankelijke staten  afbrokkeling van Oostenrijk-Hongarije en Ottomaanse Rijk (= verdwijnen)

 Nieuwe grenzen  gebiedsverlies voor Rusland

 opstarten van een cordon sanitaire ( = Finland tot Roemenië) beschermen tegen communisme

Betekenis van het vredesverdrag van Parijs

 Geen succes + draagt de kiemen van een nieuw conflict (WOII)

- Het meest algemene principe = het erkennen van het zelfbeschikkingsrecht der Volkeren

 waarop vele landen dus onafhankelijk zijn geworden.

 Echter werd hiermee de ‘doos van Pandora’ geopend  elke nieuwe staat bezit minderheden

- DL: toonde geen intentie om het verdrag na te leven

 De herstelbetalingen waren onrealistisch

 Wordt belast met een democratisch Weimarrepubliek  Gefrustreerd.

- Daarnaast ook frustraties bij vele andere landen die ontgoocheld waren in het Verdrag.

 kregen niet de gehoopte en beloofde gebieden of men werd achteruit geschoven.

- VSA gaat de verdragen niet gaan ratificeren.

 waarop men dus niet meedoet aan de zelf opgestarte volkenbond.



Mislukking

De effecten op het Kapitalisme: Overheidsregelurende economieën

- Ten tijde van de oorlog gaan de regeringen zich meer mengen in de economie.

 totaaloorlog: Dat wil zeggen dat elk aspect van het dagelijkse leven in functie staat van de oorlog.

- Impact op de economie:

 Economie krijgt een systeem waarbij de staat gaat optreden als beschermer  element van planeco

 centraal punt = produceren ; winstmarge is bijzaak

 Het arbeidsproces  aangezien de mannen op het front zijn worden de vrouwen ingezet in de oorlogsindustrie

 bevorderen van de emancipatie ( vrouw krijgt belangrijke rol in de economie)

 Financieel: bijdruk van geld + banken zijn verplicht tot kredietontlening

 leidt tot grote inflatie + geld ontwaarding

 massaal afsluiten van leningen  afbetaling door meer te exporteren dan importeren MAAR dit ten koste van productie van eigen markt.

 zorgt voor een bedreiging van de levensstandaard.

- De overwinnaars  VSA: grootste economische macht

 Japan: gaat afzetmarkt in Azië onder controle krijgen

 Zuid-Amerika: infiltreren in de Europese markt

 Einde van de Europese economische suprematie (GB en Frankrijk wekken illusie toch nog grootmacht door kolonies)

Cultuurpessimisme

- Door de oorlog krijgen we een daling van het moraal

- Verschuiving: patriottisme  pessimisme

- Een zeer groot wantrouwen in de overheid

- Kunst en wetenschap: een gevoel van zinloosheid treed op  de Dada beweging

 bijgedragen tot oorlogvoering.

- De vele ≠ nationaliteiten in het rijk van Oostenrijk-Hongarije worden erkend door de geallieerden.

 waarop vele in 1918 hun onafhankelijkheid verklaren  uiteenvallen van Oostenrijk-Hongarije

 12/11/1918: troonafstand van de laatste ‘Habsburgse’ Keizer

 Oostenrijk en Hongarije  worden 2 republieken die op zichzelf bestaan.

- DL: val van het keizerrijk voor de wapenstilstand. (keizer in ballingschap)

 Wilson eist da t DL veel democratischer wordt  ontstaan van Republiek + GW

 Weimarrepubliek

 De democratische partijen zijn oorlogsmoe  gaan na de oorlog dan in DL de macht overnemen om een betere onderhandelingspositie te hebben. (zullen steun krijgen van legerleiding)