Item gefilterd op datum: december 2012

• Middellands Zeegebied: 1620/30 reeds keerpunt ó Atlantische landen & N pas rond 1650
• 1650/60= zilveraanvoer uit Mexico/Peru verzwakt + groot zilververlies aan Verre/Mid.-Oosten door grote vraag naar exotische luxegoederen bij hogere klassen v. voorspoedige gebieden
• 2^de helft 17^de + 1^ste decennia 18^de eeuw (~ periode 1320-1460) à laagconjunctuur, crisis
• deflatie, devaluatie, zilverafvloeiing naar het Oosten
• compensatie door nieuwe geldvormen: bankbiljetten (ander papieren geld al in ME) of waar dat er niet was, extra aandacht voor kwaliteit v.d. muntslag (vb.: Frankrijk)

a. nieuwe zilvermijnen van Potosí in Peru & Zacatecas in N-Mexico à zilverregen vanaf 1550

b. na 1550 +hele 17^de eeuw domineert zilver opnieuw in internationaal betalingsverkeer

c. verband spectaculaire toevoer v. zilver & scherpe prijsstijgingen in 16^de eeuw

• kritiek: in sommige landen was de prijsstijging reeds voordien aan de gang, terwijl ze elders nogal traag stegen in periodes van snel toenemende zilverimport
• volgens sommigen fictief en enkel aan de grote 16^de eeuwse devaluaties toe te schrijven
• koopkracht ↓ (meer geld nodig om hetzelfde te kopen)

theorie afgewezen! Tempo prijsstijgingen & devaluaties lopen te sterk uiteen voor de meeste landen+ ook in landen met stabiele munt zijn er prijsstijgingen

zilverregen en devaluaties speelden zeker een rol, maar ook belangrijk was de toegenomen spanning tussen bevolkingsgroei & beschikbare bestaansmiddelen!!! à door bevolkingsgroei tekort aan agrarische producten: = prijsstijgingen

• ±1640: einde muntschaarste à uitbreiding zilvermuntcirculatie door Ag in
• Tirol/Boh./Saksen/Sp.
• 1460-1510 relatieve overvloed van zilver t.o.v. goud à koersen zilvermunten ↓
• goud door overheid ondergewaardeed zodat het uit de omloop verdween (Wet v. Gresham[1])

1500-1510: einde overwicht zilvermuntcirculatie à vanaf 1470 goud uit Afrika + vanaf 1503 uit Amerika à goud verovert plaats in internationaal betalingsverkeer

• ook kwaliteit muntslag verbeterde toen door betere ontginnings/zuiveringstechnieken
• zuiverder edelmetaal à streven naar meer uniformiteit in munttypes wordt merkbaar

• grenzen open om buitenlandse ondernemers & hooggekwalificeerde arbeiders massaal te lokken met gunstige voorwaarden
• oprichting staatsbedrijven + ondersteuning & aanmoediging privé-ondernemingen (via
• subsidies, rentevrije leningen, belastingvrijstelling, titels, pensioen, octrooi)
• stimuleren van manueel vervaardigde exportproducten van hoge kwaliteit + beschermen
• tegen buitenlandse concurrentie à strenge kwaliteitscontrole
• beste grondstoffen in eigen land houden + export van producten aangemoedigd
• korte termijn: positief effect op werkgelegenheid + nationaal inkomen
• lange termijn: eerder negatief effect
• versterking malaise Europese economie!
• protectionistisch klimaat werkt schaalverkleining in de hand, verzwakt concurrentiegeest, remt technologische vooruitgang af + ondermijnt efficiëntie v.d. industriële productie
• leidde dus NIET tot Industriële Revolutie (18^de e.) want men kiest de optie van arbeidsverfijning & arbeidskwaliteit, en zo die van technisch & technologisch immobilisme

ó Engelse plattelandsindustrie die opteert voor kwantitatief transformatieproces à I.R.

à import tegengaan & export stimuleren

a. stijging vraag: grotere behoefte huisverwarming door verstedelijking: hout, houtskool, turf

• ecologische redenen zorgen voor reglementering houtsprokkelen & turfsteken
• overschakeling naar overvloedig aanwezige + goedkopere middelen zoals steenkool
• voor industrieel gebruik: o.a. ijzerindustrie

b. stijging aanbod moest gestegen vraag opvangen

• nieuwe graaf- & stuttechnieken maakte diepere delving steenkool mogelijk
• atmosferische vuurpomp voor wegpompen water in mijngangen

2.3. ijzernijverheid werd in 16/17^de eeuw begunstigd door expansie v.d. wapenindustrie

• vooral in Luik, ZO-Eng., Zweden (voorbeeld kanonskogels)
• gietijzeren kanonnen in Eng. à door innovatie & technologische voorsprong verlegde het zwaartepunt v. Europa’s zware industrie zich naar Engeland

• definitieve vooruitgang vana 16^de e. dankzij verbetering productietechniek + stijgende vraag
• 16/17^de eeuw: ZO-Eng., Luik, Zweden: verandering waarbij kwantitatieve factoren de structuurverandering gingen bepalen

• 80j-oorlog in Ned.: trof meest plattelandsindustrie, vanaf godsd.-repressie ook de steden, volledige ramp na herovering Z-Ned. door Fernese & sluiting schelde à exodus!
• door braindrain werd Nederlandse knowhow verspreid over heel Europa
• ook diaspora door Europees mercantilisme: was moeilijk voor export
• uitwijking naar hoofdstad waar aanwezigheid v. elite de vraag nr luxegoederen verzekert
• Italië: voornaamste redenen zijn de inzinking v.d. Mediterrane economie + mercantilisme
• conclusie: positief voor Europa, negatief voor Ned. & It. (groot verlies + nieuwe concurrentie)

a. stijging inkomen per capita in Europa na 1450 = toename vraag naar fabrikaten

- gebieden met primitieve econ. kunnen vraag niet direct beantwoorden à prijzen ↑, kwaliteit ↓

- gebieden met vooruitstrevende econ. & industriële traditie kunnen vraag wel opvangen

• door herstructurering industrie was ambachtelijke productie gestegen
• voor 16^de eeuw enkel voor thuismarkt, daarna exportsector voor Europa in Nederland & Italië

b. gevolgen:

• achtergebleven streken konden geen dominerende gespecialiseerde industrie opbouwen + bestaande weggeconcurreerd door producten uit vooruitstrevende streken à industriële expansie werd zo betaald door stagnatie in minder fortuinlijke gebieden
• vooruitsrevende zones steeg inkomen nationaal + per capita (door hogere productie)
• dankzij export: meer werkgelegenheid, meer geschoolde arbeiders ingezet voor meer waardevolle producten, schaalvergroting, arbeidsverdeling binnen luxe-industrie, verrijking kooplieden door verre handel
• plattelandsnijverheid (linnenindustrie) in Ned. verschafte de landbouwers een extra-inkomen
• productie v. gestandardiseerde fabrikaten, gesteund op arbeidsverdeling, verhuisde naar platteland, waar lonen lager bleven

• verzwakking in dynamiek v.d. transcontinentale handel: mercantillisme, ondergang Sp. & Lodewijk XIV
• karakter van de maritieme handel: blijvende expansie in NW-Europa maar maritieme bloei bleef beperkt periferisch Europees verschijnsel met onvoldoende kracht om de economische achteruitgang in centraal- & Z-Europa te compenseren (ook koloniale handel niet!)
• succesvolle overgang naar systematische kolonisatie enkel door G.B. gerealiseerd

• basis voor Engels commercieel kapitalisme = versterking vloot onder Elisabeth I + Navigation Act & Staple Act v. Cromwell & Karel II
• asiento de negros[1] versterkte expansie + verschafte middelen om te investeren
• N.V.-formule à ondersteunde nieuwe (binnenlandse) koloniale structuur aan oostkust N-Am.
• deze overzeese economie werd vanaf 2^de helft 18^de e. hoeksteen industrieel kapitalisme