Item gefilterd op datum: december 2012

Presocratische filosofie (600 v. Chr.)

• Thales: “alles is water”
• Neemt afstand van mythologie en gaat meer naar rede om werkelijkheid te verklaren.
• Holistische benadering
• Principle of all things (everything begins with water, everything consists of water, everything ands with water)

De vorm “alles is …” is vernieuwend voor de filosofie. Het tracht alles terug te brengen tot 1 principe.

↓

Basis van moderne wetenschap

(vinden van structuren en principes)

Thales kan gezien worden als de eerste reductionist.

Wetenschap is reductionistisch (falsificatie)

Thales stelt dat afstand genomen moet worden om structuren te kunnen zien.

Hiervoor dienen fundamentele vragen worden gesteld.

Het verschil tussen filosofie en ideologie is totaal.

Ideologie = een samenhangend mensbeeld dat steun en zekerheid geeft, al dan niet bewust wordt opgedrongen en antwoorden geeft maar geen vragen laat stellen

→ het is een verstard mensbeeld dat gecontroleerd wordt door autoritaire en absolute gezagsinstanties (priesters, partijleiders, professoren) die geen tegenspraak dulden en de anderen als ketters of dissidenten vervolgen.

→ helpt bovendien de traditionele zuilen in stand te houden

Geloven = het verplicht aannemen bij een ideologie, men stelt geen vragen

De bovenvermelde vragen naar de oorsprong van de wereld en mens, de zin van het bestaan en het onderscheid tussen goed en kwaad worden zowel door de filosofie als door de godsdienst behandeld, maar de methode (de weg) om tot een antwoord te komen verschilt.

In de filosofie is er geen plaats voor een boven- of buitenmenselijke openbaring, waarin bepaalde waarheden aan de gelovigen worden meegedeeld en door hen worden aanvaard. De filosofie verwerpt deze geopenbaarde waarheden niet noodzakelijk, maar beperkt zich tot een kritisch-rationele benadering van dezelfde problemen.

In bepaalde periodes (bijvoorbeeld de Griekse tijd) gaat de filosofie tegen de overgeleverde religieuze mythologie in. Vandaar dat bijvoorbeeld Socrates van atheïsme beschuldigd werd, terwijl de relatie in andere tijden veel harmonieuzer en conflictloos was.

De godsdienst spreekt zich soms uit op terreinen waar de filosofie geen antwoord kan geven of tenminste de vraag ophoudt.

Om vanuit het vanzelfsprekende mensbeeld tot de filosofie te komen, moeten we door drie belangrijke fasen gaan: het geleefde, het gesproken en het besproken wereldbeeld.

(a) het geleefde geëxisteerde mensbeeld

• krijgen we van onze ouders en omgeving mee
• we leven volgens de waarden en verklaringen die ons milieu deelt
• dit geleefde mensbeeld is vrij onbewust en tegelijkertijd bepaalt het heel ons denken en handelen van vroeg tot laat

(b) het gesproken mensbeeld

• in elk van deze groepen komt een moment, waarop het onbewust geleefde mensbeeld uitgesproken wordt, waarin we de overgang vieren van de kindertijd naar de jonge volwassenheid
• ritueel gebeurt dat door de vieringen van het Vormsel, het Feest van de Vrijzinnige Jeugd of het joodse Bar-Mitvah feest
• in elk van deze vieringen kiezen de jonge volwassenen nu zelf voor een mensbeeld waarin ze zijn opgegroeid
• het is de eerste keer dat openlijk voor een bepaalde godsdienstige of humanistische overtuiging gekozen wordt

(c) het besproken mensbeeld

• filosofische benadering
• in deze fase worden de eigen en ook de andere mensbeelden kritisch bekeken en gebeurt het, dat men ofwel het vroegere mensbeeld verwerpt of er deze keer zeer bewust en overtuigd opnieuw voor kiest
• vereist een dieper inzicht in ons zelf en onze omgeving en de moed om dit nieuwe inzicht ook in de praktijk om te zetten, vaak met zware offers
• vb.: keuze UA : pluralistisch → men sluit zich aan bij verschillende levensbeschouwingen, actief pluralisme

Filosofen waren mensen die in de bloeiende handelssteden en havens van Klein-Azië en later in de grote Griekse metropolen een antwoord zochten op de reeks vragen die tot dan toe door mythologie en godsdienst behandeld waren of die om praktische redenen opzij geschoven werden:

• Waar komt de wereld vandaan en waaruit bestaat dit heelal? (kosmologie)
• Hoe bereiken we de beste vorm van menselijk samenleven? (politiek)
• Bestaat er een absolute waarheid en hoe kunnen we die kennen? (epistemologie, kennisleer)
• Wat noemen we goed en kwaad, en waarom? (ethica, moraal)
• Wat zijn de regels van het denken? (logica)

Priesters vertelden de mythen van de stam verder, maar er komt een punt in het sociale en historische groeiproces, waarop deze mooie verhalen niet meer volstaan en de nieuwsgierigheid is gewerkt. Het is deze nieuwsgierigheid, gekoppeld aan de groeiende ervaring (experimenten, reizen, contacten met andere culturen) die de drijfveer blijft van alle wetenschappelijk en uiteraard filosofisch denken.

• Filosofie = wijsbegeerte, een manier van denken
• Economie, sociologie, psychologie,… zijn voortgekomen uit de filosofie
• Filosofie (waarden en normen) ↔ religie (dogmatisch)
• Wijsbegeerte = leer en wetenschap der begrippen in hun hoogste algemeenheid opgevat
• Inzicht en zinzicht: nieuwsgierig naar de oorsprong
• Filosofie is ontstaan dankzij de economische activiteit

De filosofie breekt met mythen, voorwaarden om aan filosofie te doen:

• Ervaring opdoen = tijd om te denken
• Geïnteresseerd, gemotiveerd en nieuwsgierig zijn

→ de motor van de wetenschap

Wegen om aan wetenschap te doen:

• Inductieve weg ↔ deductieve weg
• Empirisch ↔ rationeel

- Positivisme => alleen empirische wetenschap levert geldige kennis op.

- Positief recht => objectief recht dat op bepaalde plaats en tijdstip geldt, opgesteld en erkend is door de gemeenschap en door overheid gehandhaafd.

- Ontologie => de studie van het zijn, de zijnsleer.

- Metafysica => leer die niet de werkelijkheid onderzoekt zoals ze ons gegeven wordt uit zintuiglijke ervaring, maar op zoek gaat naar het wezen van die werkelijkheid en wat haar constitueert.

- Scholastiek => wordt in het algemeen de middeleeuwse filosofie mee bedoelt + de onderwijsmethode die zich in de stedelijke scholen en later universiteiten ontwikkelden toen. Ze bevat een logische manier van denken in tegenstellingen, de dialectiek.

- Gepastheidsethiek (Smith) => kijkt in eerste instantie naar de verhouding tussen het handelen en de omstandigheden waarin gehandeld wordt. Goed is het handelen dat in een bepaalde situatie passend is. Smith stelt: als ik mij inleef in de situatie van de handelende persoon, zal ik dan op dezelfde manier handelen als de actor? Indien ja, keur ik diens handelen moreel goed, anders niet. Mensen zijn sociale wezens: zij verlangen de goedkeuring van anderen. Op het vlak van individuele ethiek helpt de gepastheidsethiek ons verder, maar voor beleidsvraagstukken is zij ontoereikend en moet ze aangevuld worden met een vorm van consequentialisme.

- altruïsme = onbaatzuchtigheid = een handeling met geen of weinig eigenbelang van elkaar behulpzaam zijn, want dat gaat vaak wel gepaard met eigenbelang.

- de Gulden regel: wat gij niet wilt dat u geschiedt, doe dat ook een ander niet! Of: Behandel een ander zoals jij wilt behandeld worden.

Arbeid is belangrijk => verschaft inkomen. Maar arbeid is ook intrinsiek waardevol voor ons. Recht op arbeid is authentiek mensenrecht. REDENEN:
1. Het integreert mensen in een sociale omgeving en haalt ze uit isolement.
2. Geeft structuur in leven! Alleen wie werkt, vindt smaak in vrije tijd.
3. Het is van grootste belang voor menselijke zelfrealisatie. Ze vergt eerst inspanning die op lange termijn wordt beloond. ( consumptieve activiteiten die onmiddellijk plezieren, maar op termijn en bij herhaling ontgoochelen)

Men bouwt fierheid op en we betekening iets voor anderen.
(zonder respect door anderen is er namelijk geen zelfrespect)

Universeel basisinkomen => iedereen heeft volgens dit voorstel recht op een volstrekt onvoorwaardelijk inkomen dat losstaat van alles.

Van Parijs beroept zich hierbij op het Billijkheidsprincipe, dat iedereen een gelijk deel zou krijgen van het gemeenschappelijk patrimonium dat de maatschappij ter beschikking staat.

=> Wijst terug naar 3 mogelijke financieringsbronnen van het basisinkomen.

1. Erfenis aan kapitaal, kennis en infrastructuur die onze voorouders hebben opgebouwd moeten we gelijk verdelen onder alle levenden aan de hand van een optimale erfbelasting.

!KRITIEK: Voor velen is het wel volstrekt onaanvaardbaar dat wat ze hebben opgebouwd tijdens hun leven niet aan hun naasten kunnen doorgeven!

2. Niet of moeilijk reproduceerbare natuurlijke resources (water, lucht,…) zijn schaarste middelen die gelijk verdeeld moeten worden.
vb. vervuiling aarde: Iedereen krijgt gelijk recht op vervuiling toegewezen, maar je kan dat verkopen als je wil => ecotaksen.

Opbrengst hiervan dient als financiering van het basisinkomen.

3. Tewerkstelling is een schaars goed geworden. Mensen die leuke baan hebben, zijn geprivilegieerd en zouden rente moeten betalen op hun toffe banen. Die kan je dan herverdelen onder vorm van basisinkomen.

!KRITIEK:zorgt voor duale samenleving(werkenden-werklozen) waar volledige tewerkstelling geen doel meer is. De werkenden draaien op voor werklozen.

Hoewel mensen zich in principe uit eigenbelang verzekeren, wordt verzekering tegen aantal risico’s door overheid verplicht.

1. Ze behoedt zo burgers tegen hun mogelijke irrationaliteit
2. Door iedereen te verplichten aan te sluiten bij één enkel veralgemeend systeem worden de transactiekosten geminimaliseerd.
3. Algemene verzekering heeft ook aantal voordelige externe effecten.
4. Verplichte verzekering is ook noodzakelijk om “adverse selection” te vermijden. Als men markt gewoon vrije loop zouden laten, zouden meest kwetsbare grepen helemaal geen polissen meer kunnen afsluiten.

=> waardoor het solidariteitsprincipe steeds meer aan gewicht wint.

- PROBLEEM 1:

Vroeger: verhouding 4-1 (4 werkenden/gezonden – 1 werkloze/zieke)

Nu: verhouding 1-1 => bijdrage is dus veel hoger geworden!

Hier zit natuurlijk een LIMIET op!

=> Mensen gaan hier op reageren en er komt druk op de SZ om solidariteitscomponent af te bouwen, zeker als die MISBRUIKT wordt!

Vb. Vrouw van de dokter => als werkloze geregistreerd dus krijgt uitkering, maar blijkt dat ze in het zwart haar man helpt als secretaresse!

Vb. Mensen die zich gaan nestelen in SZ (=> trainingspakmensen), terwijl SZ dient als tijdelijke oplossing! Komen in psychiatrie,… => gaan nog meer afhankelijk worden van de SZ!

uw zin om nog solidair wordt snel beperkt. Je wilt risico’s oplossen, maar geen profitariaat zijn. => het systeem gaat kapot, want men is niet meer bereid te betalen!

PROBLEEM 2: BEVOLKINGSSTRUCTUUR (meest reële probleem)

Vandaag: Optimaal:

=> de vergrijzing doet de verhouding kleiner en kleiner worden.

OPLOSSING/UITWEG:

1. Responsabilisering van wie SZ-steun ontvangt en ervoor proberen zorgen dat ze uit de risicosituatie geraken.

Vb. Limitering op aantal jaren werkloos, opnametijd ziekenhuis verlagen, voor mensen die lange tijd ziek zijn controleartsen sturen.

2. Uitkeringen selectiever maken (enkel aan die die ’t echt nodig hebben)

MAAR: ook dit heeft nadelen (kan maatschappij splitsen in arm en rijk)

+ er moeten ook universele uitkeringen zijn zoals kinderbijslag (klassenverschillen zijn bij kinderen namelijk van geen tel!)

3. Bevolkingsstructuur verbeteren want dit is het meest reële probleem.

NOG EEN PROBLEEM bij de SZ:

Rawls zijn theorie en difference principe werken vrij goed op het vlak van de nationale staat, waarbij de nationale grenzen dicht zijn!

Wij hebben door de jaren heen vrij goed gelijke startkansen gecreëerd!

Vandaag echter: - nationale grenzen worden doorzichtiger

- globalisering

- veel economische migratie (zelden politieke)

Kan je Rawls zijn theorie zomaar vertalen naar het internationale?

Ja! => zie universele rechten van de mens

MAAR: als je echte gelijkheid wilt, dan moet je eigenlijk een hele grote herverdeling doen met zowel de rijke als arme landen in één pot!

Wat als de grenzen hier in België zouden opengaan?

=> SZ duidelijk niet meer leefbaar.
Op het begrip “internationale rechtvaardigheid” weet men geen antwoord…

Gevolg: EU bouwt mooi verder aan FORT EU en doet grenzen dicht!

=> zo ontnemen we aantal mensen bepaalde rechten

Er is dus INTERNE (binnen EU) rechtvaardigheid, maar EXTERNE (rest van de wereld) onrechtvaardigheid. => Is moeilijke afweging waar men nog geen antwoord heeft op gevonden!