Item gefilterd op datum: januari 2014

Subjectieve klasse noemt hij ook wel ‘het klassebewustzijn’.
Waarom? Uitleg:

• Marx stelt dat er zeer vaak een discrepantie is tussen objectieve klassencondities en subjectieve besef dat mensen hebben van hun positie in het klassesysteem.
   Soms misleiden mensen zichzelf al eens omtrent hun werkelijke positie in de maatschappij; beseffen niet wat hun
  belangen zijn

• Dit zelfbedrog wordt door Marx ‘het vals bewustzijn’ genoemd.
• Marx meende dat er een toenemend klassebewustzijn zou groeien.
   Na verloop van tijd zouden de klassen behalve objectief ook subjectief
  of zelfbewust worden.
   Ze werden op dergelijke wijze samengebracht zodat ze zich bewust
  werden van hun eigen belangen.

In Marx’ tijd (19^e eeuwse Europese kapitalistische samenleving)

 fundamentele strijd tussen bourgeoisie (incl. grote landbouwers) en het
proletariaat

• Bourgeoisie had zowel eigendom als beschikkingsmacht over economische infrastructuur.
• Voorspelling Marx
   polarisatie rond die twee klassen
   kleine boeren, eigenaars van kleine onderneming en beoefenaars van vrije
  beroepen zouden allemaal werknemers worden van grote bedrijven, bezit
  van een beperkt aantal rijke kapitalisten, en op die manier gedwongen
  worden tot proletariaat.
• Klassen staan volgens Marx steeds in relatie van uitbuiting tegenover elkaar
• In moderne kapitalistische maatschappijen is die uitbuiting minder zichtbaar
  = waarde van wat een arbeider per dag produceert, is groter dan wat het de
  werkgever kost om de arbeider in te huren
   meerwaarde (Marx noemt dit verschil zo) is bron winst WG
• Opmerkelijk volgens Marx
  Kapitalistische systeem is in staat om welvaart te creëren, terwijl grote delen van bevolking daarvan verstoken bleven.
• Aard van arbeid is veranderd.
   saai
   gedisciplineerde werk werd ervaart als keurslijf
   Marx stelling: Arbeider leed aan zelfvervreemding!!

Hij vat de relatie van groep tot productiemiddelen zeer eng op.

 Klassen waren de mate waarin hun leden delen in de middelen waarmee
welvaart wordt opgeleverd.

Vóór moderne industrie

 Productiemiddelen
: land + gerief om gewassen te telen en dieren te hoeden

 Twee belangrijkste klassen

: landeigenaars + landbewerkers[1]

In moderne industriële maatschappijen

 Productiemiddelen

: kantoren, machines, fabrieken en kapitaal belangrijker dan
land

 Twee belangrijkste klassen

: kapitalisten + proletariaat[2]

Marx: Groep van mensen die in eenzelfde verhouding staan tot de
productiemiddelen – de middelen waarmee ze hun bestaan voorzien

Zijn theorie kan in de volgende vijf stappen worden uitgelegd, waarbij iedere stap beantwoordt aan stadium in ontwikkeling van kapitalistische maatschappij.

Vijf stappen zijn:

• De economische grondslag van sociale klassen
• Polarisatie
• Objectieve klasse en subjectieve klasse
• Klassenstrijd
• De complexiteit van klassesystemen

De klassentheorie van MARX

We gaan erop in wat volgens het marxisme wordt verstaan onder:

• Wat is een klasse?
• De economische grondslag van sociale klassen
• Polarisatie
• Objectieve klasse en subjectieve klasse
• Klassenstrijd
• De complexiteit van klassesystemen

• Onderscheid tussen verschillende klassen steunt niet op wettelijke of religieuze bepalingen, is niet gebaseerd op overgeërfde positie.
   De grenzen tussen sociale klassen zijn vaag en kunnen relatief gemakkelijk
  overschreden worden
  Bv. Geen restricties huwelijken mensen verschillende klassen
• De klasse waartoe men behoort is tot op zekere hoogte verworven, niet gegeven bij geboorte.
  Sociale mobiliteit[1] komt hier veel vaker voor dan bij de andere types.
• Klassen zijn gebaseerd op economische verschillen tussen groepen en individuen, namelijk op ongelijkheden in bezit en controle van materiële goederen ( andere types stratificatie: niet-economische factoren)
• Sociale verhoudingen zijn veeleer onpersoonlijker en grootschaliger
   Bv. belangrijk element vormen de ongelijkheden in betaling en
  werkomstandigheden (Bv. dagloner  vrij beroep)
   Ongelijkheden hebben geen betrekking op persoonlijke verhoudingen
  tussen leden, maar veeleer het feit dat de levensomstandigheden van leden
  van eenzelfde beroepscategorie min of maar gelijk is, speelt een rol.

Zo dit waren de 4 verschillen met de andere types van stratificatie.
We kunnen verder begrip “sociale klasse” algemeen als volgt definiëren:
“Een grootschalige groepering van mensen die beschikken over dezelfde economische middelen, en die daardoor grote gelijkenissen vertonen in hun levenswijze, hun belangen en hun opvattingen.“

Besluit: Grondslag klasseverschillen is economisch. Bezitten van vermogen,
uitoefenen van bepaaldegropen, hoogte inkomen zijn elementen die bepalen
tot welke sociale klasse je behoort.

Men onderscheidt drie grote sociale klassen:

• Upper class
  = bezitten grote vermogens
  = beheren productiemiddelen of oefenen er controle over uit
  Bv. Industriëlen en topmanagers
• Middle class
  = de zogenaamde witteboord werkers

Lower class
= ‘blue collar workers’
= in sommige geïndustrialiseerde landen (Frankrijk, Japan) zijn boeren nog
steeds afzonderlijke klasse. In derdewereldlanden is deze de grootste klasse.

Maakten deel uit van Europees feodaal systeem, maar ook in verschillende andere traditionele culturen.
Feodale standen bestonden uit strata met verschillende rechten en plichten, soms door wet vastgelegd.

Europa:

• Hoogste stand = aristocratie + lagere adel
• Tweede stand = clerus (lagere status maar aantal privileges)
• Derde stand = ‘gewone volk’

Opm. Onder gewone volk verstaan we lijfeigenen, vrije boeren, handelaars en
ambachtslui.

Verschil kastensysteem: Er bestond een soort individuele mobiliteit tussen standen
Bv. Iemand uit derde stand kon geridderd worden als beloning voor bewezen diensten aan monarch
Bv. Handelaars konden een titel kopen

Indische kastesysteem  ingewikkeld

 varieert van streek tot streek

 niet echt één systeem

Begrip ‘kaste’

“Een homogene sociale eenheid, waarvan wordt aangenomen dat zij uit verwanten bestaat; erfelijk lidmaatschap; duidelijke hiërarchische positionering; endogamie; restricties met betrekking tot ondermeer voedsel en het uitoefenen van een beroep.”

Leden hoogste kaste = Brahmanen = zuiver / rein

Leden laagste kaste = Harijans of onaanraakbaren = onzuiver / onrein

Brahmanen moeten lichamelijk contact met Harijans vermijden.

Harijans mogen enkel dieren of voorwerpen aanraken die gelden als onrein.

Kastesysteem gebaseerd op Hindoe geloof in reïncarnatie

Individuen die er niet in slagen de rituelen en verplichtingen van hun kaste te volgen, worden in een volgend leven geboren in een lagere kaste.

Kastebegrip buiten Indische context?

Stratum waarin men geboren wordt, waarin men huwt, waar men (theoretisch) niet meer uitgeraakt, waarvan leden tot eenzelfde etnische groep behoren.

Bv. Amerikaanse en Zuidafrikaanse raciale stratificatie

= extreme vorm van ongelijkheid

Slavernij is een systeem waarin individuen in persoonlijk dienstverband staan en letterlijk eigendom zijn van anderen.

Wettelijke voorwaarden verschilden sterk van maatschappij tot maatschappij.

• Soms hadden slaven zo goed als geen rechten
  Bv. Zuidelijke staten van Amerika
• In andere gevallen was hun positie vergelijkbaar met die van dienstpersoneel
  Bv. Antieke Rome + sommige Griekse slaven: respectabele posities als leermeesters, adviseurs van hun heer!

Historische, juridische en economische verschillen

Drie te onderscheiden slavernijsystemen (handelswijze verschilde onderling sterk):

• Britten, Amerikanen, Denen en Nederlanders
  = startten zonder enige traditie in slavernij
  = geen wetgeving
  = vanuit religie weinig begaan met slaven
• Spaanse & Portugese systeem
  = gebaseerd op eerdere ervaringen met slavernij
  = wél wetten die verhouding slaaf-meester regelden
  = erkenning van geestelijke behoeften van slaaf
• Franse systeem
  = geen traditie
  = geen wetgeving
  = refereerde wel naar katholieke principes van het Spaanse en Portugese
  systeem

In alle gekende maatschappijen tref je sociale ongelijkheid aan.

Hier: sociale ongelijkheden die voortvloeien uit sociale stratificatie.

Sociale stratificatie

•  sociale gelaagdheid, opgebouwd uit ‘strata’ – de meest geprivilegieerden in bovenste laag en minst geprivilegieerden in onderste laag
• Niet alle sociale ongelijkheden hangen samen met sociale stratificatie, maar de meest belangrijkste en problematische vormen wel.
• Men kan 4 basissystemen van stratificatie onderscheiden:
  • Slavernij
  • Kasten
  • Standen
  • Klassen