Item gefilterd op datum: januari 2014

Soms wordt deze aanzien als een verlossing uit een ondraaglijk sociale situatie. Toch gaat dit gepaard met emotioneel lijden en een verslechtering van de economische situatie van één van de partners.

Diane Vaughan:
Het uiteengaan wordt vooraf gegaan door een periode van sociale scheiding, waarbij ten minste één van de partners een ander levenspatroon, nieuwe vrienden en interesse zoekt en ontwikkelt. (Dit alles zonder betrokkenheid van de oude partner). Dit proces groeit gaandeweg en niet bij aanvang bedoeld.

1) De initiator is ontevreden met de relatie. Hij gaat zijn gebied afbakenenwaarin hij zijn eigen leven kan opbouwen. Dit volgt meestal op mislukte pogingenom de partner te veranderen.

2) De initiator geraakt gefixeerd op de negatieve kenmerken van de partner en van de relatie. Er is sprake van een 'omgekeerde verliefdheid'; waarbij nu enkel de zwakke kanten opvallen.

3) Voor- en nadelen van een echtscheiding worden afgewogen.

 “Rational choice benadering”

Opmerking:
Functionalisten:

• Parson: echtscheiding vanwege economische eisen.

Vaughan: individuele actie, voor zichzelf gekozen

De toename van het aantal echtscheidingen: PARSON

Vroeger kon men bijna niet scheiden, enkel als men de schuld van de ander kon bewijzen. Nu vinden er ook veel schuldloze echtscheidingen plaats.

Oorzaak?

• Toegenomen economische onafhankelijkheid van de vrouw

 19de eeuw was de vrouw afhankelijk van de man: economisch, sociaal en
politiek.
Duidelijk verband merkbaar

• Relatief gemakkelijker om een éénpersoons-huishouding overeind te houden
   Men kan gemakkelijker alleen overleven.
  Maar er bestaat een groot risico op armoede.
  
  
  • Geen stigmatisering voor echtgescheiden mensen
     Het is cultureel aanvaardt en dus niet meer verwonderlijk of ongewoon.
    Ook de Kerk heeft hier nog weinig invloed op.
    (culturele beeldstorming van de echtscheiding)

v Beëindiging van huwelijk vanwege persoonlijke onvoldoening.

Opmerking bij beëindiging van huwelijk vanwege persoonlijke onvoldoening:

Anthony Kiddens: huwelijk ontstaat uit confluent love.
Wat wil dit zeggen? liefde staat centraal ten koste van economische stabiliteit, religieuze redenen om samen te blijven,... Als er geen liefde meer is, hoeft men niet meer samen te blijven. Doorheen het huwelijk wordt er veel geëvalueerd. Bij een negatieve evaluatie gaat men uiteen. Vroeger was dit echter niet! Het 'ik' werd geëvalueerd, “ik moest me aanpassen aan de sociale instituties”. Nu geldt eerder het omgekeerd, “de institutie past zich maar aan mij aan”.

Parsons was een toonaangevende functionalist. Hij onderzocht de veranderingen in de maatschappelijke functies van het gezin.

• Extended family vervulde een andere functie in landbouwmaatschappij en preïndustriele samenleving.
  
  
  • Landbouwsamenleving
    = economische functie: een soort van productie-eenheid
    = andere functies: opvoeding, ontspannen, onderwijs, sociale controle, pijler in de waardenoverdracht.

 deze functies waren geschikter voor ‘extended family’ dan
voor kerngezin. (geen goede ontwikkeling van kerngezin
mogelijk)

• Geïndustrialiseerde samenleving
  = kerngezin vervangt gedeeltelijk ‘extended family’

- Ontstaan van sociale organisaties.
Bv. fabriek, school, politie, theater,... nemen een
aantal van deze functies over.

- Kerngezin beantwoordt aan nieuwe maatschappelijke noden van de geïndustrialiseerde samenleving.
 De belangrijkste economische organisatie is de fabriek,
die mobiliteit vereist van de arbeiders.
(= geografische, professionele en sociale mobiliteit)

 ‘Extended family’ vormt hier een rem op.

- Loyaliteit
van de individuele familieleden t.a.v. ‘extended
family’ verhindert dat ze professioneel eigen weg kunnen
gaan. Noodzakelijk dat men zich niet meer onderwerpt
aan de eisen van de ‘extended family’.

Oplossing:
Opsplitsen in kleinere kerngezinnen, die meer op het ritme en de vereisten van de fabriek overlopen. Ze kunnen zich ook dichter bij hun werk gaan vestigen.

- Loopbaan
kiezen in functie van eigen kunnen, capaciteiten,
belangstellingen en kansen. Hierdoor kunnen er snel
verschillen ontstaan tussen de verschillende leden van
de familie, die soms niet overeen komen met de
traditionele familiehiërarchie.

KRITIEK:
Extended families zijn inderdaad disfunctioneel voor de werking van de geïndustrialiseerde samenleving.
Maar! Dit gezinstype was niet het dominante gezinstype van de pre-industriële
samenleving.

- Inaccurate theorie!!

Toepassing op het individuele gezinsleven: Is deze arbeidsmobiliteit nog groter geworden?
Ja, niet op gelijke plaats wonen en werken, dit oefent een drukuit op het huwelijk.
 spanning arbeid en gezin!

Drie fasen in de ontwikkeling van het gezinsleven van de 16de tot 19de eeuw:

• Open gezin(open lineagez family)
  = dominante gezinstype
  = kerngezin met kleine huishouding die sterk ingebed zat in de
  gemeenschap
  = De familiebanden waren nauw verweven met gemeenschapsbanden.

= affectiviteit en emotionele gehechtheid stond niet centraal, maar het
groepsbelang.
“Het gezin stond open voor de steun en het advies, maar ook voor de
bemoeienissen van de buitenwereld, de buren en verwanten.”

= Geen privacy!!
 Het gezin was een niet strikt van de buitenwereld afgesloten,
weinig emotionele, autoritaire institutie met een korte levensduur,
omdat het vaak ontbonden werd door de dood van man of vrouw
of door de dood of het vroege verlaten van de kinderen.

Bv. Nu werkte men nog samen, waarbij er al wel een
taakverdeling was, namelijk man buitenhuis en vrouw
binnenshuis. Maar dit was minder strikt.
Bv. akkers (vrouw)- erf (vrouw)- weiden(man)

• Beperkte patriarchale gezin (resticted patriarchal family)
  = Populairste gezinstype in de 17de -18de eeuw,voornamelijk in de
  hogere lagen. Het werd aanzien als een overgangstype.
  
  = Kerngezin werd een meer afgescheiden entiteit.
  = Onderscheid tussen houdingen met kernleden en de gemeenschap.
  = Nadruk op liefde
  = Autoritaire macht van de vaders steeg (patriarchaat!!)

• Gesloten kerngezin(closed domesticated nuclear family)
  = Hechte emotionele banden en huiselijke privacy
  = Gericht op grootbrengen van kinderen
  = 20^e eeuw!!
  = Affectief individualisme staat centraal
   huwelijken worden gesloten op basis van persoonlijke, op liefde en emotionele en seksuele
  aantrekking gebaseerde, keuze.

Deze overgang werd veroorzaakt door verschuivingen binnen de landbouw en door de industrialisatie.

® 17de eeuw
: boerderijen plaats maken voor grote ondernemingen
 Onstabiele situatie
 Minder hechte plaatselijke gemeenschap (proces van onthechting) werd in
de hand gewerkt door industrialisatie
= scheiding gemaakt tussen werkplaats en thuis.
= Men moest buitenhuis gaan werken en de open lineage family
verloor haar kenmerk, de inbedding in de gemeenschap.

 Het gezin werd meer gesloten, vooral in hogere lagen die zich los
probeerde te maken van traditie en gemeenschapsbanden.
 Besloten patriarchale gezin dat zeer populair is in 20ste eeuw.

Invloed op verschuivingen in het rolpatroon:

• Na industrialisatie ontstond er een nieuwe taakverdeling:
  • Man = kostwinner
     buitenhuis en loon
  • Vrouw = huisvrouw
     huishouden en opvoeding kinderen, zonder loon en
    binnenhuis
  • Verschillende rolverwachtingen van kinderen:

 Naar school gaan en niet gaan werken.
 kind werd een afhankelijk, op zorg
aangewezen,lerend en spelend wezen.

• Vrouwen: hielden zich voornamelijk bezig met dagdagelijkse opvoeding en het bezighouden van de kinderen.
  
  
• Mannen: conflicten oplossen en belangrijke beslissingen nemen'rechter spelen'
• Gezin werd de plaats van affectieve en emotionele vervulling:
  • Verandering op vlak van liefde en seksualiteit; verloren gaan van de economische betekenis dus richten op gevoelens van liefde en erotische aantrekking.
    
    
    • Duidelijk onderscheid tussen persoonlijke, affectieve relaties in het gezin en zakelijke relaties op het werk werd scherper.
      Het gezin werd een organisationeel centrum met veel contact met de buitenwereld.

Opmerking:
Gedachten dat men vrijwillig en vrij kon trouwen. Dit maakte het gezin en huwelijk heel kwetsbaar, waarbij enkel de barre kern werd behouden.

In het middeleeuwse Europa zegt men vaak dat er een overgangis geweest van de 'extended family' naar het kerngezin.
Maar vele mensen leefde reeds in een kerngezin + regionale verschillen in gezins- en huwelijkspatronen.

Men kan slechts één ding vaststellen:
De industraliastieveranderde het gezins- en familieleven.

Vóór de industrialisatie:

• Gezinnen waren productie-eenheden die zich bezig hielden met landbouw of huisambachtelijke arbeid.
• Selectie huwelijkspartner niet door liefde of affectie, maar door sociale en economische belangen.
   De landheren moesten hun toestemming geven aan het huwelijk.
  Hij had dus invloed op de keuze van de lijfeigenen.
• Gevolgen voor seksueel gedrag:
  • Veel buitenechtelijke kinderen
  • Seksualiteit werd losgekoppeld van liefde en erotiek.
  • Dominante gezinstype
    = Kerngezin
    = Maar de huishoudens waren wel veel groter, vanwege het inhuren
    van personeel.
  • Hoog kindersterfte, maar ook algemeen sterftecijfer door ziekte, kraambed,..
  • Labiele samenstellingen van gezinnen:
    Kinderen die niet hielpen in huishouden hielpen verlieten zeer snel het gezin, zonder nog frequent contact.

De intraseksuele competitie bij de mannen aan de ene kant en de zorgvuldigere keuze van de vrouwen langst de andere kant leidde tot een vergroting van het seksueel dimorfisme.

Seksueel dismorfisme zijn de uitgesproken seksuele verschillen op morfologisch, fysiologisch en psychologisch gebied.) Het mannelijk geslacht wordt geselecteerd op kracht en grootte en wordt alsmaar robuuster en agressiever.

Vermindering seksueel dismorfisme
Doorheen de eeuwen werd de parentale investering meer verdeeld over de geslachten. Dit leidde tot een vermindering van seksueel dimorfisme.

• Man
  = Afnemende robuustheid (zwaar,behaard) en verminderen van de
  competitieve gedragskenmerken

 Feminisatie van de man.
De grote secundaire verschillen zijn op lange termijn gedaald.
Bv. grootte, volume spieren,...

• Vrouw
  = Kleine vrouw, vrouwelijke orgasme, verborgen ovulatie (men weet niet
  meer wanneer men vruchtbaar is), permanente erogene karakteristieken
  (borsten, heupen, dijen,..)
  = Deze kenmerken blijven voor altijd
  Bv. de borsten van de vrouw blijven en worden enkel maar groter bij
  de zwangerschap, verschillend van vrouwelijke dieren, niet-cyclische
  seksuele activiteit (altijd vruchtbaar)

Waarom?
De vrouw moet seksueel aantrekkelijk blijven gedurende de gehele relatie.
Door deze veranderingen werd de partnerbinding verstrekt.

BIJGEVOLG: Ontstaan gezin is een voorbeeld van coëvolutie.
= Verandering door combinatie sociologie en biologie = Evolutionaire veranderingen door combinatie biologie en
sociologie

Voor een langdurige relatie zijn biologische aanpassingen zeer belangrijk!

Miljoenen jaren geleden was aanvankelijk de parentale investering sterk geslachtsgebonden. Dit was enkel een taak van de vrouw. De verschillen tussen de seksen waren veel groter.

Daardoor onderscheid tussen:

• K-strategie
  = gericht op kwaliteit van de vrouw.

Waarom?
De vrouw beschikt namelijk maar over ééneicel, waardoor ze dus zeer
selectief te werk moest gaan. Zij zullen hun partner zeer selectief kiezen
in functie van goede eigenschappen die de overlevingskansen van het
nageslacht maximaliseren.

• R-strategie
  = gericht op kwantiteit van de man.

Waarom?
De man beschikt namelijk over meerdere spermacellen, waardoor hij
poogt zoveel mogelijk partners te verwerven en te bevruchten.

Onderzoeksdomein van de gezinssociologie onderzoekt de verschillende functies van het gezin.

De sociobiologische visie: homonisatie en gezinsvorming

: Sociobiologen verklaren het gedrag vanuit evolutie. Ze bekijken de oorsprong van
het gezin evolutionair en dus niet cultureel. Ze geven een plausibele verklaring en
graven terug naar het verleden, namelijk naar de prohominiden.

De mens stamt waarschijnlijk af van de apen in de bomen in Afrika.
Door de ecologische veranderingen op korte termijn, namelijk het ontstaan van
savanne i.p.v. bossen, moest de mens zich anders gedragen om te overleven:

• 6 tot 3 miljoen jaar geleden:

= Aanpassing aan bodemleven
(door verandering van het tropisch regenwoud)

= Bipedalismen: men ging rechtop lopen.
VOORDELEN:

• Snelheid
• Breder gezichtsveld
• Handen waren vrij om nieuwe dingen te gebruiken. De hand veranderde van vorm; men had geen grijpduim meer.
  Maar kon ook technologische voorwerpen gebruiken, zoals het werpen van stenen.
• De mens paste zich ook lichamelijk aan

= zijn strottenhoofd zakte, waardoor hij taal kon produceren.
= oog-hand coördinatie nam toe: men kon dus zich beter bedienen met
handen en taal door het stijgende volume van de hersenen.

• Hersenexplosie (noodzakelijk voor de overleving)

Maar: Probleem:
De bekken van de vrouw waren te nauw, waardoor baby's vroeger geboren moesten worden. Door de vroeggeboorte werden de kinderen zeer hulpeloos geboren en had men nood aan een 'extra baarmoeder' die ervoor zorgde dat ze verder groeien.

Door dit probleem was men genoodzaakt sociale contactente ondergaan, waardoor men zich ontwikkelde tot sociale wezens.

Oplossing:
Verlengstuk van baarmoeder is het gezin.
Dit is de evolutionaire oplossing voor vroeggeboorte.

• Het was de sociale structuur die de rol van baarmoeder postnataalvoortzet.

Bijgevolg: Twee basisfuncties van het gezin:

• Parentale inverstering
  = nood aan geheel van gedragingen, verwachtingen,... Die het kind jarenlang
  opvoeden. Dit moet in het gezin gebeuren.
• Duurzaam partnerschap
  = vrouw heeft nood aan bescherming

Waarom?
Vrouwen zijn tijdens de zwangerschap heel gevoelig, ze hebben nood mannelijke bescherming.

In de Westerse samenleving kent men een monogaam huwelijk
= men is getrouwd met één iemand van het andere geslacht.

Dit is echter niet overal van toepassing.
De meest verspreide huwelijksvorm ter wereld is, de polygamie. (Murdock)

Verschillende huwelijksvormen:

• Monogamie

= Eén man met één vrouw
= Vooral in de westerse samenleving

• Polygamie
  = één man of vrouw met meerdere partners

= Verschillende soorten:

¶ Polygenie
= één man met meerdere vrouwen
= meestal het geval

¶ Polyandrie
= één vrouw met meerdere mannen
= zeer uitzonderlijk én enkel in verarmde samenlevingen.

Waarom komt polyandrie weinig voor?

Demografische verklaring:
Dalende reproductie, want één vrouw met meerdere mannen, zorgt voor een remming van de bevolkingsgroei.
Dit is dan ook de reden waarom men deze vorm terug vindt in verarmde samenlevingen. Deze hebben namelijk maar weinig eten.
Anderzijds is het ook noodzakelijk voor de geboortecontrole.

Opmerking: Het kan soms zijn dat de vrouwen afkomstig uit een polygeen huwelijk
samen wonen of ze hebben elk een apart huishouden, waar dat de man
regelmatig langst komt. Als deze vrouwen wel samen wonen, dan heerst
er vaak een verhouding van rivaliteit en jaloezie.

In de Westerse samenleving kent men een monogaam huwelijk
= men is getrouwd met één iemand van het andere geslacht.

Dit is echter niet overal van toepassing.
De meest verspreide huwelijksvorm ter wereld is, de polygamie. (Murdock)

Verschillende huwelijksvormen:

• Monogamie

= Eén man met één vrouw
= Vooral in de westerse samenleving

• Polygamie
  = één man of vrouw met meerdere partners

= Verschillende soorten:

¶ Polygenie
= één man met meerdere vrouwen
= meestal het geval

¶ Polyandrie
= één vrouw met meerdere mannen
= zeer uitzonderlijk én enkel in verarmde samenlevingen.

Waarom komt polyandrie weinig voor?

Demografische verklaring:
Dalende reproductie, want één vrouw met meerdere mannen, zorgt voor een remming van de bevolkingsgroei.
Dit is dan ook de reden waarom men deze vorm terug vindt in verarmde samenlevingen. Deze hebben namelijk maar weinig eten.
Anderzijds is het ook noodzakelijk voor de geboortecontrole.

Opmerking: Het kan soms zijn dat de vrouwen afkomstig uit een polygeen huwelijk
samen wonen of ze hebben elk een apart huishouden, waar dat de man
regelmatig langst komt. Als deze vrouwen wel samen wonen, dan heerst
er vaak een verhouding van rivaliteit en jaloezie.