Item gefilterd op datum: januari 2014

Antropologen komen meestal in een stammenmaatschappij terecht waar historische kennis over de eigen stam zeldzaam is. De antropologen komen hierdoor in de verleiding de SL op een niet-historische manier te analyseren.

Hij kan gedrag enkel maar verklaren door ze als een samenhangend geheel te zien, zodat ze elkaar verklaren. Men spreekt hiervan structureel-functionalisme.

We gaan uit van de samenhang van het geheel (structuur) en bovendien zoekt men naar de specifieke bijdrage van ieder onderdeel tot het voortbestaan van dat geheel (functie).

Wat de morfologie en genese zijn voor de biologie, zijn de sociale statica en sociale dynamica voor de sociologie.

• De sociale statica = de samenstelling van het sociaal geheel onderzoeken
• De sociale dynamica = de groei van het sociaal geheel onderzoeken

Maar deze termen van statica en dynamica werden vervangen door de “sociale structuur” en “sociale verandering”.

b) Spencer

Spencer legde de nadruk op de evolutieleer van Darwin. Het sociale leven was een onderdeel van de universele evolutie van het geheel. Het was een levensvorm die de evolutie had opgeleverd.

Algemene evolutiewet: “er vindt een evolutie plaats van onbepaalde, onsamenhangende gelijksoortigheid tot bepaalde, samenhangende ongelijksoortigheid”.

=> een proces van integratie en differentiatie.

In Spencers uitwerking van deze universele evolutiewet zien we een voorafspiegeling van het latere functionalisme:

1) ook de SL groeit (net als de organismen)

2) de SL groeit in omvang waardoor het ook complexer en gedifferentieerder wordt

3) een differentiatie van de structuur beantwoordt aan een differentiatie van functies

4) onderdelen van een geheel zijn interdepent: als één deeltje verandert, heeft dit effect op alle onderdelen inclusief het geheel.

Puntje 3 & 4 vormen de grondslag van het functionalistisch denken.

!verhouding structuur en functie!

De structuur van een sociaal organisme kan enkel worden verklaard door de functies die ieder onderdeel vervult. De structuur moet zo zijn, dat het organisme kan voortbestaan en zijn behoeften vervullen.

Kritiek: Een verklaring van een structuur in termen van de functies van ieder onderdeel voor het gehele functionalisme, houdt het gevaar van teleologie in.

WRM? De structuur is blijkbaar gericht op een te verwezenlijken doel en heeft daaraan zijn doel te danken. Het is alsof een doel beschikt over het vermogen om rugwaarts in de tijd de middelen in het leven te roept om dat doel te bereiken. In sommige gevallen is dit aannemelijk.

Bijvoorbeeld een organisatie als ziekenhuis, een jeugdbeweging,... .

Maar vele sociale verschijnselen zijn niet doelbewust ontworpen. En dan is zo'n teleologische verklaring niet vol te houden.

a) Comte

Comte trachtte de sociologie in haar bestaan te rechtvaardigen. Dit probeerde hij te doen door gebruik te maken van begrippen afkomstig van de biologie.

Er bestond namelijk een verwantschap tussen de biologie en de sociologie. Ze hielden zich beiden bezig met organische lichamen.

De biologie leerde dat zijn lichamen zijn samengesteld uit cellen,weefsels en organen. Ieder van deze onderdelen vervult een bepaalde functie die onmisbaar zijn voor de overleving van het organisme. De bioloog benadrukt dan ook de onderlinge afhankelijkheid van de organen, weefsels en cellen.

Dit gold ook voor het sociaal organisme. Gezinnen zijn als de cellen, de sociale klassen de weefsels en steden en gemeenschappen de organen van het sociale lichaam, en samen vormen zij een geheel van interdependente onderdelen.

=> Grondslag voor het latere functionalisme: het sociaal verschijnsel verklaren we door

• situering binnen het ruimere verband van het geheel
• de functie die het daarin vervult

Bijvoorbeeld de luchthaven beschikt over personeel dat instaat voor reservatie en ticketverkoop, bemanningen en piloten, passagiers,..... Al deze groepen worden opgevat als onderdelen van het globale luchthavensysteem.

De samenhang van dit systeem wordt zeer duidelijk bij een stoornis. Wanneer het systeem normaal draait en de interne en externe factoren gelijk blijven, kan de luchthaven eeuwig blijven bestaan.

Maar stel dat er bijvoorbeeld een staking plaatsvindt of er is slecht weer, dan wordt er een onevenwichtstoestand veroorzaakt die soms tot de vernietiging van het systeem kan leiden. Men zal deze situatie proberen op te lossen door bijvoorbeeld hogere lonen, meer pauze,.... Zo balanceert het systeem op en rond een evenwichtspunt.

Het functionalisme is geen doctrine!

WRM? Het is geen afgeronde beschouwing over de SL zou moeten zijn.

MAAR het is een geheel van conceptuele hulpmiddelen bij de analyse van de SL.

Men kan beter over functionele analyse spreken.

Kingsley zegt dat sociologie bij aanvang steeds een functionele analyse heeft toegepast.

jaren 60 en 70: weerstand tegen deze uitspraak van Kingsley.

Het zou vooral een ideologie zijn ten gunste van status quo.

Andere kritieken waren:

• vaag en eenzijdig (ondanks zijn vele concepten)
• geen begrip van historische tijd en sociale verandering (zie later)

Er werd een hevige discussie gevoerd over het functionalisme. Beide partijen hebben gelijk en ongelijk.

Het functionalisme is nauw verweven met de ontstaansgeschiedenis van de sociologie. Comte, Spencer en Durkheim waren +- functionalisten.

Formeel rationeel handelen: handelen dat berekenbaar is, we kunnen de afloop voorspellen.
Wie formeel rationeel handelt, stelt zich geen vragen bij de zin of de waarde van de doelstellingen die men nastreeft of de procedures die men volgt; hij volgt ze gewoon, volgens de logica van efficiëntie of procedure(doelen worden als gegeven vooropgesteld.

Materieel (substantieel) rationeel handelen: handelen dat intrinsiek waardevol is. De waarde van handelingsdoeleinden wordt voortdurend voor ogen gehouden (doelen worden afgewogen).

Volgens Weber wordt in het moderne Westen de materiële rationaliteit overwoekerd door doel/middel of procedurele rationaliteit vb. bureaucratie (zie hierboven).

Ideaaltypes
Zie hierboven

-Dilthey: verstehen & Rickert: waardebetrokkenheid

Rationeel ‘verstehen’
‘Verstehen’ volgens Dilthey: om iemands handelen te begrijpen moest men in zichzelf een soortgelijke handeling kunnen produceren.

‘Verstehen’ volgens Weber: ook zonder ‘nabeleven’ is het mogelijk om de zin van een handeling te kunnen begrijpen: ‘Men hoeft geen Caesar te zijn om Caesar te begrijpen’.

• Doelrationeel handelen
• Waarderationeel handelen
  -> Zie hierboven.

-Het menselijk handelen wordt gestructureerd door waarden. Deze vormen dé sleutel tot een goed begrip v.h. handelen.
-Doel v. cultuurwetenschapper = leggen van complexe betekenisvolle verbanden, men gaat systematisch na welke waarden in bepaalde gedragingen of cultuuruitingen aan het werk zijn en hoe zij daar samenhang en zin aan geven.

= waardebetrokken analyse: analyse die de in de werkelijkheid werkzame waarden a.h. licht brengt.
De onderzoeker kan dus niet zijn eigen waarden en voorkeuren laten doorgaan voor wetenschappelijke waarheid, maar de onderzoeker laat zien hoe waarden de realiteit omvormen doordat ze ‘in werkelijkheid worden omgezet’.
‘wertung/waardering’ ≠’wertbeziehung/waardebetrokkenheid’

-Cultuuruitingen behoren niet tot de waarneembare werkelijkheid, maar tot de sfeer v.d. niet zintuiglijk waarneembare.
-Maakte een onderscheid tussen natuur- en cultuurwetenschappen.
Verschil is niet ontologisch (verschil in ‘zijn’), maar epistemologisch (verschil in manier van kennen).

Verschil tussen wetenschappen: andere zienswijze op de werkelijkheid
-Natuurwetenschappen generaliseren: gaan op zoek naar algemene, voor eeuwig geldende wetmatigheden
& Cultuurwetenschappen individualiseren: zoeken het eenmalige, onherhaalbare.

Kritiek v. Zijderveld: Rickerts theorie zorgde voor misverstanden en niet helemaal duidelijk.
-Cultuurwetenschappen verzamelen ook gegeneraliseerde kennis, maar veralgemeningen zijn van een heel andere aard: eerder ‘typeringen’ zoals de macho, de renaissance, de rockcultuur, enz. Deze hebben dus geen betrekking op onveranderlijke menselijke gedragspatronen, maar wel op aan tijd en plaats gebonden historische gestalten.
Zo’n typeringen zijn veralgemenend: door een gedrag of cultuuruiting te typeren als ‘punk’ of ‘bourgeoisie’, brengt men het in verband met een heleboel andere (verwante) cultuuruitingen, plaatst men het in een ruimer kader, en zo krijgt het betekenis.

Volwaardig cultuurwetenschappelijk kennen = het kunnen leggen v. complexe betekenisvolle verbanden en reikt dus verder dan kennis van losstaande feitjes of correlaties tussen feiten.

Hoe dient men geschreven teksten correct te interpreteren?
Antieken: elementaire regeltjes voor correct begrip van teksten. Vb. grammaticale regels kennen
-> Schleiermacher (‘vader v.d. hermeneutiek’) stelde dat de filologische verheldering aangevuld moest worden met een psychologische. Lezer kan een tekst maar verstaan wanneer hij zich verplaatst in de geest van de auteur.

→Dilthey breidde de hermeneutiek uit: niet enkel teksten, maar ook andere culturele scheppingen waren ‘duurzaam gefixeerde levensuitingen’.
→Ook hier: goed begrip slechts mogelijk als de kijker, luisteraar of toehoorder, vertrekkend van de feitelijk gegeven en zintuiglijke waarneembare gegevenheid (gebouwen, meubels, enz.), doordrong tot het ‘innerlijk leven’ dat eraan ten grondslag lag.
vb. verstaan van een boek zou dus berusten op het feit dat men tijdens het lezen in gedachte het boek mee schrijft.

DUS: voorwaarde voor het verstaan van culturele uitingen is het feit dat auteur en vertolker in dezelfde geestelijke wereld leven, binnen eenzelfde betekenishorizon.
Maar keerzijde: er zijn grenzen aan het (wederzijds) begrip, namelijk voor zover men leeft buiten mekaars culturele horizon.