Item gefilterd op datum: januari 2014

De burgerlij wordt vanaf nu aanvaard als de triomferende klasse op economisch, politiek en cultureel vlak (Darwin: kosten en baten van het huwelijk). Dit dankzij antecedenten uit de pre-industriële periode zoals de emotionalisering van het gezinsleven. De kenmerken van het burgerlijk gezin zijn de scheiding van het huiselijk leven en het beroepsleven en het gezin als veilige haven in een kapitalistische wereld. Hierbij blijft de vrouw thuis, groeit het belang van liefde en intimiteit en ontstaat het idee van vermeende polariteit tussen man en vrouw. De ideale karaktereigenschappen zijn zelfbeheersing, zelfdiscipline, zelfontplooiing en angst voor chaos en opstand. Hierdoor ontstaan spanningen ten gevolge aan een tegenspraak met liberale principes (man als alleenheerser, Wollstonecraft en de eerste feministische golf, geen ontbindbaarheid van huwelijken) en tegenstrijdige eisen, wat groeit tegen het einde van de negentiende eeuw.

(houdt hier rekening met het feit dat de mortaliteit slechts voor één derde van de bevolkingsgroei zorgde (Wrighley))

Engeland domineerde de verhoging van de fertiliteit in de negentiende eeuw. Dankzij verhoogde arbeidsmogelijkheden (fabrieksarbeid, proto-industrie en het poor-law-systeem: wettelijke verplichting om te zorgen voor de armere) ontstond er een daling van de huwelijksleeftijd, een stijging van het aantal kinderen, een vermindering van de ongehuwden en het ontstaan van een proletarisch demografisch patroon (Thomas). Vanaf nu is de economische basis niet langer gelijk aan bezit, maar arbeidskracht. Men moet hier wel rekening houden met het feit dat deze theorie gebaseerd is op rationele actoren, waarbij mannen en vrouwen geacht worden er hetzelfde over te denken.

Tijdens de tweede helft van de negentiende eeuw zorgde de sociale revolutie voor een omkering van de relatie tussen inkomen en nataliteit. Dit dankzij een verhoging van de levensstandaard, verstedelijking, deconfessionalisering en regulering van de kinderarbeid. Hierdoor ontstond een verhoging van de nuptialiteit maar ook geboortebeperking en een seksueel taboe. Het ideaal van het burgerlijk gezin met een uitgebreide aandacht voor het opvoeden van kinderen ontstond. Een vertraging van de bevolkingsgroei was het gevolg.

Er ontstaat een daling van de mortaliteit ten gevolge van het wegvallen van exogene factoren zoals een sterke stijging van de voedselveiligheid en een daling van de kindersterfte. Op lange termijn is een daling van de mortaliteit mogelijk dankzij de introductie van de aardappelteelt, betere transportmogelijkheden, het ontstaan van kunstmest en onderzoek naar gewasverbetering, mechanisering van de landbouw, groeiende aandacht voor hygiëne (aanleg van waterleidingen en riolen) en de medische vooruitgang (Jenner met inentingen; Pasteur met pasteuriseren van voedsel en vaccin; Koch met de isolatie van TBC en cholera). Ook de industriële revolutie heeft hier een aandeel in Er is echter nog steeds sprake van een catastrofale mortaliteit op korte termijn veroorzaakt door voedselcrises, epidemieën en oorlog.

Er ontstaat een enorme bevolkingsgroei ten gevolge van de daling van de mortaliteit en een gelijke nataliteit als voordien. Hierdoor ontstaat een andere leeftijdsopbouw dan voordien. Deze bevolkingsgroei verschilt echter sterk in de verschillende regio’s en in de tijd (sterk in Engeland, zwak in Frankrijk). Aan het eind van de negentiende eeuw daalt ook de nataliteit. De hypothese hier stelt dat dit door een daling van de mortaliteit en een stijging van de levensverwachting tot stand komt.

Voor 1800 is er een verstoord evenwicht ten gevolge van oorlog, misoogsten en epidemieën. Hierna neemt de bevolking spectaculair toe, waardoor de theorie van Malthus in vraag gesteld kon worden.

De katholieke en protestantse kerk legt de nadruk op harmonie en affectie, waardoor de relatie tussen partners wijzigt vanaf de zeventiende en vooral de achttiende eeuw. Ook de relatie tot kinderen verandert (Ariës, Pollock (kinderen als afzonderlijke categorie)). Er ontstaat een romantisering van het huwelijk en het kind wordt bezien als een uniek en individueel mens.

Shorter stelt dat er drie nieuwe sentimenten ontstaan in de achttiende eeuw: de eerste seksuele revolutie, het moederschap en de moederliefde en het belang van huiselijkheid wat romantische liefde, cultivering van moeders en van hun band met hun kinderen inhoudt.

De man bekleedde een benijdenswaardige positie dankzij de verdediging van deze hiërarchie door kerk en overheid, maar er bestonden veel grotere ongelijkheden op economisch en sociaal vlak. Vrouwen hadden immers vaak een machtsbasis wegens arbeidskracht, voortplantingsrol en bezit. Hierdoor speelde ze zeker in de privé-sfeer een belangrijke rol.

Er ontstaat een nauwe band tussen gezin en samenleving in de late middeleeuwen. Dit houdt verband met de staatsvorming en de legitimatie van de kerk (zij breken de gewapende macht va de families vb. eerstgeboorterecht).

Gezin en kerk

- middeleeuwse recht en dogmatiek

• celibaat boven het huwelijk
• principe van monogamie en onontbindbaarheid
• bona matrimonalia: huwelijk als trouw en voortbrengen van kinderen

- consensusdoctrine in de decretalen van Gregorius IX in 1234

• wederzijdse instemming
• onontbindbaar
• vrijere omgangsvormen
• belang autoriteit van de vader

- Humanisme van Erasmus

• vraagstellingen over de onkuisheid van celibatairen
• voorstander van priesterhuwelijken, positivist
• belang van het gezin als een opvoedingsinstituut waarin zorgzame en liefdevolle opvoeding van de kinderen centraal staat.

- Protestantisme van Calvijn

• tegen celibaat en kloosterleven
• desacramentalisering
• doel van het huwelijk blijft het voortbrengen van kinderen, maar een liefdevolle relatie is nodig als afspiegeling van de liefde voor God
• gezin als zeer belangrijke plaats voor de godsdienstoefening

- Katholieke Reformatie

• strijd tegen de mistoestanden in de kerk
• pleidooi voor hernieuwde vroomheid
• christelijk huwelijksleven beter dan celibaat
• toenemende waardering voor het gezin
• regeling huwelijksluiting in het Concilie van Trente: decreet van Temetsi (homogenisering en uniformsering van de huwelijksceremonie, huwelijksgeloften uitspreken in aanwezigheid van getuigen en priester, registratie in parochieregisters, strenger toezicht)

Gezin en staat

- middeleeuwen

• macht van verwantschapsgroepen en familie
• ontluikende moderne staat zorgt voor een daling van de macht van families

- vorstelijk absolutisme

• gehoorzaamheid van de vorst vs almacht van de vader in het gezin
• Bodin: vergelijking staat met de familie
• Bossuet: vaderlijk en vorstelijk gezag gestoeld op le droit divin
• Hobbes: vorstelijk absolutisme maar godloos: staat als monsterlijke machine = leviathan
• Locke: two treaties of government
  • verdrag als vrijwillige verbintenis tussen de vorst en mensen
  • mens van nature goed (geboren als tabla rasa)
  • gehoorzaamheid aan beide ouders
• Rousseau: du contrat social
  • doorbreken van het hiërarchische denken: soevereiniteit van het volk
  • beleid als uitdrukking van de volonté générale
  • scheiding staat en gezin: vader als natuurlijke meerdere
  • opvoedbaarheid van de mens (Emile ou l’education): gezin als opvoedingsinstituut

Het huwelijk was gebonden aan een economische basis en endogamie werd nagestreefd. Deze economische basis kon echter sterk verschillen. Op het platteland was het bezit van grond een belangrijke factor, waar bij de adel het kapitaal en de machtspolitiek nagestreefd werden. Hieruit volgt dat er vaak geen sprake was van liefde en betrokkenheid, tenzij in steden, waar meer huwelijken op basis van eigen keuze aangegaan werden.

- nuclear family vs extended family (aan de hand van het demografisch patroon)

- relatief kleine gemiddelde omvang

- nuancering

• regionale verschillen
• Berkner: gezinscyclus: huishoudens verschillen volledig wanneer er sprake is van een productie-eenheid