Item gefilterd op datum: januari 2014

Verantwoordelijkheden

Laat – Romeinse Rijk en barbaarse wereld: meerderheid van de bevolking is (althans juridisch) vrij

=> vrije man als standaard bij ‘wergeld’

= recht met betrekking tot geldelijke compensatie die de pleger van een doodslag met zijn verwanten moest betalen aan de verwanten van het slachtoffer

Dienstplicht

Achtergrond: omstandigheden tijdens de volksverhuizingen

Franken

- dienstplicht werd gezien als uitvloeisel van de Koninklijke ‘bannus’ = alleenrecht van de koning om alle vrijen te gebieden en te dwingen

- begin IX: beperking van de legerdienst tot groep van bevolking die veel land bezat à aristocratie

- dus: militaire specialisatie omdat niet iedereen nog oorlog kon voeren (boeren hadden tijdens het ‘oorlogsseizoen’, m.a.w. de lente en zomer, wel andere dingen aan het hoofd dan oorlog voeren)

Strijdwijze: groei van belang van het paard

- aristocratie gebruikte het paard, maar weinig waarde in gevecht => vooral te voet, met steeklans, kort zwaard en bijl.

- betekenis van cavalerie stijgt pas na introductie stijgbeugel door Avaren rond 550

- geleidelijke overgang naar mounted shock combat = botstactiek met paarden, stootlansen en slagzwaarden-deze evolutie nam eeuwen in beslag

Militaire specialisatie

Oorlog werd meer een zaak van goed getrainde specialisten. Mede daardoor kwam aan de echte militaire functie van boeren – krijgers een einde, waardoor ze sociaal verder degradeerden.

Hierdoor nog drie standen die zich meer en meer aftekenden:

- bidders(geestelijken)

- strijders

- mensen die handenarbeid verrichten

=> Boeren -vrij of niet - behoorden niet meer tot de tweede categorie

Rechtspraak

(Bijna identiek verloop als legerdienst)

- Alle vrije mannen bij Franken verplicht openbare rechtsgedingen bij te wonen en desgevraagd te vonnissen overeenkomstig het gewoonterecht. => wordt gaandeweg te ingewikkeld

- Karel de Grote stelt bijgevolg schepenen aan = scabini = vaste kleine colleges van aristocraten die moesten oordeel vellen per graafschap

Opkomst van horigheid

- legerdienst en rechtspraak = oorzaak van de degradering van de zogenaamde vrije mannen

• grondbezit, politieke en militaire macht gingen meer en meer over in handen van de aristocratie

- Tegelijkertijd: aantal onvrijen(horigen) groeide waarvan uiteindelijk de meeste boeren gingen deel uitmaken: boeren stelden zich meer en meer onder bescherming van aristocratische grootgrondbezitters

Evolutie in het Gefolgschaftwezen en rijksbelang

Oorlog blijft een belangrijk element voor de aristocratie, zelfs voor Karel de Grote die nagenoeg jaarlijks op oorlogspad gaat.

- leiders van het Gefolschaftsysteem = magnati

- Toch blijkt er iets veranderd: bij Karel de Grote gaat voor het eerst een rijksbelang gelden => twee peilers:

* Kerk

* creatie van graafschappen à versplintering van het Gefolgschaftsysteem (soort hiërarchie)

Vazallitische relatie

Deel gefolgschaft – systeem verviel: krijgers, waarbij niet alle krijgers permanent om hem heen waren zoals vroeger vervangen door een vazallitische relatie (zie hoofdstuk 6)

• Om die relatie te doen slagen gebruikten ze twee laat-romeinse tradities: het wegschenken van land en het geven van hoge wereldlijke en kerkelijke ambten.

vb. verovering van de Avaren in 795 waarbij volgens de principe van de gift – economy de krijgers en de buitenlandse helpers van de buit profiteerden, maar nu ook de bisdommen,abdijen en graven.

“Adel”

Is kwestie van definitie: voor de twaalfde eeuw spreekt men in de bronnen nauwelijks over edelen (nobiles): men verwijst naar hun morele kwaliteit. Men verwees naar:

- vooraanstaandheid(proceres, voorsten)

- rijkdom(divitesde rijken)

- politieke en militaire macht(potentes,de machtigen)

- vrijheid-onafhankelijkheid (liberty)

Al deze kwaliteiten bleven overdraagbaar, met andere woorden ze hoorden eerder toe aan families dan aan individuen. Maar toch was het geen kwestie van geboorte alleen: er hoorde ook levensstijl bij en dat zowel in de vroege als in de late ME.

Demografie

• Na de volksverhuizingen en de pest van de 6^de eeuw: bevolkingsaantal fel verminderd in West –Europa è bossen breidden zich in de 5^de en 6^de eeuw meer uit
• Vanaf de 7^de eeuw : demografisch herstel è bevolkingsaantal tussen 500 en 1000 verdubbelde van ongeveer 12 miljoen naar 24 miljoen.

Bevolking

De bevolking leed onder de honger en de terreur van een gewelddadige elite(gebaseerd op band tussen leiders(chiefs) en krijgers

Sjiieten

- volgen de ‘Partij van Ali’, een neef van Mohammed en getrouwd met de dochter van Mohammed, bij wiens aanspraak op de titel ‘kalief’ onenigheden ontstaan )

- hebben eigen traditie en een eigen door Allah aangestelde geestelijke: de imam (vooral Irak en Iran)

Twaalvers

uit de beweging van de sjiieten ontstaan de ‘Twaalvers’, ze erkennen slechts het gezag van ‘de 12 imams’, waarbij de laatste onsterfelijk is en zich ooit zal openbaren

Ismaili – beweging

ontstaan bij de woestijnbedoeïnen in Noord-Arabië en Syrië als reactie op het bewind van de Abassieden.

‘Vijf zuilen’

- Geloofsbelijdenis

- Gebed

- geven van aalmoezen

- ramadan

- bezoek aan Mekka

Andere

- de djihad: ‘inspanning om de rechten van Allah en islam op de aarde te verbreiden’

- voorschriften met betrekking op het dagelijkse leven

- geen hiërarchische geestelijkheid koranleraren hebben maatschappelijke en politieke invloed

- oprichting van exegeserichtingen of ‘madhhab’ en het instellen van de ‘ficq’ of overpeinzing (islamitisch recht) om structuur te brengen en heterodoxie tegen te gaan

Koran:

= neerslag van Allahs openbaring (in het Arabisch!) aan Mohammed

- verspreiding van het Arabisch als een ‘hogere taal’

- in de ME wordt de Koran in het Latijn vertaald: ‘Leer uw vijand kennen om hem beter te kunnen bestrijden.’

De ‘hadith’ (tradities):

= uitspraken van Mohammed die eeuwenlang mondeling doorgegeven en ca. 850 opgetekend worden

- de hadith bevatten de soenna (gewoonten van de Profeet)

- een ‘soenniet’ houdt zich dus aan de soenna

- men gelooft in één masculiene god

- geloof in het leven na de dood

- bekering draagt bij tot de individuele redding in het hiernamaals

- duidelijke levens- en wereldbeschouwing (orthodoxe joden en) moslims gaan hierin verder dan christenen (en andere joden):

* elk facet van het leven is doordrenkt met religie

* wereldlijk en geestelijk recht: in principe geen onderscheid (sharia)

* wereldlijk en geestelijk gezag: in principe geen onderscheid (kalief is staatshoofd én leider van de islamitische gemeenschap)

• Islam schept een gevoel van loyaliteit tussen de Arabieren

- jodendom en christendom worden getolereerd als ‘volkeren van het Boek’, in de ME zagen de christenen de moslimgemeenschap als een sekte

Islam verspreidt zich zeer snel, vergeleken met het christendom in Europa

Kerstening heeft langer geduurd dan gedacht

- vertraagde sociale en mentale penetratie

1) sociaal: ‘eerst elite, daarna massa’

2) mentaal: geloof blijft lang oppervlakkig

- Karolingers proberen gewone gelovigen bewust te maken van wat het geloof betekent (ook enkele andere vorsten proberen dit), maar het is moeilijk: Bijbel wordt bijvoorbeeld niet in de volkstaal geschreven

- geestelijken proberen het heidendom uit te roeien, vb. door vernietiging van heidense cultusplaatsen

- later gaat men deze heiligdommen omvormen tot kerken vb. Pantheon

- meer effect want zo wordt de superioriteit van God bewezen en wordt respect getoond t.a.v. de verliezers

Syncretisering

men spreekt tegenwoordig vaak van ‘syncretisering’ (versmelting van oude en nieuwe geloofselementen), waarom?

1) Dag- en maandaanduidingen zijn van voorchristelijke periode, ook sommige feesten (vb. midzomerfeest in Zweden en Noorwegen)

2) Heidense goden en praktijken worden geïdentificeerd met christelijke heiligen en riten (vb. Sint-Anna in Bretagne)

3) Religieuze ambiguïteit wordt lang geaccepteerd (vb. gietvormen voor zowel een crucifix als een Thor-hamer)

4) Constantijn als sol invictus

5) Iconografie Maria is afkomstig van de godin Isis

6) Rol van de heiligen? spelen in op polytheïsme en oude patronage in het Romeinse Rijk

7) Magie van het christendom: * relieken

* mirakelen

* exorcisme

* boeteboeken

= lijsten van alle mogelijke zonden (heel levendig beeld van hoe verschillende culturen met elkaar in aanraking komen)

Vroege ME

christelijke praktijken zijn vaak gebed in een sfeer van magie

11^e eeuw

kerkhervormingen parochiegeestelijkheid wordt in het gareel gedwongen (magische element verdwijnt, simpele catechese en toediening sacramenten staan centraal). Nog tot na de ME zijn er voorbeelden van verering van heidense goden.