• Liberalisering (minder regels en beperkingen ten aanzien van buitenlandse handel en investeringen m.n. val van communisme en opening van China).
• Space-shrinking technologies. (ICT heeft enorme impact gehad op het verkeer van kapitaal. De informatie van waar je kan investeren gaat bv. via ICT, proces waardoor kapitaal mobiler is geworden)
• Institutionele weefsel (banken, media, transportknooppunten--> zijn allemaal meegegroeid).

Opties van bedrijven:
1. Veranderen van productielocatie.
2. Uitbesteden. Inkopen van productieonderdelen.
3. Veranderen productiewijze in een locatie (flexibiliseren (uitzendbureaus, ZZP-er), downgrading,
multiskilling)
4. Discursive strategies: mondialisering als stok achter de deur om arbeidsvoorwaarden uit te hollen.

• Ongelijke toegang: lage inkomens minder toegang. (Over het algemeen zijn economen het hier mee eens)
• Externe effecten: wat niet in prijs wordt meegenomen. (Ook hier zijn economen het over het algemeen mee eens)

Michael Sandel:

• Vermarkting/commodificatie kunnen aard van product veranderen, geen neutraal proces.
• "sometimes, market values crowd out nonmarket values worth caring about"
• Kyoto verdrag: maakt het acceptabel om te vervuilen door er voor te betalen: morele stigma op vervuilen verdwijnt.

IVF (eicel bevruchten buiten het lichamelijk lichaam) maakt "unbundling of the supply chain"mogelijk: eicel kan van andere vrouw zijn dan degene die baarmoeder beschikbaar stelt: "gestational suroogacy" maakt "comercial surrogacy" mogelijk (extreme vorm van commodificatie): $20000 - $25000 per zwangerschap in VS, maar $4500-$7500 in Anand, India.

- Gemeenschappelijk (bv. zee). Gevaar: geen verantwoordelijkheid dus het kan snel uitgeput worden.
- Staatseigendom en staatsexploitatie (Saoedi Arabië).
- Staatseigendom en exploitatie door de private sector (aardgas in Nederland).
- Privé-eigendom en exploitatie door private sector (boer in Nederland).

Trends in eigendomsstructuren:

- Trend naar meer bepalen van eigendomsrecht van natuur.
- Grotere rol van staten in controleren van natuur (Gazprom).
- Privatiseren van collectieve hulpbronnen (bv. water)
- Trends hebben eigen geografie.

Commodificatie van nadelige milieu-effecten. Onderdeel van neoliberalisme: vergroting van domein van marktallocatie. Geef natuur een prijs en probeer externe effecten te internaliseren: commodificatie van vervuiling, maar prijs moeilijk te bepalen, "productie" moeilijk te meten en te controleren.

Michael Sandel: filosofische analyse van commodificatie en expansie marktdomein na "era of market triumphalism". Niet alleen een markteconomie, maar ook een marktsamenleving.

1) Neoliberale staten (vb. VS, VK)

• Democratie met meer partijen
• Overheid houdt, in principe, afstand van bedrijven en sectoren.
• Belangrijkste rol van de overheid is werking markt bevorderen en handhaven.
• Flexibele arbeidsmarkt en goed ontwikkelde kapitaalmarkt. (ontslaan en aannemen is gemakkelijk)

2) Verzorgingsstaten (vb. Duitsland, Frankrijk, Nederland)

• Democratie met meer partijen.
• Overheid bemoeit zich actief met de economie via regelgeving. Bijvoorbeeld t.a.v. arbeid, of via sociaal zekerheidsstelsel

3) Ontwikkelingsstaten (vb. Zuid-Korea, Taiwan, Singapore)

• "Soft authoritarianism", één dominante partij.
• Overheid relatief autonoom tav maatschappelijk middenveld. Overheid voert industriepolitiek en exportbevorderend beleid (via lage lonen) en reguleert arbeidsmarkt en kapitaalmarkten.

4) Autoritaire staten (bv. China, Rusland)

• "Strong authoritarianism", één dominante partij.
• Gecentraliseerd politiek systeem in combinatie met open economie. Probleem met institutionele kader en met eigendomsrecht en naleving contracten. Mix van private en staatsondernemingen.

Maar: dit is een grove typologie afkomstig uit de Comparative Political Economy. Op nationale schaal
wel degelijk grote verschillen tussen regio's en sectoren mogelijk binnen een type staat. Niet statisch:
verschuivingen mogelijk in institutioneel kader, doch wel vaak padafhankelijk.

De staat

Mondiale trend van neoliberalisme: privatisering (afstoten naar bedrijven), liberalisering (de barrières voor handel omlaag halen, export/import veel makkelijker) en deregulering (minder regels): meer markt

Convergentie (dat de verschillende staten op elkaar gaan lijken) niet vanzelfsprekend: varieties of neoliberalism

China "red capitalism" economisch succes zonder democratische rechtstaat.

Veranderingen in "Governance"

Rescaling: verschuiving van bevoegdheden van nationale staat naar supra- ("upscaling") of subnationale niveaus ("downscaling"), vb: urban entrepreneurialism.

Hollowing-out: Verschuiving van governance naar QUANGOs (quasi-NGO's, niet helemaal duidelijk),
NGOs en private sector.Hoorcollege 3. 6-2-2014 Milieu/natuur en economie. De productiefactor arbeid.

Doelen:
- Begrijpen van proces van commodificatie van natuur.
- Bekend zijn met veranderingen in structuur van eigendoom van natuur.
- Bekend zijn met rol van markten als mechanisme om milieudoelen te halen.

Natuur als goed
- Alle economische processen impliceren een transformatie van natuur dmv menselijke arbeid.
- Transformatieproces vereist sociale structuren zoals institutie van eigendom.
- Externe effecten als aantasting milieu moeilijk te bepalen.

Commodificatie van natuur centraal proces:
- Natuur wordt tot Kaufware gemaakt die op een markt kan worden verhandeld.
- Bepaling van eigendom (akker, bos, zee, DNA)

Twee sleutelvariabelen die geschiedenis en geografie van commodificatie van natuur bepalen:
1. Technologische en wetenschappelijke kennis.
2. Economische omstandigheden. (relatieve prijzen)

Natuur nimmer een abstract goed, altijd een materiële dimensie en daarmee ook een relatie met conrete geografie:

- Vindplaats, voorkomen (bv. erts, druiven)
- Verwerking (soort van sociale omgeving, vb. seizoensarbeid)
- Kenmerkende eigenschappen (bv. houdbaarheid, productie melk dicht bij stad anders zure melk)