Socrates gebruikte zijn verstand voor in discussie te gaan. Hij wordt soms vergeleken met Christus; hij wou het zwakke in de mens boven halen. Hij was een provocateur, een nonconformist en een vragensteller. Hij stelde vragen over deugdzaamheid, schoonheid, moed, enz. Hij had een zoektocht naar ware deugdzaamheid (“het goede”).
Er was wel een gevaar voor het sofistisch humanisme; namelijk dat de wetten werden gemaakt door de zwakkere, maar talrijke burgers. Deze „onderdrukken‟ dan de sterke en superieure volk dat normaal het zwakkere volk beheerst. Nietzsche en Freud gingen hier later mee eens.
De Sofisten versterkten, benadrukten het onderscheid tussen de physis (de natuurlijke wetten) en de nomos (de menselijke wetten).
Voor de traditionele Grieken -> physis gelijk aan de nomos.
De Sofisten -> nomos is een cultuurafhankelijke conventie.De nomos kon geheel verschillen op een ander plek.
Volgens deze interpretatie zijn goden ook onkenbaar, als de realiteit over de natuur dat beweerd wordt ook niet volledig kenbaar is. Er is geen goddelijke waarheid en wetten volgens deze interpretatie. Juist en fout zijn aspecten die behandeld moeten worden door cultuur en niet door goden moeten beslist worden.
Verandering in Griekse denken ( iemand die geen Griek was, was een barbaar. ) Cultureel relativisme -> iedere persoon weet wat juist is voor hem. Als iemand anders denkt, maakt dat hem geen barbaar. Mensen kunnen andere interpretaties hebben van de werkelijkheid, maar deze zijn gelijkwaardig.
Relativistisch empirisme -> voorkeur voor het verschijnen boven de realiteit. Men gaat kijken naar het verschijnen van die wereld, niet naar de realiteit achter die verschijnen. Men gaat wel rekening houden met de werkelijkheid, maar toch gaat men een eigen interpretatie geven aan die werkelijkheid.
De sleutel tot succes in het Atheense polis was de Retorica. Retorica is de kunst van het argumenteren, spreken en overtuigen-> overreding. Deze vaardigheid van argumentatie is eigen aan de sofisten. Retorica werd een object van studie, een job en iets dat onderwezen werd. Zij gingen in rechtszaken argumenteren in ruil voor geld (voor de eerste keer) en het was een begin van hoger opleiding. Hun filosofische belangstelling richtten ze op het dagelijks leven van de mens, i.p.v. de kosmos.
Het centraal idee van de sofisten kwam van Protagoras, met zijn uitspraak “De mens is de maat van alle dingen.” Deze uitspraak kan op verschillende manieren geïnterpreteerd worden, maar elk van deze interpretaties hebben als kernbegrip het humanisme.
Door de kolonisatie van het Middellands zeegebied kwamen de Grieken in conflict met de Perzen. Maar de Perzen maakten gebruik van de zwakte van het systeem van stadstaten, waardoor de Grieken de Perzen nooit echt hebben kunnen overwinnen. De echte rivalen waren de Spartanen. De oorlog tussen Athene en Sparta wordt de Peloponesische oorlog genoemd. De Spartanen waren de meest potente, land gebaseerde militaire kracht. Ze hebben met de hulp van de Perzen Athene veroverd. De Atheners werden slachtoffer van hybris-> hoogmoed. Griekenland werd dan uiteindelijk veroverd door de Macedoniërs (Filip en Alexander).
Plato zoekt achter deze chaos en onveranderlijkheid een standvastigheid.
Volgens Leucippus en Democritus bestaan alle objecten uit de kleinste deeltjes (cfr. Einstein: De liefde verbindt de elementen, haat scheidt de elementen). Domicritus wordt ook wel „de lachende filosoof‟ genoemd. Volgens hem bestaat vrije wil niet, omdat alles vaststaat (determinisme). Dit materialisme en determinisme leidt tot hedonisme. Dit is het maximaliseren van plezier en het minimaliseren van pijn.
Huwelijk tussen de filosofie en de fysiologie, twee belangrijke namen : Alcmaeon en
Empedocles. Deze twee zijn de eerste protopsychologen -> Verklaren geest en gedrag aan de hand van methoden en bevindingen van de fysiologie.
1. Alcmaeon was de eerste persoon die een dissectie had gedaan vanuit de ogen. Hij situeerde zo de sensaties en gedachten in de hersenen!
2. Empedocles was een voorstander van het empirisme. Volgens hem waren de zintuigen kanalen voor het verstand. Objecten stralen kopieën naar de zintuigen en worden doorgelaten in het lichaam door specifieke poriën. Hij situeert de geest in het hart, volgens de oude Griekse gedachte. Bepaalde stralingen zouden ook het hart doen kloppen. Er is dus een puur fysische basis van mentale activiteit.
Op grond van hun psychologie was er een reflectie op filosofische en ethische kwesties. Ze gingen dus vragen stellen als; wat is een goed leven? Wat moet men doen om een gelukkig leven te hebben?
De filosofie van Parmenides over “het zijn” en de filosofie van Heraclitus over “het worden” impliceert een sterk verschil tussen het verschijnen en de realiteit. Voor Parmenides was verandering een verschijnen en het zijn was de realiteit. Voor Heraclitus was het juist omgekeerd. Hoe ging men nu naar waarheid zoeken? Volgens Parmenides waren de zintuigen misleidend en moest men de logica volgen. Dit is m.a.w. het rationalisme. Na het onderzoek van de menselijke geest, namelijk de cognitieve functies; ontstonden de eerste theorieën over sensaties en perceptie. Hierbij besloot men dat men de zintuigen moest volgen en niet de logica. En dit is het empirisme.
Volgens hem was de enige constante in het universum verandering. De morele waarden veranderden naargelang de samenleving (niet eeuwige waarden dus, het moest nuttig zijn). Volgens hem was de phusis vuur (steen is bvb. een versteende vuurbol). Verandering is niet toevallig maar wetmatig. Er zou een universele harmonie zijn die alles in evenwicht houdt
Zijn beroemde uitspraak is “Het zijn is; het niet-zijn is niet.” Er was dus volgens hem een onderliggende permanente realiteit. Alle “zijnden” zijn identiek; als we een verschil denken waar te nemen, dan is dat volgens hem een illusie. Het worden is ook een illusie van de menselijke geest. Cfr. Plato‟s morele doctrine: achter veranderlijke menselijke opinies zijn er eeuwige waarheden en waarden die we moeten nastreven.
Hij was een mathematicus en filosoof. Hij introduceerde “het bewijs” als logische methode. Hij vond de cultus uit; hij beweerde dat wiskunde de sleutel tot de natuur was. Door een sober leven te leiden kon men volgens hem de filosofie en de wiskunde beter begrijpen. Hij maakte ook een onderscheid tussen lichaam en ziel. De ziel kan volgens hem zonder het lichaam bestaan en het lichaam is de gevangenis van de ziel. BTW: de term filosofie komt van hem. -> Getal: diepste oorzaak van het „zijn‟ Eenheid in veelheid; alle zijnden zijn identiek en onveranderlijk.
