Meeste aandacht gaat naar 3 voornaamste componenten:
→ Onderlinge relatie bepaalt functie en aard van communicatie + verwachtings-
patronen
Het KANAAL: brengt deze 3 componenten met elkaar in verband
[= het medium; eng en ruim]
Fysiek geweld
- aanbod (Amerika: elke 8 min sprake van geweld!)
In Engeland & Amerika: 90% vd televisiefilms met geweld
- doel
Gerbner (grootste onderzoek i.v.m. geweld in tv-programma’s):
Verder stijgende geweldindex VS
- in alle programma’s
- kinderuurtje: sterke stijging
België & Nederland: anders?
- opdracht
- knipsels in cursus
Alleen al de invoering van tv gaat met een toename van agressief gedrag bij
schoolkinderen gepaard.
Geweld kan ook bezien worden als één van de manieren om problemen op te
lossen. (In televisie-uitzendingen gedurende 1 week werden 202 problemen
geteld. Hiervan werden 58 procent door geweld opgelost, 33 procent door niet-
gewelddadige middelen en 9 procent bleef onopgelost)
Wie kijkt er nu eigenlijk naar geweld?
→ Alle televisiekijkers (!), want… geweld is in allerlei vormen in zeer
uiteenlopende programmasoorten te vinden
Wie kijkt nu vooral veel naar geweldprogramma’s?
→ - in loop van lagere school: kinderen steeds meer voorkeur aan
volwassenprogramma’s…
- vooral 5de en 6de klassers sterke voorkeur voor geweldseries
- jongens over het algemeen grotere voorkeur voor gewelddadige
programma’s dan meisjes
Naarmate kinderen ouder worden, krijgen vriendjes & vriendinnetjes meer
invloed op hun programmavoorkeur dan de ouders.
Kinderen uit lagere sociale milieus: amusementsprogramma’s en speelfilms
kinderen uit de hoger sociale milieus documentaires en actuele programma’s
Kinderen leren vooral door imiteren. Hun aandacht gaat sterk uit naar
scènes vol actie en geweld. Als dan de held, met wie ze zich
vereenzelvigen, geweld gebruikt en daarvoor beloond wordt, ligt het voor
de hand dat kinderen leren dat geweld mag en dat het loont. Dat betekent
echter niet dat ze dus geweld zullen gebruiken
Kinderen nemen agressieve televisieprogramma’s anders waar dan
volwassenen. De waarneming van tv-geweld kan onderverdeeld worden
in: - de hoeveelheid waargenomen geweld op tv
- de waargenomen realiteitswaarde
- de emotionele beleving van tv-geweld
Verschillende soorten geweld:
- Onophoudelijk geweld waarin Tom & Jerry elkaar dompelen
- Gefilmde oorlogshandelingen bij de nieuwsberichten
Kinderen zijn banger bij moorden in fictieve verhalen maar hebben een grotere hekel aan verfilmd écht geweld
Kinderen vinden over het algemeen agressief gedrag (moord, ruzie, vuist-
gevechten en achtervolgingen) op tv niet erg aantrekkelijk.
MAAR: kinderen uit lager sociale klassen + zwarte kinderen (en vooral
jongens) staan positiever tegenover televisiegeweld
→ gezin en milieu sterke invloed! (primaire sociale beïnvloeder)
(houding die men in gezin tegenover geweld aanneemt heel belangrijk!
Kinderen die zeggen dat er thuis veel met hen wordt gepraat blijken minder
vaak gewelddadige reacties te geven op hen voorgelegde hypothetische
conflictsituaties en gebruiken eerder verbale dan fysieke agressie).
Men kan stellen dat het kijken naar geweldprogramma’s kinderen inderdaad kan beïnvloeden. Hoe vaker ze kijken, des te meer effect dat heeft (binnen zekere grenzen), maar dat effect is meer een versterking van reeds aanwezige agressieve attitudes en agressief gedrag dan dat er een eenvoudige oorzaak-gevolgrelatie is. De mate van sociale tegendruk in het gezin en het milieu van het kind is waarschijnlijk meer bepalend dan de geweldprogramma’s zelf. Ook vertonen emotioneel verwaarloosde kinderen een aanzienlijk sterkere voorkeur voor agressieve programma’s en voor agressief gedrag
[ teksten zie cursus]
Verdringing woord door beeldcultuur?
- eenzijdige visie: onze cultuur was nooit volledig op de geschreven taal
gericht
- ook op tv blijft verbale element belangrijk
Randbemerkingen:
- werktuig voor sociale verandering
- kwaliteitsbewuste en controlerende instanties
- directe invloed benutten voor positieve doeleinden
- mogelijkheid om sociale wantoestanden te signaleren en aanzetten
tot verandering te geven
Voorwaarde: genoeg verscheidenheid aan bronnen
Essentieel daarvoor:
- geen politieke, commerciële of levensbeschouwelijke
monopolies
- mogelijkheid om vrijheid van meningsuiting op te volgen
Opkomst van nieuwe MM
→ bezorgdheid & vooroordelen
→ hoge verwachtingen [beide posities ongegrond]
CULTUURPESSIMISME:
Cultuurpessimisten hebben kritiek op bijna alles wat massamedia, in het bijzonder de televisie, bieden. Zij behoren vaak tot de ‘elite’ en vermelden nadrukkelijk dat men hen zelden voor de buis of met Story of Privé zal betrappen.
- gaat uit van verschillende niveaus van cultuur
- op fabrieksmatige wijze vervaardigd & ordinair uitgebuit
- consument blijft er passief bij / vraagt geen actieve deelname
- massacultuur kan de elite “corrumperen”
- als media al elitecultuur doorgeven, maken ze het goedkoop
- boodschappen ondergaan altijd de invloed van het kanaal waardoor ze
worden doorgegeven
Andere gevaren van massacultuur:
- geeft autoritaire politieke systemen een kans, doordat ze passief publiek
kweekt
- media verdoven eerder dan dat zij wakkerschudden
- media verminderen de creativiteit (kijkers leren slikken wat hun aangeboden
wordt)
CULTUUROPTIMISME
Cultuuroptimisten geloven niet dat de media zoveel kwaad doen.
Grootste invloed op cultureel niveau: gezin, school, kerk,…
→ NIET: alleen media!
Introduceert nieuwe sporten,…
Toenemende museum-, concert-, toneel- en bibliotheekbezoek + boekenverkoop over de hele wereld neemt toe
Debat = onbeslist…
MM als groep → minder tijd aan persoonlijk contact besteed
Niet meer tijd indien nieuwe MM bijkomen;
gereserveerde tijd anders indelen!
Groeiende hoeveelheid tijd door de media opgeëist (ook meer vrije tijd!)
Bijvoorbeeld VS: Tv kijken vooral ten koste van kranten/sociale contacten
Bevestigen de massamedia de maatschappelijke normen en vooroordelen
- status quo beschermen
versterken van bestaande waarden, vergroten van de macht van
de machtigen + aandacht richten op onderwerpen van belang voor
de elite
- consoliderende functie
mogen inspelen op wat meeste mensen mooi, waar of belangrijk vinden
(minderheidsstandpunten worden zelden vertolkt)
- spiegel van de maatschappij? (maar dan wel een flatterende)
Veranderingen tegenhouden / op veilige afstand volgen
portretteren niet werkelijkheid maar norm / het bestaande ideaal,
de norm
- beïnvloeden door inhoud en door wat ze niet laten zien
(= symbolische vernietiging)
Voorbeelden van bevestiging terug te vinden in:
- reclame: roept een schijnwereld op met gelukkige, goed gevoede en
goed geklede, welopgeleide burgers uit de middenklasse, die
hun geluk en welslagen combineren met het gebruik van
bepaalde produkten. Enkel complete gezinnen, met mannelijke
mannen, vrouwelijke vrouwen en vrolijke kinderen.
Reclame suggereert dat geluk en succes aangekocht kunnen worden...
- traditionele man-vrouwverhouding:
Vrouwen: voornamelijk moeder en huisvrouw
relatief afwezig in de media
werkende vrouwen zien er doorgaans niet best uit
+ ze zijn minder competent dan hun mannelijke collega’s
in gezaghebbende functies: belachelijke manwijven
- populaire lectuur: alles hierin is zoals het ‘hoort’
- verhalen in vrouwenbladen:
helden komen zelden uit de arbeidersklasse
heldinnen komen bijna altijd uit een lager milieu dan de held
(“trouwen met de baas”)
- normverandering (+ voorwaarden)
De massamedia zijn werktuigen voor verandering (zo niet op korte, toch wel op lange termijn)
MM kunnen normveranderend werken: op langere termijn Vb: - seksuele revolutie
- emancipatie van vrouwen, mannen, holebi’s, minderheden
- OL: MM kunnen zowel modernisering bewerkstelligen als
de herinvoering van oude gebruiken
Media lopen zelden voorop bij verandering van normen:
Voorwaarden: - sterk veranderende omstandigheden en/of
- relatief onbelangrijk en/of
- toe aan verandering
Hoe groter de doelgroep, des te minder veranderingsgezind de inhoud!
Onderzoek met grondige analyse naar ‘de symbolische vernietiging van
vrouwen op televisie’:
- Weinig vrouwen
Mannen domineren op het scherm in een verhouding van twee op één.
In een tekenfilm komen nog minder vrouwen of vrouwtjesdieren voor…
- Werkende vrouwen
Beroepsmensen op het scherm: meestal mannen. De weinig werkende vrouwen op tv zijn inferieur aan hun mannelijke collega’s.
- Geweld en vrouwen
Vrouwen op tv zijn, anders dan mannen, eerder slachtoffer dan aanvaller.
Alleenstaande vrouwen worden meer het slachtoffer dan getrouwde.
- Vrouwen, huwelijk en gezin
Werkende vrouwen zijn veel vaker slechteriken dan huisvrouwen, die vol
sympathie worden geschilderd. Tv waardeert vrouwen het meest in een seksuele context, of in een romantische of gezinsgebonden rol.
2/3 televisievrouwen zijn getrouwd / getrouwd geweest / verloofd.
Televisiereclame en vrouwen
3 reclames met alleen mannen tegenover 1 met alleen vrouwen.
Achtergrondstem: in 6% vd gevallen een vrouwenstem
in 87% vd gevallen een mannenstem
in 7% vd gevallen gecombineer
Andere kenmerken:
- tijdsduur: plotseling > geleidelijke ontwikkelingen
- gebeurtenis: moet in verwachtingen passen
Andere kenmerken:
- tijdsduur: plotseling > geleidelijke ontwikkelingen
- gebeurtenis: moet in verwachtingen passen
Hoeveelheid aandacht die mensen besteden aan onderwerpen waarin ze geïnteresseerd zijn.
Vooral krant, radio & tv kunnen bepalen:
(bereiken groot deel van bevolking)
- welke onderwerpen gespreksonderwerp worden
- en daarmee: onderwerp van vrije meningsuiting
OPMERKING
NIET: grote groepen van mening laten veranderen!
Sterker indien geen sterke overtuiging van wat men precies
belangrijker vindt.
WEL: meningen vormen op nieuwe terreinen
Soorten onderwerpen:
(gewelds)misdrijven, partij- en regeringspolitiek, schandalen rond openbare figuren, bizarre gebeurtenissen,…
- belang rechtvaardigt zelden de plaats die onderwerpen krijgen
- andere worden uitgesloten of onderbericht
- om goede indruk te krijgen van diverse ontwikkelingen:
breed spectrum van MM nodig
↔ schijnnieuws:
- door belanghebbenden verzonnen om in het nieuws te
komen (prijsuitreikingen, recordpogingen, stunts,…)
- ‘rondzingen’: media(persoonlijkheden)
Verhogen MM het informatieniveau? Ja en neen
“niets-weters” - klein deel: leven zonder acht te slaan op MM
- grootste deel: bepaalde informatie vermijden
WAAROM?
- consistentietheorie (info strookt met opvattingen)
- nuttigheidstheorie (ik heb iets aan deze informatie)
Noot: Infobehoefte bevredigen wekt in veel gevallen behoefte aan
meer informatie
Gaat iedereen er in kennis op vooruit? Neen!
Beter opgeleiden maken meer gebruik van de mogelijkheden…
Resultaat: Informatie- en kenniskloof verbreedt
Oorzaak?
NIET: slechte bereikbaarheid van minder opgeleiden
WEL: kennis- en informatiegehalte van de boodschappen
- info in vorm van losse berichten
→ achtergrondkennis noodzakelijk!
- niet duidelijk in welke mate minder opgeleide lezers
gebruik maken van artikels die wel gericht zijn op
kennisvergroting…
Vb. gezondheid & medicijnen
Raken we door massamedia beter geïnformeerd over de toestand in de rest van de wereld?:
- optimisten: spreiding van informatie werkt democratiserend
→ wereld is door MM één groot dorp geworden:
→ grotere onderlinge betrokkenheid
→ minder vooroordelen
- anderen: meer geïnformeerd, maar niet beter!
→ brokjes informatie, weinig informatief zonder achtergrond:
→ vertekend beeld
→ door onvolledigheid
→ op nieuwswaarde uitgezocht
Verhogen MM het informatieniveau? Ja en neen
“niets-weters” - klein deel: leven zonder acht te slaan op MM
- grootste deel: bepaalde informatie vermijden
WAAROM?
- consistentietheorie (info strookt met opvattingen)
- nuttigheidstheorie (ik heb iets aan deze informatie)
Noot: Infobehoefte bevredigen wekt in veel gevallen behoefte aan
meer informatie
Gaat iedereen er in kennis op vooruit? Neen!
Beter opgeleiden maken meer gebruik van de mogelijkheden…
Resultaat: Informatie- en kenniskloof verbreedt
Oorzaak?
NIET: slechte bereikbaarheid van minder opgeleiden
WEL: kennis- en informatiegehalte van de boodschappen
- info in vorm van losse berichten
→ achtergrondkennis noodzakelijk!
- niet duidelijk in welke mate minder opgeleide lezers
gebruik maken van artikels die wel gericht zijn op
kennisvergroting…
Vb. gezondheid & medicijnen
Raken we door massamedia beter geïnformeerd over de toestand in de rest van de wereld?:
- optimisten: spreiding van informatie werkt democratiserend
→ wereld is door MM één groot dorp geworden:
→ grotere onderlinge betrokkenheid
→ minder vooroordelen
- anderen: meer geïnformeerd, maar niet beter!
→ brokjes informatie, weinig informatief zonder achtergrond:
→ vertekend beeld
→ door onvolledigheid
→ op nieuwswaarde uitgezocht
Kent massamedia zeer grote persuasieve kracht op individu toe
- mechanische theorie
- gaat uit van atomistische maatschappij-opvatting
Werking van de massamedia:
- op elk individu afzonderlijk
- rechtstreeks, zonder filters
- indien stimulus, dan ook effect
Wordt niet meer aanvaard – maar heeft wel sporen achtergelaten
…theorie steunt niet op wetenschappelijk onderzoek!
Bemiddeling
→ Tv heeft meer effect naarmate ouders minder betrokken zijn
4 onderzoeken naar effect van bemiddeling door volwassenen:
CONCLUSIE: Bemiddeling door ‘voor het kind relevante volwassenen’ is zinvol!
Zelfs tv-commentaar helpt!
Effecten van MC en MM op de maatschappij
Niet vergeten: - media zijn een expressie van de maatschappij
- maatschappij heeft invloed op opvoeding, onderwijs,
instellingen en machtsverhoudingen
- almacht van massamedia? De mythe is ontkracht
- massamedia slechts één van de vele factoren die opinies, houdingen en
gedragingen van ontvangers beïnvloeden
- ontvanger speelt zelf actieve rol (selectief)
|
‘ opinion leaders’
‘opinion leaders’ filteren de boodschappen van de massamedia:
- doorlaten / versterken
- tegenhouden
* alle klassen & beroepscategorieën
* vooral bloedverwanten, vrienden, collega’s,…
* gradueel verschijnsel (beïnvloeding verschilt in intensiteit)
10 kenmerken van ‘opinion leaders’:
Veel onderzoek gedaan naar effecten van MC: directe, bedoelde & onbedoelde
Vb: medium televisie, mogelijk schadelijke invloed van tv op kinderen
2 cruciale factoren:
Amerika: ongeveer 5 uur naar de media (tv, radio, cd,…) per dag!
Bij volwassenen: TV vooral ten koste van het lezen van kranten en het onderhouden van sociale contacten.
Nederlandse kinderen +/- 2 uur per dag
Inkomen en opleiding bepalen kijkgedrag… (doelgroeponderzoek!)
In sommige gevallen is de doelgroep massaal en heterogeen, dan gaat het werkelijk om de ‘massa’.
Ook bij lezen van kranten/tijdschriften. Mannen, hoger opgeleiden en mensen met een hoger inkomen lezen meer tijdschriften.
Kinderen leren:
- wat ze van de wereld kunnen verwachten
- wat de wereld van hen verwacht
- kennis van de maatschappij
- basisvoorwaarden van hun subcultuur
Kinderen die veel tv kijken (meer kijken ® sterker beïnvloed):
- belang aan uiterlijke kenmerken van status
- denken meer in zwart-wittermen (genuanceerd/specifiek)
- (ook adolescenten)
Politieke vorming: Massamedia hier ook een rol
Vb. kennis scholieren over oorlog Vietnam + gevolgen:
- massamedia 2x zo vaak genoemd als iedere andere bron
- gevolgd door school, dan gezin, vrienden, kerk.
2 groepen van sociale beïnvloeden
- geven sociale informatie door (feiten, ideeën, waarden & verwachtingen)
- belonen of bestraffen gedrag
- voornamelijk passief
- verschaffen sociale informatie
- kunnen gedrag niet rechtstreeks belonen of straffen
® informatie: - kan gelijk zijn aan informatie van primaire bronnen
(® versterkt)
- kan tegengesteld zijn
(® doorgaans verworpen)
Indien informatie i.v.m. gebied waar geen primaire beïnvloeders opereren:
® mogelijk direct effect
TV als secundaire sociale beïnvloeder ( 3 functies)
TV kan houding en gedrag van kijkers negatief beïnvloeden. Vooral indien er
geen aanvullende informatie voor handen is…
