Autobiografisch geheugen

Episodisch of autobiografisch geheugen bestaat uit gebeurtenissen die een persoon zich (bewust)kan herinneren. Het episodisch geheugen is uniek, omdat het mensen in staat stelt om persoonlijke ervaringen uit hun leven te herinneren. Autonoetic Awareness of time

In hoofdstuk 16 beschreven wij Endel Tulving’s concept van autonoetic awareness of zelfkennis. Mocht je vergeten zijn wat dit betekent, autonoetic awareness is het menselijk vermogen om :

(1) zichzelf mentaal door tijd te verplaatsen (verleden, heden, toekomst)

(2) zichzelf mentaal verplaatsen in wat-als scenario’s

(3) zijn of haar eigen gedachten te analyseren

Mensen met schade aan de mediale of ventrale frontale kwab verliezen vaak dit vermogen van zelfkennis en ervaren vaak problemen in het dagelijks leven. Dit komt omdat beperkingen in de autonoetic awareness resulteert in verstoringen in het reguleren van je eigen gedrag.

Casusbeschrijving van K.C.

K.C. had op 30-jarige leeftijd een motorongeluk waardoor hij ernstige hersenschade opliep aan o.a. de mediale temporale kwab, met als gevolg een ernstige vorm van amnesie. Echter, veel cognitieve capaciteiten van K.C. zijn intact gebleven. Zo is zijn intelligentie en verbaal vermogen normaal; hij heeft geen problemen met lezen of schrijven; zijn vermogen om zich te concentreren en om zijn aandacht te behouden zijn normaal; zijn gedachteproces is helder; hij is in staat om te schaken, kaartspelletjes te spelen en het orgel te bespelen; zijn vermogen om dingen mentaal te visualiseren is intact; en zijn prestaties op kortetermijngeheugen taken is normaal. Maar K.C. heeft wel moeite met het zich herinneren van autobiografische gebeurtenissen. Hij is niet in staat om door ‘tijd te reizen’, waardoor hij zich niet kan voorstellen wat hij in de toekomst zal doen of wat hij in het verleden gedaan heeft.

Casusbeschrijving van M.L.

M.L had vergelijkbare symptomen als K.C, maar M.L. had hersenschade aan zijn rechter ventrale frontale cortex en onderliggende witte stof, waaronder de uncinate fasciculus; deze verbindt de temporale kwab met de ventrale frontale cortex (zie onderstaande figuur).

Aangezien H.M. ook compleet verlies van het autobiografisch geheugen vertoonde, moet het autobiografisch geheugen ook afhankelijk zijn van de mediale temporale kwab. Dit suggereert dat de mediale temporale kwab en de ventrale frontale cortex via de uncinate fasciculus samen het autobiografisch geheugen onderschikken.

Semantisch geheugen

Kennis over de wereld- alle kennis die niet autobiografisch is - wordt opgeslagen in het semantisch geheugen. Deze is niet afhankelijk van de mediale temporale kwab en ventrale frontale cortex.

Neurale substraten van het expliciete geheugen

Figuur 18.7 illustreert welke neurale structuren betrokken zijn bij het expliciete geheugen. De meeste liggen in de temporale kwab of zijn hieraan gerelateerd, zoals de hippocampus, de rhinal cortices in de temporale kwab en de prefrontale cortex. Nuclei in de thalamus zijn ook betrokken; veel connecties tussen de prefrontale cortex en temporale kwab worden gemaakt door de thalamus. De gebieden die deel uitmaken van het expliciete geheugen-circuit ontvangen input van de neocortex en van de oplopende systemen in de hersenstam, inclusief de acethylcholine, serotonine en noradrenaline systemen.

Een test van motorisch geheugen (zie onderstaande figuur)

Hoewel deze test in het begin vrij moeilijk is, boeken ‘normale’ subjecten wel vooruitgang na enige oefening. Dat gold ook voor H.M., hoewel hij zich niet kon herinneren dat hij deze test eerder had gedaan, presteerde hij beter na verloop van tijd (zie figuur 18.4B).

Besparing van het impliciet geheugen bij mensen met amnesie

Priming

Een techniek waarmee je impliciete herinneringen van een labeltje (cue) voorziet dat het terughalen van die herinneringen stimuleert zonder dat de proefpersoon zich bewust is van het verband tussen het etiketjes en de teruggehaalde herinnering.

Voorbeeld van een priming taak:

Stel een persoon krijgt een lijst met woorden die hij of zij moet lezen, zoals:
(1) bureau;
(2) computer;
(3) stoel;
(4) tafel

Daarna krijgt deze persoon een lijst met beginletters van woorden en wordt gevraagd om deze te voltooien met het eerste woord dat hem of haar te binnen schiet, zoals:

(1) taf..
(2) com...
(3) tel...
(4) fab...

Als een van de woorden op de eerste lijst tafel bevatte, dan zal het eerste woord dat bij het subject te binnen schiet waarschijnlijk tafel zijn na het zien van TAF.

Dit geldt ook voor mensen die lijden aan amnesie. Zij presteren even goed op zulke priming taken als controle subjecten. Dit illustreert dat hoewel zij zich niet bewust kunnen herinneren dat
zij het woord eerder hebben gezien, zij het woord desondanks toch (onbewust) kunnen
herinneren.

Deze priming taken tonen aan dat impliciete herinneringen niet hetzelfde zijn als expliciete
herinneringen.

Beperkingen in impliciete geheugen

Casusbeschrijving van J.K.

J.K. leed aan de ziekte van Parkinson en begon rond zijn 78ste levensjaar te kampen met geheugenproblemen. Hij had vooral problemen met het herinneren van dingen die hij zijn gehele leven had gedaan. Hierdoor was hij niet in staat om alledaagse dingen te doen zoals een lamp aan doen. Hij kon zich namelijk wel herinneren dat hij dit al zijn gehele leven gedaan had, maar hij kon zich simpelweg niet meer herinneren hoe hij de lamp precies aan moest doen.

De consolidatietheorie

Volgens deze theorie is de hippocampus betrokken bij het consolideren van nieuwe herinneringen, een proces waarbij informatie van het korte-termijngeheugen overgebracht wordt naar het lange-termijngeheugen en daarbij meer permanent van aard wordt. Na de consolidatie worden herinneringen voor bepaalde periode opgeslagen in de hippocampus en worden daarna geleidelijk geconsolideerd naar andere gebieden in de neocortex.

Deze theorie verklaard waarom oude herinneringen vaak intact blijven na schade aan de hippocampus, terwijl meer recente herinneringen vaak verloren bij schade aan dit hersendeel.

Oude herinneringen zijn namelijk overgebracht van de hippocampus naar andere gebieden in de neocortex, terwijl recente herinneringen nog opgeslagen zijn in de hippocampus.

Multiple-trace theorie

Deze theorie postuleert verschillende vormen van amnesie en veranderingen in het geheugen over tijd en stelt drie soorten geheugen voor:

Autobiografisch geheugen:

Hier wordt autobiografische informatie opgeslagen.
Is afhankelijk van de hippocampus.

Feitelijk semantisch geheugen

Hier wordt feitelijke informatie opgeslagen
Is afhankelijk van aanliggende temporale-kwab structuren

Algemeen semantisch geheugen

Hier wordt kennis opgeslagen
Is afhankelijk van andere gebieden van de cortex.

Reconsolidatie theorie

Volgens deze theorie wordt elke herinnering opnieuw geconsolideerd wanneer deze gebruikt wordt (hierbij moet men bijvoorbeeld denken aan elaboratie-een vorm van coderen waarbij nieuwe informatie gekoppeld wordt aan informatie die reeds in het geheugen ligt opgeslagen) en is een herinnering tijdens dit consolidatie proces erg onstabiel.

Anterograde amnesie:

Onvermogen om herinneringen te vormen van nieuwe informatie.

Retrograde amnesie:

Onvermogen om informatie die al wel in het geheugen is opgeslagen terug te halen