5 belangrijke kenmerken:

• Verlichtingsidealen
  • Om mensen te doen emanciperen
  • Om ons te doen verlichten
  • Om mensen zelf te laten denken
  • Cultureel element
  • School dient om vaardigheden te leren, zelfstandig te worden, mensen te emanciperen en zelf te laten nadenken. De aanwezigheid van scholen is vaak een indicator van welvaart en ontwikkeling.

• Natievorming / natiestaatvorming
  • Voor de Franse revolutie waren er geen echte staten in Europa.
    • De Moderne Tijd breekt aan op het moment dat er moderne staten zijn.
      
      Worden gekenmerkt door grens, je weet precies wie lid is en wie niet, wetten die uitgevonden worden en die gelden voor de hele staat
    • Je kan pas een moderne staat ontwikkelen vanaf dat mensen elkaar kunnen verstaan: letterlijk en figuurlijk!
      Voor de Franse revolutie was het niet het geval dat iedereen dezelfde taal sprak
    • Onderwijs in één gemeenschappelijke taal en één gemeenschappelijke geschiedenis

= in belang van de staat!
= iedereen op dezelfde manier informeren
en gemeenschappelijke taal is
gemakkelijker om te besturen

• Levensbeschouwelijke wedijver
  • In de samenleving (vooral de moderne samenleving 18^e-19^eeeuw) debatten over fundamentele waarden
    • Schoolsystemen zijn belangrijke plaats waar waarden impliciet en expliciet worden doorgegeven
    • Groepen die ideologisch voltrokken zijn:
      • Clerus
      • Anti-clerale groepen
        = verlichting!

Hebben geprobeerd schoolsysteem in hun handen te krijgen

• Wie mag schoolsysteem inrichten?
  • België : verschillende onderwijsnetten naast elkaar
  • Frankrijk : staat heeft meer ingreep gehad

Overal bestaan spanningen!

• Ideologie = 19^e eeuws verschijnsel

Op school worden waarden doorgegeven (zowel impliciet als expliciet). De Kerk heeft een belangrijke rol gespeeld in het opzetten en behouden van scholen. Antiklerikalen zijn vooral de liberalen en socialisten. Samen vormen die belangrijke levensbeschouwelijke groepen. In de schoolstrijd (19^e E) werd uitgevochten wie het onderwijssysteem mocht inrichten (en zo z’n stempel drukken). Uiteindelijk zijn er verschillende schoolnetwerken in ons land. In Frankrijk bijvoorbeeld heeft de neutrale staat gewonnen.Het opduiken van verschillende ideologieën is trouwens een moderne trend (19^eeeuws). Een ideologie is een manier om te communiceren over fundamentele waarden (die iedereen kan begrijpen).

• Disciplinering
  • In verband brengen met deviantie
    Samenleving die niet groot is:

= Grote sociale controle
= Iedereen kent elkaar, iedereen kan elkaar controleren,
… enz.

Grote moderne samenlevingen:
= hier moeten er controlerende instituties opgericht
worden Bv. politie

• Mensen “disciplineren”
  : Het schoolsysteem disciplineert kinderen
  = dit is meer nodig in moderne samenleving
• Besluit: Moderne samenleving gaat gepaard met toename van
  controle!

• Economische modernisering
  • Vernieuwing van nieuwe productietechnieken enz. gaat zéér snel! (in alle vormen, alle sectoren, …)
    • Behoefte aan algemene alfabetisering!
    • Behoefte aan niveau van technische niveau!
    • Behoefte aan elite die technische kennis heeft
    • Besluit: Economie heeft nood aan … + stelt bepaalde eisen aan
      schoolsysteem!
• Verlichtingsideaal
  • De Verlichting “durft nadenken”
    • Wij zijn in staat zelf na te denken
    • Vergt moed en durven

Er bestaan scholen, maar in sommige samenlevingen geen (zowel nu als vroeger). Scholen bestaan overal en zijn blijkbaar een succesvolle manier om kennis over te dragen. Hoe komt het dat deze bestaan? Vroeger waren er ook al scholen, maar velen gingen er niet naartoe en bleven zo analfabeet. In wiens belang zijn er scholen? Het antwoord van een naïeveling zou hierop zijn : ‘Om bij te leren.

Arbeidsregime en discipline werd in grote mate opgelegd onder dwang.

16^e eeuw: Nieuwe arbeidsethos; nieuwe mentaliteit; arbeid = plicht = doel op zich

Waarom kapitalisme in de 16^e eeuw?

• Ging gepaard met omwenteling in religie
  = doorbraak protestantisme
• “Voorbeschiktheid” (Calvin)
  = God wist alles
  = Alles lag al vast
  
  Maar je kan wel te weten komen of je in hemel/hel terecht komt.
  Als je al een deugdzaam leven leidt, dan kom je in de hemel.

- Arbeidzaam leven leiden!!

Vroeger: Arbeid Nieuw : Hier wordt arbeid geprezen
 ketterij : Als je arbeid heb je geen tijd om te
 dwang consumeren; om iets zondig te doen

Gevolg:

Calvinisten storten zich op arbeid

- Oppotten + herinvesteren in bedrijvigheid

= kapitalistisch !!

Kwestie:

Weber ziet deze verbanden niet oorzakelijk maar cultureel verbonden.
Ideaaltypes: analyseren/verklaren wat er in maatschappij gebeurd

Ford ontwikkelde eveneens fabriekssysteem dat zo productief mogelijk moest zijn.

 ook volgens hem: routine en standaardisering zorgde voor hogere productie

Kern:

Zoveel mogelijk het productieproces mechaniseren.

• Lopende band = symbool van massaproductie

Verhoogde productie moet gepaard gaan met verhoogde afzet

• Arbeiders voldoende koopkracht krijgen om na lang sparen en arbeiden zich een T-fordje te kunnen aanschaffen

Motivering arbeiders om werkzaam leven te leiden

• Goede huisvesting, sociale voorzieningen, ontspanning