Het is pas door extensieve oefening dat men in een bepaald vlak (domein) een expert kunnen worden. Ook moeten we verschil maken tussen de domeinen. Er zijn domeinen waarin we allemaal expert kunnen worden (leren van taal of autorijden). Maar er zijn ook gebieden waarin slechts enkele kunnen uitblinken (schaak, sport).

Er zijn 2 beweringen die opgaan bij expertise1:

• Expertise wordt nooit behaald zonder veel en hard werken
• Na verkrijgen van expertise kunnen mensen moeilijkere problemen oplossen

General Characteristics of Skill Acquisition

Het is een fabeltje dat er magische momenten bestaan waarop ineens alles duidelijk wordt (inzicht) en men “aha!” uitroept. Als je “aha” uitroept, dan is dat omdat je, zoals we eerder zagen, een verkeerde kennis structuur inruilt voor de goede.

Metcalfe en Wiebe lieten proefpersonen bepaalde non-insight-problemen (tower of hanoi) en insight-problemen oplossen. Om de zoveel tijd vroegen ze hoe dicht ze dachten bij de oplossing te zijn. Bij de non-insight-problemen schenen de proefpersonen vrij nauwkeurig te weten hoe ver ze waren, maar bij de insight problemen wisten ze dat niet, hoewel ze misschien heel dicht bij de oplossing waren.

Bij insight problemen schijnt da men niet weet wat nu precies het sleutel-element is bij het oplossen van het probleem. Meestal hebben insight-problemen net 1 stap nodig om het probleem op te lossen. Het punt is dat je niet weet waar die stap precies zit.

Je kent het wel: je bent een hele tijd bezig een probleem op te lossen en het lukt maar niet. Je neemt een pauze van uur, je komt terug, en ineens los je het probleem gemakkelijk op. Dit heet het incubation effect (incubation = soort pauze).

Het effect kan beste verklaard worden als we nog eens kijken naar set effects. Als iemand de juiste kennis structuur selectedert, zal het probleem snel opgelost worden. Wordt echter de verkeerde kennis structuur geselectederd, dan zal het probleem niet (of minder snel) worden opgelost. Stel dat je een verkeerde kennis strategie hebt geselectederd voor een bepaald probleem. De theorie luidt dat als je een lang genoege pauze neemt, de kennis structuur na verloop van tijd niet meer actief is, dus kan je een andere (juiste) kennis structuur selectedren.

Verschillende experimenten zijn uitgevoerd om aan te tonen dat effect daadwerkelijk bestaat.

In het experiment van Blake en Blakenship lieten zij twee groepen proefpersonen puzzels oplossen. Een groep kreeg geen aanwijzingen, de andere groep kreeg verkeerde aanwijzingen (de fixation-groep). Beide groepen kregen een pauze. Uiteindelijk bleek dat de fixation-groep het meeste baat had van de pauze. Sterker nog: zij waren de verkeerde hint aan het begin totaal vergeten toen er naar gevraagd werd.

Set effects laten zien dat mensen vaak een oplossing proberen die in het verleden ook succesvol is geweest. Lovett heeft een vergelijkbaar experiment gedaan met “building sticks”:

proefpersonen moesten door het samenvoegen of afzagen van stukjes een ”doel-stok” namaken (afzagen mag alleen in lengtes van stokken die ook aanwezig zijn). Zij probeerde haar experiment te koppelen aan de notie van hill-climbing. Zij toonde aan dat proefpersonen inderdaad beginnen met een stok te kiezen die het dichts bij de lengte van doel-stok is. Echter, na een groot aantal herhalingen (90) kiezen de proefpersonen sneller een stok die hun eerder bij de oplossing zal brengen.

Lovett ontdekte ook dat mensen heel erg beivloed worden door voorafgaande ervaringen. Als een bepaalde operator een keer goed heeft gewerkt, maar een andere operator heen twee keer goed gewerkt, hebben mensen gauw een nieuwe “favoriet”. Dit fenomeen komt in veel in het dagelijks leven bij het oplossen van problemen. De waterkan xperimenten van Luchins zijn een uitzondering hierop.