Kritik der reinen Vernunft

Kritik der praktischen Vernunft

John Locke

George Berkeley

David Hume

• 17^e en 18^e eeuw: periode van de verlichting: de filosofen konden niet langer op de Openbaring beroepen zonder van onwetenschappelijk denken of bijgeloof verdacht te worden
• De meesten onder hen waren wel gelovig, maar dat geloof had in principe (zoals sedert William van Ockham) niets met hun denken te maken
• Pas in de 18^e eeuw vinden we uitgesproken atheïsten, maar toen waren zij nog een uitzondering
• Zelfs vijanden van de kerk zoals Voltaire geloofden in een Opperste Wezen, een deus (vandaar de naam ‘deïsten’) à maar op hun vakterrein ging het er toen vooral om, om na te gaan:
  - hoe we kunnen kennen (kennisproces)
  - hoe betrouwbaar onze kennis is
  - of we tot een absolute waarheid kunnen komen
• De rationalisten namen aan dat we de waarheid door ons verstand, onze ratio, konden vinden + het waren bijna uitsluitend Franse en Duitse denkers, in tegenstelling tot de Engelsen, die als empiristen de zintuiglijke waarneming als basisinstrumenten aanzagen

René Descartes (16^e en 17^e eeuw)

• Hij leefden in een wereld waarin natuurwetenschappen zich enorm aan het uitbreiden waren, en dat beïnvloede zijn filosofie à hij is, na Aristoteles, een denker die een heel filosofisch systeem van op de grond opbouwt = die niet op het gezag van de oudheid of de ME steunt
• Hij was overtuigd van het gelijk van Galilei en daarom besliste hij zijn boek over astronomie ook niet uit te geven (want Galilei’s boek moest zijn stellingen ook terugtrekken)
• Naast zijn bijdragen aan de meetkunde, de optica, de geneeskunde en de fysica is hij als filosoof vooral bekend door zijn essay ‘discours de la methode’ en zijn ‘méditations’
• Descartes begint met een methodische twijfel (twijfel als methode, als weg om tot de waarheid te komen) om te zien of er iets is waaraan uiteindelijk niet meer getwijfeld kan worden à de twijfel begint met de zintuiglijke waarneming

• De ME zijn voorbij en men kijkt opnieuw naar de cultuur van de oudheid als richtinggevend model à het ontstaan van de moderne filosofie (einde 14^e eeuw)
• Algemene crisis van het gezag: macht van de kerk daalt , feodale stelsel valt weg, de nieuwe burgerij in de steden versterkt haar macht à nieuwe kijk op de wereld, waarvoor een nieuw filosofisch denken nodig is
• 15^e eeuw: Machiavelli: de politieke filosofie breekt door als zelfstandige tak
  16^e en 17^e eeuw: Thomas Hobbes: wilde politieke filosofie laten steunen op de studie van de mens
  15^e en 16^e eeuw: Desiderius Erasmus, Thomas Morus
  16^e en 17^e eeuw: Galileo Galilei, Francis Bacon: toonaangevend voor de stap naar rationalisme en empirisme
• Het betreft hier telkens een kennisleer die, om tot inzicht te komen, respectievelijk uitgaat van de rede en van de ervaring, met implicaties voor het handelen à de zinvraag verdwijnt nu voor een tijd op de achtergrond, tem Kant