→ Halverwege de 10^e eeuw is er stabilisatie in het Westen, door het einde van invallen van Saracenen, Vikingen en Maygaren.

→ Landbouwproductie en bevolking groeien gestaag è na enkele generaties komen samenlevingsverbanden onder druk te staan

→ In West-Europa gaat men vanaf de 11^e eeuw op zoek naar nieuwe vestigingsgebieden

Nieuwe artistieke vorm

ontstaat in het bekken van Parijs in de 12^e, 13^e eeuw; er worden kathedralen gebouwd volgens een totaal nieuw concept (Suger!)

- veel grotere ramen worden uitgespaard (voorheen donkere muren)

- steunberen en luchtbogen voor de stabiliteit

- spitse gewelfconstructie

- opwaartse stuwing, de hoogte in, naar God

- vbn. Sens (1133), Noyon (1151), Laon (1160)...

Invloed

invloed in aangrenzende landen, die ieder eigen variant vonden binnen basisconcept:

- Engelse gotiek hield gewelf vlakker en lager en tekende er meer lijnen in

- in de kuststreken van de Lage Landen en in het Oostzeegebied paste men de stijl aan het gebruik van baksteen aan

- zeldzaam in Italië, overdadig versierd, breder en minder hoog dan Frans model

- van Trondheim in Noorwegen tot Sicilië; overheersende bouwstijl

Hoe kon dit concept zich zo snel en algemeen verspreiden?

- het onderwijs in kathedralen sloot steeds nauwer aan bij Arabische kennis van wiskunde en geometrie >> kennis omtrent gewichtsverdeling, belangrijk bij ontwerp

- prestige kathedralenbouw; tussen verschillende steden begon een wedijver om het meest gedurfde en fraaiste project

- in de praktijk; verspreiding door de mobiliteit van de bouwmeesters (loges = extra westelijke vleugel ter ere van de Koning)

Zuiver middeleeuws product:

- oorspronkelijke functie: goddelijk eredienst zo glorierijk inrichten

- mettertijd andere functies: prestige van monarchie en burgers

→ zelfde stijl toegepast op paleizen en zuiver burgerlijke gebouwen als raadshuizen, koophallen en privé-huizen

→ invloed op de romantiek in 19^e eeuw; romantici droomden van een overheersende plaats van de Kerk en een corporatieve standenmaatschappij

Duitse Rijk

- berust primair op persoonlijke banden

- aristocratie met monarchale top

- landadel = dominante klasse

Italië

- monarchie berustend op zelfstandige gemeenten, edelen en kerken, beschikkend over formeelgedelegeerde heerschappijrechten

- groeicapaciteit leidt tot nieuwe sociale en politieke verhoudingen

- dienstmannen = onvrijen die lenen konden bezitten, maar ze niet erfelijk overdragen

→ vanaf 12^e eeuw:

belast met specifieke functies en ambten, waarvoor ze bestaansmiddelen kregen in de vorm van een domein

→ voogdijschappen:

* vooral over burchten

* later ook ambten in koninklijke dienst, aan het hof, in het rijksleger en in rechtsambten in rijkssteden

* ook kerken en vorsten gingen over tot het aanstellen van ministerialen

Contrast Duitse Rijk – Engeland

Engeland

- voor 1066:koninkrijk reeds hecht georganiseerd

- na de verovering: bestuurssysteem nog versterkt opdat de nieuwe heersers hun controle kunnen effectueren

→ er was sprake van nationale eenheidsstaat met gemeenschappelijk recht voor mannen ( Common Law )

→ oudste nationale eenheidsrecht

Duitsland

- grote regionale diversiteit van gewoonterechten

- Normandiërs introduceren leenstelsel; Willem de Veroveraar beloonde vazallen met land direct van de kroon in leen

→ basis voor militaire organisatie;

* de vazallen dienden vast aantal ridders te leveren voor de oorlog

* alleen in Schotland en Wales kregen vazallen om tactische redenen enige autonomie

→ in het Duitse Rijk bleven weinig gebieden strak onder controle van de kroon

Frankrijk

Domeininkomsten

werden geïnd door prévôts die hun ambt pachtten

>> corruptie

>> oplossing; installeren van baljuws;

Baljuws

- waren aan de koning gebonden door drie zaken: ambtseed, afzetbaar en gesalarieerd

- taken waren drieledig:

* samen met hun sergeanten; openbare orde, rechtszittingen, controle schepenen, vonnissen ten uitvoer

* ze innen de gerechtsinkomsten van de koning, hertog of graaf

* ze roepen de vazallen op tot legerdienst

- ook hier een schril contrast met het Duitse Rijk; het Rijk verstart in zijn traditionele structuren (nog tot 1806)

Monarchale machten: verzekeren steun geestelijken

Redenen

• ondersteuning wankele positie
• geestelijken waren enige geletterden in een samenleving van boeren en krijgers

* zij leggen op hun beurt in het gevoerde beleid een sterke nadruk op verspreiding van geloof

Voorbeelden van dergelijke vorsten

Otto I verwerft sacraal karakter

Knut van Denemarken en Steven van Hongarije worden als heiligen beschouwd

>> wederzijdse steun en bescherming Kerk en koning

>> sommige vorsten zagen in die sacrale bescherming de oplossing om feodale heren die hun gezag ondermijnden aan banden te leggen (vb. Hendrik III)

Verambtelijking van het koningschap

- opvattingen van de geestelijken werden onderbouwd door een evolutie die puur organisatorisch onvermijdelijk was

- vorsten werden gedwongen tot het creëren van een bestuursstructuur voor de stabilisatie van het verworven territorium:

→ d.m.v. pacificatie ( = onderdrukken van mogelijke interne weerstand), uiteraard om ‘het algemeen belang’ te dienen ( + steun Kerk)

→ bijgestaan door geestelijke raadsheren en hofambtenaren en diegenen met belangstelling voor het Romeinse Recht