Weber, Sombart e.a. : contrast mentaliteit aristocratie <=> ‘bourgeoisie’
Negatieve appreciaties oudheid °< aristocratie
KUNNEN WE DEZE OPVATTINGEN VERALGEMENEN NAAR DE LAGERE KLASSEN TOE ?
Finley:
Handelaars, ambachtslieden, bankiers => marginaal => onbelangrijk
Wim Jongman
‘anticipatory socialisation’: ethos aristocratie toonaangevend ; lagere klassen nemen dit over
Methodologisch probleem:
o Heel weinig bronnen
o Appreciaties ‘lagere klassen’ niet gesystematiseerd (doorgegeven door opvoeding,
imitatie, ad hoc adviezen <=> filosofie of onderwijs

Cf. Alexis de Tocqueville:
Etat social et politique de la France avant et depuis 1789 (1836)
o Idée de richesse immobilière ~ grandeur et de puissance


o idée de la richesse mobilière ~ d’infériorité et de faiblesse.
o préjugé qui interdisait aux gentilshommes le commerce et l’industrie
Situatie in de Vroegmoderne Tijd: le Bourgeois Gentilhomme:
<Covielle, over de vader van Mr. Jourdain> Hij was een zeer eerbare heer van stand.
…
<Mr. Jourdain> Er zijn dwazen die mij willen zeggen dat hij koopman is geweest.
<Covielle> Hij koopman ! Dat is pure laster. Dat is hij nooit geweest. Het enige wat hij deed, was
dat hij zeer welwillend en gedienstig was en aangezien hij een connoisseur was in stoffen, ging hij
er overal uitkiezen, liet ze naar hem komen en gaf ze aan zijn vrienden in ruil voor geld.
<Mr. Jourdain> Ik ben opgetogen u te kennen, aangezien u deze getuigenis aflegt dat mijn vader
een heer van stand was.

Paul Veyne
o Pain et Cirque (1976)
o Mentaliteit van antieke notabelen is realiteit MAAR irrelevant voor economische keuzes
o Mentalité <=> comportement
o Notabele kan zaken doen of zakenbelangen hebben => wordt nooit beschouwd als
‘zakenman’.

John D’Arms
o Commerce and Social Standing in Ancient Rome (1981)
o Wel relevant, maar enkel voor de wijze waarop zakenbelangen georganiseerd worden,
niet de keuze van waarin geïnvesteerd wordt.
o Notabelen participeren indirect: via amici, clientes en vrijgelatenen

Handel : maakt mensen leugenachtig en hebzuchtig (Hesiodus, Plato, Cicero, …)
Leningen met interest: zijn tegennatuurlijk, uiting van hebzucht
Arbeid (zowel puur handenarbeid als ambachten) : onwaardig, typerend voor slaven
Landbouw : enige respectabele
Seneca EP. 88. 21-22.
o (De filosoof) Posidonius zegt dat er 4 soorten van vaardigheden of kunsten zijn:
· (1) vulgaire, laag-bij-de-grondse (vulgares),
· (2) komische of speelse (ludicrae),
· (3) kinderachtige (pueriles) en
· (4) diegene die geschikt zijn voor waarlijk vrije mensen (liberales).
o Tot de vulgaire behoren deze van arbeiders, die met de handen werken en enkel bezig
zijn met in hun levensonderhoud te voorzien. Hierin is niets passend en niets eerbaars.
Komisch zijn diegenen die het plezier voor ogen of oren nastreven